Ανακοινώθηκε ο θάνατος του γερμανού ιστορικού Ερνστ Νόλτε, ο οποίος αφιέρωσε τη ζωή του στη μελέτη ιδίως των ολοκληρωτικών συστημάτων της ευρωπαϊκής ιστορίας του 20ού αιώνα. Στην Ελλάδα (όπου ένα όλο κι όλο βιβλίο του κυκλοφόρησε μόλις πέρυσι, «Ο ευρωπαϊκός εμφύλιος πόλεμος 1917-1945», σε μετάφραση Γιάννη Καραπαπά από τις εκδ. Τροπή), η είδηση του θανάτου του συνοδεύτηκε με τον χαρακτηρισμό: «αμφιλεγόμενος». Τι θα πει ακριβώς «αμφιλεγόμενος», όταν αναφερόμαστε σε έναν χαλκέντερο, συστηματικό και ακέραιο επιστήμονα της Ιστορίας;

Για να είμαστε απολύτως ακριβείς, ένας ιστορικός στην Ελλάδα θεωρείται αμφιλεγόμενος αν τα ιστορικά του συμπεράσματα απάδουν είτε της επίσημης αντίληψης για την εθνική ιστορία (η Μαρία Ρεπούση, π.χ., για την προσέγγισή της στη Μικρασιατική Καταστροφή) είτε της επίσημης ιστορίας της Αριστεράς –η ερμηνεία της οποίας για την Αντίσταση, τον Εμφύλιο και τη μετεμφυλιακή περίοδο κυριάρχησε (οι «αναθεωρητές» της ανάγνωσης του Εμφυλίου, αρχίζοντας από τους Στάθη Καλύβα και Νίκο Μαραντζίδη, συχνά απαξιώνονται από αυτή την τάση). Ο Νόλτε χαρακτηρίζεται αμφιλεγόμενος (ακόμα και από δεξιά ΜΜΕ στην Ελλάδα!) επειδή δεν θεωρούσε ότι ο αυταρχικός κομμουνισμός ήταν η λάθος εφαρμογή ενός κατά βάθος καλού συστήματος που θα έφερνε τον παράδεισο επί της Γης αλλά διότι ήταν εγγενώς ολοκληρωτικός. Ο Χίτλερ, δηλαδή, κατά τον Νόλτε δεν ήταν παρά ένας αντι-Λένιν. Και η ιδεολογία των Σοβιετικών, όπως την εξέφρασε το 1918 ο Ζινόβιεφ (τις πηγές ανακάλυψε και κατέγραψε ο ίδιος ο Νόλτε), ήταν καταρχήν γενοκτονική: «Χρειαζόμαστε έναν δικό μας σοσιαλιστικό μιλιταρισμό για την υπερνίκηση των εχθρών μας. Από τα 100 εκατομμύρια του πληθυσμού στη σοβιετική Ρωσία πρέπει να σύρουμε πίσω μας τα ενενήντα. Με τους υπόλοιπους δεν πρέπει να μιλάμε, πρέπει να τους εξολοθρεύσουμε».

Οι θέσεις του Νόλτε διατυπώθηκαν σε ένα οξυμμένο ιδεολογικά περιβάλλον, στη Γερμανία της δεκαετίας του 1980, και πυροδότησαν μια μεγάλη μάχη των ιστορικών. Συχνά πολεμήθηκε ως απολογητής του ναζισμού –ενώ, πρωτίστως, διεκδικούσε από τους Γερμανούς να υπερβούν το τραύμα εντάσσοντας τους ολοκληρωτισμούς στο πλαίσιο της ευρύτερης ευρωπαϊκής ιστορίας. Θεωρούσε ότι ο ναζισμός αντέγραψε τις πρακτικές του κομμουνισμού και ότι τα δύο κόμματα είχαν δομικές ομοιότητες: α΄) μονοπώλιο της εξουσίας από ένα κρατικό κόμμα, β΄) αποδοχή της απόλυτης ισχύος του αρχηγού, του «Βοζντ» ή του «Φύρερ», γ΄) ισχυροί μηχανισμοί κρατικής ασφάλειας και καταστολής, δ΄) νεολαιίστικες ενώσεις για τη χειραγώγηση των νέων, ε΄) κουλτούρα προπαγάνδας, στ’) πολιτικοποίηση της κουλτούρας και λογοκρισία, ζ΄) σύστημα Δικαίου που κατασκεύαζε εχθρούς, η΄) κινητοποίηση των μαζών στο πλάι της ολοκληρωτικής εξουσίας.

Οι θέσεις του Νόλτε είναι ενοχλητικές για πολλούς. Αλλά χωρίς τις αλογόμυγες της ερμηνείας που αμφισβητούν την επίσημη γραμμή, οι κοινωνίες θα ήταν νυσταλέες μηχανές ομοφωνίας και πνευματικής νωθρότητας. Το θέλουμε;

Τελευταία Νέα