Η Ελλάδα θα περάσει και συνταγματικά, επίσημα, θεσμικά δηλαδή, στις ευρωσκεπτικιστικές χώρες – μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ); Εκεί ακριβώς οδηγούν οι προτάσεις του Πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα για τη συνταγματική αναθεώρηση, προτάσεις που και ως προς το περιεχόμενό τους αλλά και ως προς τη διαδικασία υλοποίησής τους εγείρουν σοβαρά ερωτηματικά για τους στόχους που θέλουν να πετύχουν και τις σκοπιμότητες που εξυπηρετούν. Οφείλει κανείς να αμφιβάλλει. Μόνο αθώες δεν φαίνονται και πάντως στο σύνολό τους δεν φαίνεται να οδηγούν στη διόρθωση των οποιωνδήποτε ατελειών στη συνταγματική αρχιτεκτονική της χώρας ή στην υπέρβαση βασικών παθογενειών του πολιτικού συστήματος. Μια ανάγνωση των προτάσεων λέει ότι επιχειρείται η εισαγωγή συνταγματικών ρυθμίσεων που θα επιτρέπουν τη «θεσμική αλλοίωση» ή τη «θεσμική υπεκφυγή». Ο Βαγγέλης Βενιζέλος έγραψε για «απόπειρα αποδιάρθρωσης της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας» αλλά και «αποδιάρθρωσης του δικαστικού ελέγχου της συνταγματικότητας και του κράτους δικαίου».

Στη λογική αυτή θεοποιείται το δημοψήφισμα ως (δήθεν) μηχανισμός διεύρυνσης της λαϊκής συμμετοχής στην πολιτική διαδικασία και ενίσχυσης της δημοκρατίας. Δημοψηφίσματα σχεδόν για τα πάντα. Μεταξύ άλλων, και «η υποχρέωση κύρωσης μόνο με δημοψήφισμα οποιασδήποτε συνθήκης μεταβιβάζει κυριαρχικές αρμοδιότητες του κράτους». Στη σημερινή πραγματικότητα η κατεξοχήν συνθήκη που θα μπορούσε να μεταβιβάσει κυριαρχικές αρμοδιότητες θα ήταν μια νέα συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ενωση και εμβάθυνση της ενοποιητικής διαδικασίας.

Σύμφωνα λοιπόν με την πρόταση Τσίπρα, η κύρωση αυτής της συνθήκης θα μπορεί να γίνει μόνο με δημοψήφισμα χωρίς κανένα λόγο ή ρόλο από το Κοινοβούλιο. Σε παρόμοια πρόβλεψη (για κύρωση δηλαδή της εκχώρησης κυριαρχίας στην Ενωση μέσω δημοψηφίσματος) έχουν καταφύγει γενικώς ευρωσκεπτικιστικά κράτη – μέλη της Ενωσης με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη Βρετανία, που πολύ πριν από το μοιραίο δημοψήφισμα για το Brexit είχε υιοθετήσει τέτοια ρύθμιση (2010). Κάποιες άλλες χώρες έχουν επίσης διεξαγάγει δημοψηφίσματα για επικύρωση συνθηκών αλλά ως πολιτική επιλογή και όχι ως συνταγματική επιταγή, με κατά κανόνα αρνητικά αποτελέσματα.

Στην Ελλάδα (και ορθώς) ουδέποτε είχε επικυρωθεί συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ενωση μέσω δημοψηφίσματος, αν και διατυπώθηκαν σχετικές προτάσεις. Και η άποψή μου είναι ότι στα πολύ λίγα θέματα τα οποία μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο δημοψηφίσματος οπωσδήποτε δεν μπορεί να συμπεριληφθεί ένα τόσο περίπλοκο κείμενο όπως είναι μια συνθήκη για την Ενωση. Σε μια τέτοια περίπτωση ο πολίτης δεν ασχολείται καθόλου με τη συνθήκη. Απαντά κατά κανόνα σ’ ένα διαφορετικό ερώτημα (έχει συμβεί επανειλημμένα) και κατά κανόνα δολοφονεί/απορρίπτει τη συνθήκη. Με τον τρόπο αυτόν δολοφονήθηκε π.χ. το 2005 το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα και η δυνατότητα να ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο στην ευρωπαϊκή ενοποίηση. Και με τον τρόπο αυτόν θα μπορούσε να δολοφονηθεί τελικά η ίδια η Ευρωπαϊκή Ενωση μέσω δήθεν δημοκρατικών δημοψηφισμάτων. Αυτό θέλει η Ελλάδα ή μάλλον ο κ. Τσίπρας;

Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών

Τελευταία Νέα