Βρίσκεται κοντά στην Καρδαμύλη Μεσσηνίας. Η τοποθεσία του επιλέχτηκε το 1964, τη μέρα που ο Πάτρικ (Πάντι) Λι Φέρμορ, αφού είχε ήδη περιηγηθεί σε Ευρώπη και Ελλάδα, είχε συνδράμει την κρητική Αντίσταση και είχε συγγράψει τα «Βιολιά του Σεν Ζακ» ή τη «Μάνη», κατασκήνωσε στην περιοχή Καλαμίτσι με τη γυναίκα του, τη φωτογράφο Τζόαν Λι Φέρμορ. Ξενύχτησαν διαβάζοντας Βιτρούβιο και Παλλάδιο, αλλά και σχεδιάζοντας νοητά, με τον τρόπο των ζευγαριών, το σπίτι των ονείρων τους. Χρειάστηκε φυσικά λίγος χρόνος μέχρι να αγοράσουν το οικόπεδο και λίγος περισσότερος μέχρι να δουν το οίκημα ολοκληρωμένο με βάση τα τελικά σχέδια του αρχιτέκτονα Νίκου Χατζημιχάλη, τη δουλειά του πρωτομάστορα Νίκου Κολοκοτρώνη, αλλά και τις παρεμβάσεις ή τον ιδρώτα του ίδιου του συγγραφέα. Αξιζε τον κόπο; Για όποιον αρέσκεται σε μεγάλα πετρόκτιστα σπίτια, με τοίχους από λαξευμένο ασβεστόλιθο από τον Ταΰγετο, που περιβάλλονται από κυπαρίσσια, ελιές, σκίνους και αγριολούλουδα, ναι. Για εκείνον που προτιμάει να τεμπελιάζει σε μπαλκόνια με θέα στο Νότο ή σε χαγιάτια, επίσης. Ο φίλος της θάλασσας δεν θα έμενε απογοητευμένος: τα σχέδια περιλάμβαναν και μια μικρή πέτρινη σκάλα που θα οδηγούσε σε μια μικρή, βοτσαλωτή παραλία. Ο συγγραφέας και η γυναίκα του την κατέβαιναν ώς το τέλος –μέχρι το 2003 εκείνη, μέχρι το 2011 αυτός.

Ενα κέντρο ισάξιο µε τα ευρωπαϊκά

Είχαν αποφασίσει να δωρίσουν το σπίτι στο Μουσείο Μπενάκη ήδη από το 1996 και το ίδρυμα, δεδομένης και της σχέσης των πρωτεργατών του με τον Φέρμορ, είχε δεχτεί. Το ακίνητο θα χρησιμοποιούνταν για την ευόδωση του έργου του, τη φιλοξενία ερευνητών, συγγραφέων, ποιητών ή καλλιτεχνών που αναζητούν έναν ήσυχο χώρο για τις ιδέες τους, αλλά και θα ενοικιαζόταν ώστε να εξασφαλίζονται τα έξοδα λειτουργίας. Οταν τελικά η κυριότητα του σπιτιού αποκτήθηκε, το Μουσείο προχώρησε σε μελέτες για την μελλοντική του χρήση και τις απαιτούμενες εργασίες, κάτι τέτοια όμως είχαν αντικειμενικές δυσκολίες. Κάπως έτσι το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος ανταποκρινόμενο σε αίτημα του Μουσείου ανέλαβε τη συντήρηση και επισκευή της οικίας και χρηματοδότησε νέα μελέτη από την εξειδικευμένη στα πολιτιστικά AEA Consulting, που τροποποίησε κάμποσα σημεία της αρχικής. Προ λίγων εβδομάδων, εγγυήθηκε μαζί με το Μπενάκη τη δημιουργία ενός κέντρου ισάξιου με τα ανάλογα ευρωπαϊκά και αμερικανικά. Θα αποτελεί, λέει, ιδανικό περιβάλλον για συγκέντρωση και δημιουργία. Περίπου όπως εκείνη που επιδείκνυε κάποτε και ο κύριός του.

Οι διάσημοι επισκέπτες του Πάντι

«Αν κάποιος εγκατασταθεί στη φύση», έγραφε ο Πάντι το 1986, «μερικές δεκάδες ράφια είναι το μίνιμουμ». Δεν υπερέβαλλε: τα βιβλία κάλυπταν μεγάλο μέρος του σπιτιού και της ανθρώπινης γνώσης. Τα «Ελληνικά πουλιά» του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης έκαναν παρέα στο ίδιο ράφι με μια αγγλική έκδοση του Κορανίου, ενώ ο «Γερο-ναυτικός» του Σάμιουελ Κόλεριτζ τραγουδούσε την «Μπαλάντα» του όσο ο Ιωάννης Κακριδής σχολίαζε τον «Επιτάφιο» του Περικλή. Πολλά από αυτά ίσως τα ξεφύλλισαν κάποτε και οι φίλοι του ανδρός –ο Λόρενς Ντάρελ ανήκε στην κατηγορία του τακτικού επισκέπτη, ενώ ο Μπρους Τσάτγουιν τού είχε ζητήσει να σκορπίσει τις στάχτες του πάνω από τα ερείπια ενός κοντινού βυζαντινού ναού. Ο Κόλιν Θέμπρον, η Γιαν Μόρις και ο Γουίλιαμ Ντάλριμπλ είχαν κάνει αρκετά προσκυνήματα, ενώ συχνές εμφανίσεις πραγματοποίησαν ο Γιώργος Σεφέρης και ο Νίκος Χατζηκυριάκος – Γκίκας. Κάποτε, ο φιδίσιος δρόμος που οδηγεί στο σπίτι είχε δυσκολέψει το πονεμένο πόδι του Γιώργου Κατσίμπαλη τόσο, ώστε ο οικοδεσπότης έβγαλε τραπέζι στον χωματόδρομο και η παρέα δείπνησε υπό το φως των αστεριών.

Η μελλοντική προοπτική του οικήματος περιλαμβάνει κάπως πιο ελεγχόμενες βραδιές. Με τίτλο εργασίας «Κέντρο Patrick and Joan Leigh Fermor», η λειτουργία του προβλέπει φιλοξενίες νέων συγγραφέων και επιστημόνων, διοργάνωση εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων σε συνεργασία με πανεπιστήμια Ελλάδας και εξωτερικού, διαμονή προσωπικοτήτων των τεχνών και των επιστημών, διοργάνωση εκδηλώσεων για το ευρύ κοινό, ξεναγήσεις στο ακίνητο, αλλά και τιμητικές παραμονές των ευεργετών και των υποστηρικτών. Μια διεθνής επιτροπή θα διαμορφώνει το πρόγραμμα και την επιλογή των φιλοξενουμένων αμισθί, ενώ στόχος είναι και η δημιουργία ενός καταπιστεύματος από δωρεές τρίτων. Οχι ότι δεν έχουν ήδη γίνει αρκετά. Σταχυολογώντας, από τη μεταβίβαση της κυριότητας κι έπειτα, το αρχειακό υλικό του σπιτιού παραδόθηκε στους εκτελεστές της διαθήκης προκειμένου να δοθεί στα Εθνικά Αρχεία της Αγγλίας, η βιβλιοθήκη απογράφηκε, ενώ τα πολύτιμα τεκμήρια και έργα μεταφέρθηκαν στις εγκαταστάσεις του Μουσείου. Οι διαδικασίες νομιμοποίησης των κτισμάτων ολοκληρώθηκαν, ενώ πραγματοποιήθηκαν ακόμα και απεντομώσεις. Δύο τραπεζικοί λογαριασμοί, σε Ελλάδα και Βρετανία, δημιουργήθηκαν προκειμένου να διευκολύνονται οι δωρεές (λεπτομέρειες στο www.benaki.gr), ενώ σε εξέλιξη βρίσκεται και εκείνη η μελέτη εφαρμογής των εργασιών επισκευής. Οπως συμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις, ο χρόνος έναρξής τους εξαρτάται από την έκδοση της σχετικής άδειας. Η διάρκειά τους υπολογίζεται σε περίπου δώδεκα έως δεκαοκτώ μήνες.

Διεθνής στήριξη και αναγνώριση

Στο μεταξύ έχουν ξεκινήσει συζητήσεις με εκπαιδευτικούς φορείς για τη συνεργασία τους με το Κέντρο, ενώ ετοιμάζεται κι ένας τιμητικός τόμος αφιερωμένος στη ζωή και το έργο του Φέρμορ που αναμένεται μέσα στο 2016 –ένας ακόμα για την οικία, ίσως πάρει περισσότερο. Το Μουσείο Μπενάκη διοργανώνει και μια αναλυτική παρουσίαση για τις αρχές του ερχόμενου Νοεμβρίου στο Λονδίνο, όπου το ενδιαφέρον για τον συγγραφέα και το σπίτι της Καρδαμύλης διατηρείται ζωηρό, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δωρεές δεν έχουν προέλθει κι από χώρες όπως η Ιταλία ή ανθρώπους όπως ο Ρομπέρτο Καλάσο, συγγραφέας και εκδότης των έργων του Φέρμορ. Καθόλου παράξενο με δεδομένο ότι ο Πάντι, άνθρωπος της περιπέτειας και της γνώσης, διψασμένος για απαντήσεις στα πάντα, ταξιδεμένος στην Ευρώπη, στα Βαλκάνια, σε κάθε γωνιά της Ελλάδας ήταν ένας τυπικός ενσαρκωτής του μεσοπολεμικού κοσμοπολιτισμού. Κάπως έτσι επέλεξε για το σπίτι του στην Καρδαμύλη σμυρναίικα κιλίμια ή παράθυρα σχεδιασμένα να προσφέρουν θέα στο ηλιοβασίλεμα μέχρι την τελευταία του στιγμή. «Η φιλοξενία στον χώρο αυτό», καταλήγει το σχετικό δελτίο τύπου του Μουσείου Μπενάκη, «είναι ένα μεγάλο δώρο που μπορεί να προσφέρει η Ελλάδα σε σημαντικούς ανθρώπους του πνεύματος».

Τελευταία Νέα