Η αρχαία τραγωδία θέλει τον Λιθουανό της!

^«Μήπως τελικά η τραγωδία θέλει τον Λιθουανό της;» ήταν το ανέκδοτο που κυκλοφορούσε με ελαφρώς συνωμοτικό ύφος ανάμεσα στους 3.500 θεατές (4.550 το Σάββατο) την ώρα που κατηφόριζαν προς την έξοδο του Αρχαίου Θεάτρου της Επιδαύρου. Λίγα λεπτά νωρίτερα είχαν χειροκροτήσει όρθιοι και με επευφημίες –παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλου –τον «Οιδίποδα τύραννο» που είχε σκηνοθετήσει ο Λιθουανός Ρίμας Τούμινας για το ρωσικό θέατρο Βαχτάνγκοφ στην πρώτη του συμπαραγωγή με το δικό μας Εθνικό Θέατρο, μόλις μία εβδομάδα μετά την παρουσίαση στον ίδιο χώρο των «Επτά επί Θήβας» του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, σε σκηνοθεσία του Λιθουανού Τσεζάρις Γκραουζίνις, ο οποίος επίσης κατάφερε να συγκινήσει.

Οι θετικοί οιωνοί για την παράσταση που έστησε ο σκηνοθέτης στην πρώτη κάθοδό του στο θέατρο του Πολυκλείτου ήταν εμφανείς από τη στιγμή που οι θεατές αντίκριζαν το σκηνικό: ένας τεράστιος μεταλλικός κύλινδρος που προκαλούσε δέος καθώς ήταν σαφές ότι θα συνθλίψει κάποιον, αφού θα τον έχει παιδέψει με τις παλινδρομήσεις του σε μια συσσίφεια διαδικασία, όπου σε κάθε κίνησή του μια αλήθεια θα αποκαλυπτόταν και μια άλλη θα αποκρυπτόταν. Και αυτό σε ένα από τα πολλά δίπολα που επρόκειτο να αναπτυχθούν κατά τη διάρκεια της δίωρης και πλέον παράστασης.

Η πρώτη σκηνή οδήγησε το βλέμμα των θεατών πέρα από την ορχήστρα, στα πεύκα, όπου ανέμελες η Αντιγόνη με την Ισμήνη έπαιζαν γελώντας στην πρώτη από τις πολλές τραγικές ειρωνίες που θα ακολουθούσαν. Την ίδια ώρα ένα σμήνος μαύρων πουλιών«πέταξε» πίσω από την ορχήστρα ως οιωνός για όσα πλησίαζαν.

Την επόμενη στιγμή, η εισβολή ενός στρατιώτη με περιβολή που έμοιαζε να έχει ξεπηδήσει από την ταινία «300» –ξενίζοντας καθώς δεν είχε αρχίσει ακόμη η παράσταση να αναδεικνύει τις αρετές της –μαζί με την εμφάνιση του ιερέα που περιέγραφε τι συμβαίνει στην πόλη στα ρωσικά (στα ελληνικά ήταν μόνο τα χορικά) προκάλεσαν αμηχανία στο κοίλο, η οποία όμως με την εμφάνιση του λευκοντυμένου αλαζόνα Οιδίποδα έγινε παρελθόν. Ο Κρέων θα φτάσει στην ορχήστρα με τον χρησμό του δελφικού μαντείου –πρέπει να τιμωρηθεί ο δολοφόνος του Λαΐου –σαν ένας ανόητος bon viveur, ένας πλουσιόπαιδο που έχει εξουσία. Για να ακολουθήσει ο Χορός που θύμιζε πίνακα του Μαγκρίτ με τους πολίτες που φορούσαν μαύρα κοστούμια και καπέλα απαγγέλλοντας πολυφωνικά σε μουσική Θοδωρή Αμπαζή, η οποία ήταν σε εντελώς διαφορετική κατεύθυνση από τη μουσική της υπόλοιπης παράστασης του Φάουστας Λατένας.

ΤΟ ALTER EGO. Την ώρα που τα βουβά πρόσωπα, ο στρατιώτης –πιστός, δυνατός και άβουλος, πάνω στον οποίο πατούσε ο Οιδίπους για να διατρανώσει την εξουσία του, η οποία εκφραζόταν με τόσο εντυπωσιακά σύμβολα που έμοιαζαν ψεύτικα –αλλά κι ένας αγγελιαφόρος με τυλιγμένο το πρόσωπό του σε γάζες ως προβολή στο μέλλον της μοίρας του βασιλιά, άφηναν πολλούς διαφορετικούς συμβολισμούς να αποκαλυφθούν, ο Οιδίποδας –ο οποίος παραπατούσε για να δείξει το πρόβλημα με τα πόδια του –σε μια από τις πιο δυνατές και με έμφαση στη σωματικότητα δυαδικές αντιπαραθέσεις έκανε επίδειξη δύναμης προς τον κατά κοινή ομολογία εξαίρετο Τειρεσία. Η αλαζονεία του Οιδίποδα σιγά σιγά μετατράπηκε σε παραφροσύνη η οποία τον οδήγησε να βλέπει συνωμοσία Κρέοντα και Τειρεσία. Εκεί κάπου είχαμε και μια από τις λιγοστές ατυχείς στιγμές της παράστασης με τον Κρέοντα να τραγουδά στα ελληνικά «Είμαι αετός χωρίς φτερά».

Επιβλητική η παλαιάς κοπής Ιοκάστη, συνοδευόμενη από έναν άγγελο με μαύρα φτερά –έκφραση της ψυχικής της διάθεσης ή της μοίρας της; –σε μια ακόμη δυνατή σκηνή με άξονα ένα δίπολο, επιχείρησε να παρηγορήσει τον γιο της κι όχι τον σύζυγό της Οιδίποδα, που είχε κουρνιάσει στα πόδια της σαν φοβισμένο παιδί.

Μια ακόμη αντιπαράθεση –εσωτερική αυτή τη φορά –έφερε την Ιοκάστη αντιμέτωπη με τον εαυτό της: προσέφυγε στον Απόλλωνα για βοήθεια ενώ ήταν εκείνη που αμφισβητούσε τις προφητείες. Στο επόμενο δίπολο οι δυο βοσκοί –ο ένας από την Κόρινθο γραφικός και πιο ελαφρά ντυμένος, ο δεύτερος από τον Κιθαιρώνα, πιο βαρύς καθώς έχει αλήθειες να κρύψει –θα φανερώσουν τελικά την αλήθεια για την ταυτότητα του Οιδίποδα αποκαλύπτοντας την απόσταση που χώριζε την ευφυΐα του βασιλιά από τη σοφία του μάντη.

Ο ΚΥΛΙΝΔΡΟΣ. Ο Οιδίποδας τελικά συνθλίβεται από τον κύλινδρο, σαν να παρασύρεται από το κύμα της αναπόφευκτης κατάρας του οίκου των Λαβδακιδών. Αμέσως μετά ακολούθησε η σπαρακτική ερμηνεία του αγγελιαφόρου που περιέγραψε την αυτοκτονία της Ιοκάστης και την τύφλωση του Οιδίποδα, ενώ αποκάλυπτε το πρόσωπό του αφαιρώντας τις γάζες που το κάλυπταν για να αποδειχθεί ότι ήταν ο ίδιος –αόμματος πλέον –βασιλιάς. Λίγο πριν από την «αυλαία» ο Κρέων πλέον αναγκάστηκε εκ των συνθηκών να ωριμάσει και να αναλάβει τις ευθύνες που τόσο απέφευγε, ενώ ο καταρακωμένος Οιδίποδας ζητούσε τις κόρες του, οι οποίες απέφευγαν το άγγιγμά του. Είναι άλλωστε εκείνες που θα βρεθούν αντιμέτωπες με τον κύλινδρο και τις παλινδρομήσεις του. Θα τον προκαλέσουν και θα κυνηγηθούν από αυτόν ώς το τέλος.

Η παράσταση όμως του Ρίμας Τούμινας δεν ολοκληρώθηκε όταν έσβησαν τα φώτα. Ούτε καν στην πρώτη υπόκλιση, αλλά στη δεύτερη, όταν όλος ο θίασος επέστρεψε και κάτω από τους ήχους μιας γιορταστικής μελωδίας και ρώσοι κι έλληνες ηθοποιοί έγιναν μια αγκαλιά στέλνοντας ένα μήνυμα αισιοδοξίας στο κοίλο που χειροκροτούσε όρθιο.