Ο θρίαμβος της «παρακατιανής» λογοτεχνίας

Φέτος συμπληρώνονται εκατό χρόνια από τη γέννηση του Γιάννη Μαρή-Τσιριμώκου. Για πολλούς, του «πατριάρχη» του ελληνικού αστυνομικού μυθιστορήματος. Του ανθρώπου που πάλεψε για την ανάδειξη του είδους, όταν στη χώρα μας θεωρούνταν «παραλογοτεχνία». Ιδεοληπτική στρέβλωση που ταλάνιζε μέχρι και πρόσφατα το εγχώριο λογοτεχνικό πεδίο. Ομως ο κυρ Γιάννης μπορεί να κοιμάται ήσυχος αφού η τρέχουσα παραγωγή αστυνομικών μυθιστορημάτων παρουσιάζει αισθητή αύξηση. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Λέσχης Συγγραφέων Αστυνομικής Λογοτεχνίας (ΕΛΣΑΛ), μέσα στο 2016 έχουν εκδοθεί ήδη 36 τίτλοι (χωρίς τους παιδικούς) και μέχρι τα Χριστούγεννα αναμένεται να έχει σπάσει κάθε προηγούμενο ρεκόρ. Οι μετρήσεις δεν διεκδικούν πλήρη αξιοπιστία, γενικά όμως την περίοδο 2005 – 2015 η παραγωγή κυμαινόταν αυξητικά από τους 15 και πάνω τίτλους ετησίως, με παραγωγικότερη –πιθανότατα –χρονιά το 2014, οπότε κυκλοφόρησαν 41 τίτλοι –συμπεριλαμβανομένων των αστυνομικών παιδικών. Και αυτό όταν μέχρι το 2000 δεν κυκλοφορούσαν πάνω από πέντε τίτλοι ετησίως.

Θα πρέπει να σημειώσουμε –όπως λέει το ιδρυτικό μέλος της ΕΛΣΑΛ Φίλιππος Φιλίππου και βαθύς γνώστης του είδους –ότι σε αυτή την αρίθμηση δεν συμπεριλαμβάνονται αρκετά βιβλία πουείναι αστυνομικά αλλά δενχαρακτηρίζονται από τους εκδοτικούς οίκους ως τέτοια –προφανώς εσκεμμένα.Ο Φίλιππος Φιλίππου επισημαίνει επιπλέον ότι εκτός από τα μυθιστορήματα και τα λίγα παιδικά και εφηβικά αστυνομικά, κυκλοφορούν επίσης διηγήματακαι συλλογές διηγημάτων αλλά και μελέτες, π.χ. ο τόμος της Σχολής Μωραΐτη ή ο τόμος για τον Μαρή που επιμελήθηκε ο Κώστας Καλφόπουλος.Σημειωτέον ότι ο Καλφόπουλος(και κάποιοι από την ΕΛΣΑΛ) θα βγάλουν πιθανότατα αστυνομικό περιοδικό (θεωρητικό)από το φθινόπωρο.«Μιλάμε για θρίαμβο της κάποτεπαρακατιανής αστυνομικήςλογοτεχνίας» είναι η χαρακτηριστική αποστροφή του Φίλιππου Φιλίππου.

Το φαινόμενο δεν αποτελεί πυροτέχνημα. Μπορεί στη σύγχρονη Ελλάδα τον δρόμο να άνοιξε ο Πέτρος Μάρκαρης, που μέσω της διεθνούς επιτυχίας του έγινε δημοφιλής και στη χώρα του, όπου οι πωλήσεις των λίγων εγχώριων συγγραφέων ήταν –και σε μεγάλο βαθμό παραμένουν –σχεδόν μηδενικές. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν πολλοί λόγοι που μας κάνουν να συζητάμε για άνθηση, και μάλλον βρισκόμαστε ακόμα στην αρχή. Τα τηλεοπτικά σίριαλ έφεραν καινούργιους κώδικες πρόσληψης και διάπλασης μιας ιστορίας. Το storytelling επιβάλλεται άνευ όρων. Υφεση, φτωχοποίηση και τρομοκρατία διεκδικούν τη δική τους φωνή. Είναι αδήριτη ανάγκη, ιδιαίτερα για το νεανικότερο κοινό, να πλάσει τους φόβους του. Το έγκλημα γίνεται αφορμή χαρτογράφησης των χαλασμάτων του κόσμου τούτου.

Το αστυνομικό μυθιστόρημα εξάλλου παρουσιάζει αξιοσημείωτη προσαρμοστικότητα στις μεταιχμιακές κοινωνικές συνθήκες. Στη χώρα μας επιχειρεί να διεισδύσει στις έλικες της δαιδαλώδους κρίσης, χτυπώντας το καμπανάκι της αυτοκριτικής. Παράλληλα οι εφιάλτες της Ιστορίας έρχονται σαν καθρέφτες ενός ελλειμματικού συλλογικού εαυτού, που αρνείται να γεφυρώσει τα χάσματα εντός του. Ενδεικτικά το πρώτο βιβλίο του Αντώνη Γκόλτσου («Η αφιέρωση», Μεταίχμιο), ένα εγκεφαλικό νουάρ, εκτείνεται από τις τελευταίες ημέρες της δικτατορίας, μέχρι τα γεγονότα του 2008 και εντεύθεν. Η Ευτυχία Γιαννάκη («Στο πίσω κάθισμα», Ικαρος) φέρνει στο φως όσα βάζουμε κάτω από το χαλί και υποκρινόμαστε πως τα ξεχνάμε, σε ένα αστυνομικό δραματικής κλιμάκωσης. Ο Βασίλης Δανέλλης («Ανθρωπος στο τρένο», Καστανιώτης) επεκτείνεται σε υπαρξιακά πεδία, μέσα από ένα παίγνιο νύξεων και παραπλανητικών μαρτυριών. Ο Αιμίλιος Σολωμού («Το μίσος είναι η μισή εκδίκηση», Ψυχογιός) βουτά στα ορμητικά νερά της οργής των τελευταίων χρόνων, με θύματα δύο τροϊκανούς. Ενώ ο Δημήτρης Μαμαλούκας («Ο κρυφός πυρήνας των Ερυθρών Ταξιαρχιών», Κέδρος) μας εισάγει στον εθισμό της πολιτικής από την εξουσία, με οποιοδήποτε κόστος. Ας πάμε όμως να δούμε όλα τα παραπάνω πιο αναλυτικά, καταγράφοντας μερικούς τίτλους που χαρακτηρίζουν την τρέχουσα περίοδο.

Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε πως σήμερα ο στόχος της ποσοτικής παραγωγής έχει επιτευχθεί. Εκείνο που μένει είναι η αναγνώριση και η περαιτέρω ποιοτική άνοδος των μυθιστορημάτων.

Ευτυχία Γιαννάκη

Στο πίσω κάθισμα

Εκδ. Ικαρος

Σελ. 440

Τιμή: 15,50 ευρώ

Το πρώτο μέρος μιας ελπιδοφόρας τριλογίας, με πρωταγωνιστή τον Αστυνόμο Χάρη Κόκκινο. Δουλεμένο αστυνομικό καταδίωξης στο κέντρο της Αθήνας, με επίκεντρο τη βάναυση δολοφονία ενός θεατρικού σκηνοθέτη. Η συγγραφέας στρίβει το μαχαίρι στις πληγές ανίερων οικογενειακών μυστικών. Μυστικών που αποτελούν μία σειρά μικρών εν εξελίξει φόνων. Ολοι τα γνωρίζουν, αλλά προτιμούν να κρατούν το στόμα τους κλειστό. Η αλήθεια έρχεται στην επιφάνεια παραμορφωμένη και η Αθήνα της καθολικής κρίσης ψάχνει να βρει έναν μπούσουλα για να υπάρξει ξανά. Σπιρτόζικο βιβλίο με κλιμακούμενη πλοκή.

Δημήτρης Μαμαλούκας

Ο κρυφός πυρήνας των Ερυθρών Ταξιαρχιών

Εκδ. Κέδρος

Σελ. 552

Τιμή: 17,50 ευρώ

Ο επίμονος «Ιταλός» Δημήτρης Μαμαλούκας φτιάχνει ένα ογκώδες μυθιστόρημα του μολυβιού, του έρωτα και της εκδίκησης. Ανατρέχει στις παραστάσεις των φοιτητικών του χρόνων, στον αχό της δράσης των περιβόητων Ερυθρών Ταξιαρχιών. Αφορμή, η εξαφάνιση ενός νεαρού φοιτητή. Εικάζεται πως είναι «μπριγκαντίστι» δεύτερης γενιάς. Γύρω του ενεργοποιούνται ένας ερασιτέχνης ντετέκτιβ, ένας ελληνοϊταλός συλλέκτης, ένας ακροδεξιός βουλευτής, ένας αστυνομικός συγγραφέας που θα κάνει τα πάντα για την επιτυχία και άλλοι. Οι κοινωνικές διαιρέσεις και το μάταιο της ένοπλης εξέγερσης, σε ατμόσφαιρα 70s.

Αντώνης Γκόλτσος

Η αφιέρωση

Εκδ. Μεταίχμιο

Σελ. 454

Τιμή: 16,60 ευρώ

Πολυπρισματικό νουάρ που εκτείνεται από τη χούντα μέχρι τον Δεκέμβριο του 2008 και φυσικά σήμερα. Μια αφιέρωση με σκοτεινά κίνητρα. Από μαθητής ο Αλκιβιάδης Πικρός κρατούσε ημερολόγιο. Σκέψεις γύρω από τον πατέρα και τον θείο του. Η μητέρα του δολοφονήθηκε λίγο πριν πέσει η χούντα. Αργότερα ο μοναχικός συγγραφέας κ. Πικρός ερευνά τον θάνατό της. Τα πρακτικά της δίκης λένε πως ο δράστης ήταν κάποιος παρανοϊκός. Είναι έτσι; Και η αφιέρωση-γρίφος στο βιβλίο του πατέρα του τι ρόλο παίζει; Στακάτο μυθιστόρημα με πολιτικές αιχμές και δυναμική πλοκή.

Βασίλης Δανέλλης

Ανθρωπος στο τρένο

Εκδ. Καστανιώτη

Σελ. 144

Τιμή: 12,72 ευρώ

Ενα διανοητικό παιχνίδι σε πλήρη ανάπτυξη. Παράλληλες πραγματικότητες υπό τη διαφορετική οπτική γωνία πέντε μαρτύρων: ο κύριος με την εφημερίδα, ο μηχανοδηγός, ένα νεαρό ζευγάρι και μια αινιγματική γυναίκα. Ονόματα δεν υπάρχουν ούτε σαφής τοποθεσία. Μόνο η αποβάθρα ενός σταθμού. Δύο άνδρες βρίσκουν παράξενο θάνατο. Τι συνέβη πριν; Οι μάρτυρες, άγνωστοι μεταξύ τους. Δεν προκύπτει συναισθηματική εμπλοκή. Δεν έχουν λόγο να πουν ψέματα. Ή έχουν; Η ιστορία δεν είναι μόνο των νεκρών. Οι δολοφονίες εξελίσσονται και ως προβολές των πέντε μαρτύρων. Μια επίμονη σπαζοκεφαλιά υπαρξιακών προεκτάσεων.

Μάρκος Κρητικός

Δεύτερη εκτέλεση

Εκδ. Fairead-Νεφέλη

Σελ. 208

Τιμή: 9,90 ευρώ

Η επιστροφή του Μάρκου Κρητικού συνοδεύεται από ένα «αλανιάρικο» μυθιστόρημα τσέπης. Ο δολοφόνος κλωθογυρίζει ανάμεσα στα πόδια του αναγνώστη από την αρχή. Πρωτοπρόσωπη γραφή για έναν ήρωα που τα έχει χάσει όλα και προσπαθεί να ξαναβιώσει νεανικά πάθη. Οι σκελετοί βγαίνουν από το ντουλάπι και τον στοιχειώνουν. Με ένα διαζύγιο στην πλάτη και ένα πτώμα για αρχή, ο ήρωας μπλέκεται σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις, στις εσοχές της κρίσης μεταξύ Αθήνας και Τήνου. Με καυστικό χιούμορ, ο Μάρκος Κρητικός εμπαίζει τα κλισέ που μας μοιάζουν.

Αιμίλιος Σολωμού

Εκδ. Ψυχογιός

Σελ. 496

Τιμή: 17,70 ευρώ

Ορισμένα μυθιστορήματα αντλούν από το άμεσο περιβάλλον και δεν μιμούνται τα ρεπορτάζ. Παράλληλα, διατρέχουν πληγές της Ιστορίας, σκαλίζοντας παλιά ίχνη. Δύο απεσταλμένοι της τρόικας δολοφονούνται στην Αθήνα. Ο χρόνος γυρίζει πίσω σε ένα άλλο έγκλημα, τη Σφαγή στο Δήλεσι (1870). Οπου και εκεί τέσσερις επιφανείς Ευρωπαίοι βρήκαν τον θάνατο. Αξονες της αφήγησης ο αντιμνημονιακός Αλέξης και ο καθηγητής Ιστορίας Σεργίδης. Ο πρώτος οργισμένος, ο δεύτερος εκκεντρικός. Η κάθαρση παραμένει στα αζήτητα. Μια άξια όσο και σκληρή λογοτεχνική παρέμβαση, για ό,τι μας έχει απασχολήσει έντονα τα τελευταία χρόνια.

Χρήστος Παπαδημητρίου

Εγκλημα χωρίς δολοφόνο

Εκδ. Μεταίχμιο

Σελ. 232

Τιμή: 11 ευρώ

Ενας στυλίστας αφηγητής που αναμετράται με τη μελαγχολική πλευρά του νουάρ. Δεν είναι τόσο η ιστορία όσο η αίσθηση της απροσδιόριστης απειλής που πλημμυρίζει το βιβλίο. Από τη δολοφονία του διευθυντή της ορχήστρας Μπαχ της Λειψίας το 1966, στα γαλλοελβετικά σύνορα λίγο πριν τελειώσει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και από εκεί στο Αουσβιτς. Οι ατομικές συνέπειες του Ολοκαυτώματος και ο κόσμος του παράξενου επιθεωρητή Ζακέ. Θύτες και θύματα των στρατοπέδων παίρνουν ξανά θέσεις μάχης. Οι εγκληματίες πολέμου προσπαθούν να αλλάξουν ταυτότητα και ζωή. Μια λιτανεία φαντασμάτων.

Γρηγόρης Αζαριάδης

Εκδ. Γαβριηλίδης

Σελ. 465

Τιμή: 21,20 ευρώ

Στο τρίτο του βιβλίο ο συγγραφέας μοντάρει την κύρια φιγούρα του αμερικανικού, κυρίως, αστυνομικού μυθιστορήματος και τη φέρνει προς το ελληνικότερο. Ο λόγος για τον serial killer. Ο οποίος στο βιβλίο σκοτώνει ανυποψίαστα πρόσωπα και η ενδιάμεση σύνδεση θα φανεί στο τέλος. Δολοφόνος υπεράνω υποψίας, ό,τι πρέπει για την αισθησιακή αστυνόμο Τρύπη και την ομάδα της. Μια βόλτα στα αδιέξοδα ενός σχιζοφρενούς.

Ελενα Ακρίτα

Φόνος 5 αστέρων

Εκδ. Διόπτρα, σελ. 430

Τιμή: 16,60 ευρώ

Ο Ρέιμοντ Τσάντλερ να παίζει κρυφτό με την Ντόροθι Σέιερς και από δίπλα ο αυτοσαρκασμός να ρέει άφθονος. Από τους Ολυμπιακούς του 2004, στη βαθιά κρίση του 2014. Ενας μεγιστάνας βρίσκεται νεκρός στην έπαυλή του. Η πόρτα κλειδωμένη από μέσα. Πολλά μπορεί να ειπωθούν για έναν άνθρωπο τέτοιας δύναμης και επιρροής. Η συγγραφέας διασκεδάζει μεταφέροντας τις σπαζοκεφαλιές του φονικού αινίγματος, από τον έναν ύποπτο στον άλλο. Η κόρη του πλούσιου κυρίου με τη βοήθεια μιας δημοσιογράφου θα αποφασίσουν να ρίξουν φως στην υπόθεση. Καλογραμμένο και διασκεδαστικό.

Δημήτρης Καπετανάκης

Ας πέσουμε

Τιμή: 14 ευρώ

Ο σκακιστής προσέχει τις λεπτομέρειες. Η φωτιά στη θαλαμηγό ενός μεγιστάνα φαντάζει εύκολη προς λύση. Μόνο έτσι δεν είναι. Στην Υδρα ο Αγις Πλατής προσπαθεί να βελτιώσει το παίξιμό του, παρέα με μια profiler της αστυνομίας. Αλλά… Ο θάνατος χτυπά και μάλιστα ποικιλοτρόπως. Η δοκιμασία, πρωτόγνωρη. Η Ελλάδα των εύκολων ευκαιριών και της ανθρωποφαγίας δείχνει το πραγματικό της πρόσωπο και καταρρέει. Ενα σκεπτόμενο, ανατρεπτικό αστυνομικό.

Κωνσταντής Σταυρόπουλος

Βαλκάνια εξπρές

Εκδ. Κριτική, σελ. 176

Τιμή: 9 ευρώ

Με το γκάζι σανιδωμένο, ο Κωνσταντής Σταυρόπουλος συνθέτει έναν κοινωνικό καμβά πάνω στην άσφαλτο. Ανατολική Ευρώπη και όλα είναι πιθανά. Ανθρωποι από Βορρά και Νότο συναντώνται σε ένα αέναο, επικίνδυνο αλισβερίσι. Στα συντρίμμια των τελευταίων δεκαετιών, τι άραγε μπορεί να επιβιώσει; Ενας εσθονός ζιγκολό, μια ελληνίδα βιολονίστρια και ένας αόρατος συνταξιδιώτης εισβάλλουν στη βαλκανική κοινωνική ζωή. Δυνατή μουσική, κοφτεροί διάλογοι, ματαιωμένος ρομαντισμός. Κραδασμοί αναπάντεχων καιρών, μακριά από αυταπάτες.

Μιχαέλα Αντωνίου

Εκδ. mamaya

Σελ. 400

Τιμή: 15 ευρώ

Η κόρη του ηθοποιού Αντώνη Αντωνίου, Μιχαέλα, ηθοποιός και εκείνη για ένα διάστημα, σπούδασε στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Καποδιστριακού, μετά έκανε μεταπτυχιακά και διδακτορικό στο Λονδίνο (University of London) πριν κυκλοφορήσει το πρώτο της αστυνομικό. Ηρωίδα της μια Ελληνίδα που επιστρέφει, όπως και η ίδια, από το Λονδίνο, με καλλιτεχνικά ταλέντα, όπως και η ίδια (αλλά στη ζωγραφική αυτή τη φορά), κυνηγημένη όμως εκείνη από έναν ρώσο μαφιόζο. Καταφεύγει στην ορεινή Κορινθία της καταγωγής της. Ερωτες, φόνοι και μυστικά από μια συγγραφέα που φαίνεται να έχει πάρει ζεστά το γράψιμο.