Ντοκιμαντέρ χωρίς σύνορα στο Καστελλόριζο

^«Να φέρουμε τον κόσμο στο Καστελλόριζο και να μεταφέρουμε το Καστελλόριζο στον κόσμο». Με αυτό το μότο που συμπυκνώνει τη φιλοσοφία της διοργάνωσης ξεκινάει στις 28 Αυγούστου το πρώτο Διεθνές Φεστιβάλ Ιστορικού Ντοκιμαντέρ στο ακριτικό νησί. Το πρόγραμμα προβολών από το Ιδρυμα Ιστορικών Μελετών (www.idisme.gr) με γενικό τίτλο «Πέρα από τα σύνορα» φιλοδοξεί να μετατρέψει το μικρότερο νησί των Δωδεκανήσων, παραμελημένο από καιρό από την ελληνική πολιτεία, σε τόπο καλλιτεχνικής συνάντησης ελλήνων και ξένων δημιουργών ντοκιμαντέρ κάθε χρόνο. «Θέλαμε να παρουσιάσουμε την τελευταία παραγωγή του ΙΔΙΣΜΕ «Στην άκρη του Αιγαίου» στο Καστελλόριζο αλλά ήταν ένα πολύ δύσκολο εγχείρημα. Οπότε ο πρόεδρος του Ιδρύματος πρότεινε να βρούμε έναν τρόπο που θα βοηθούσε την τοπική κοινωνία και θα άφηνε κάτι στο νησί. Αλλωστε, το έχουμε καταδικάσει να βρίσκεται σε όλους τους χάρτες σε αγκύλη. Είναι λες και δεν είναι δικό μας νησί. Ετσι, σκεφτήκαμε να κάνουμε αυτό το φεστιβάλ», δηλώνει στο «Νσυν» η Ειρήνη Σαρίογλου, ερευνήτρια, ιστορικός και καλλιτεχνική διευθύντρια του φεστιβάλ.

Δεδομένης της κομβικής γεωγραφικής θέσης του Καστελλόριζου ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση, οι άνθρωποι του φεστιβάλ ήθελαν να ενισχύσουν το διασυνοριακό μήνυμα και να προωθήσουν την καλλιτεχνική συνεργασία ανάμεσα στους φορείς του νησιού και της απέναντι τουρκικής πόλης Κας (αρχ. Αντίφελλος). Οι πολιτικές εξελίξεις, ωστόσο, στη γείτονα χώρα μετά το αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα δεν το επέτρεψαν και μετατέθηκε για του χρόνου μια κοινή δημιουργική επαφή. «Η γνώση βοηθάει στη σύσφιγξη των σχέσεων, οπότε είναι καθοριστικό για μας να συμβάλουμε στην ακόμα καλύτερη επαφή των δύο πλευρών», τονίζει η Σαρίογλου. «Ξέρουμε ότι θα πάρει πολύ καιρό για να δούμε τους σπόρους που φυτεύουμε να φυτρώνουν αλλά έπρεπε να κάνουμε την αρχή». Ο διεθνής χαρακτήρας του φεστιβάλ, ωστόσο, δεν σταματάει εκεί. Φιλοδοξία του ΙΔΙΣΜΕ είναι ο νέος θεσμός να μην μείνει στάσιμος αλλά να ταξιδέψει πέρα από τη Μεσόγειο. Γι’ αυτό και προβλέπεται οι προβολές του να στηθούν τον ερχόμενο Δεκέμβριο στην Αυστραλία κι έναν μήνα αργότερα στις ΗΠΑ, χώρες όπου σήμερα ζουν μεγάλες κοινότητες Καστελλοριζιών.

Ως προς το περιεχόμενό του το «Πέρα από τα σύνορα» έχει διαγωνιστικό χαρακτήρα και απονέμει τέσσερα χρηματικά βραβεία. Από τις 51 προτάσεις που συνολικά κατατέθηκαν από Ελλάδα, Κροατία, Αίγυπτο, ΠΓΔΜ, Γερμανία, Αγγλία, η κριτική επιτροπή επέλεξε να διαγωνιστούν 15 που έχουν ιστορικό ή κοινωνικοπολιτικό προσανατολισμό. Ανάμεσά τους η «Κατινούλα» της Μύρνας Τσάπα, το «memΟRIA» του Γιώργου Ιατρού, «Ο Θεός δεν μοιράζει καραμέλες» του Βαγγέλη Καλαμπακά, ο «Σιωπηλός μάρτυρας» του Δημήτρη Κουτσιαμπασάκου (για το πώς οι φυλακές Τρικάλων και το Μουσείο Τσιτσάνη χτίστηκαν πάνω σε παλιότερο οθωμανικό μνημείο), το «Concrete utopia» της Αννα Ιλίν – Ζοζεφίν Μπίνγκεμερ και το «It was all just a good dream» του Μπράνκο Ιστβαντσιστ. Μαζί τους θα προβληθούν εκτός συναγωνισμού ντοκιμαντέρ παραγωγής ΙΔΙΣΜΕ και φιλμάκια στην κατηγορία «Balkans beyond borders» καθώς και άλλες ανεξάρτητες ταινίες.

Το φεστιβάλ που αποτελεί τη μοναδική πολιτιστική διοργάνωση στο Καστελλόριζο περιλαμβάνει στο πρόγραμμά του που ολοκληρώνεται στις 3 Σεπτεμβρίου και σειρά παράλληλων εκδηλώσεων. Συναυλίες με παραδοσιακά μουσικά σχήματα, εκθέσεις ζωγραφικής, γλυπτικής, φωτογραφίας, παρουσιάσεις βιβλίων και σεμινάρια κινηματογράφου συνθέτουν το πολύπλευρο πεδίο δράσεων.

Ο ΚΑΡΑΜΑΓΓΙΩΛΗΣ. Ενα από τα ντοκιμαντέρ που θα διαγωνιστούν για τα έπαθλα είναι και το «Αγαπητέ πρόγονε» του Μενέλαου Καραμαγγιώλη. Πρωταγωνιστής ένας Ελληνοαμερικανός δεύτερης γενιάς με το όνομα Θεόδωρος Κολοκοτρώνης που έρχεται στη χώρα μας αναζητώντας τις ρίζες του και προσπαθώντας να διαπιστώσει αν είναι απόγονος του συνονόματού του ήρωα της Επανάστασης. «Η ταινία δείχνει το πώς τον κυνηγάει η καταγωγή, πώς η πατρίδα υπάρχει μέσα του, στο παρελθόν του και πώς αυτός προσπαθεί να επαναπροσδιορίσει τα όρια που υπάρχουν. Θα μπορούσε να είναι μια ιστορία του μέλλοντος και για τους πρόσφυγες που περνάνε τώρα στην Ευρώπη. Οπου μετά το happy end, οι νέες γενιές γυρνάνε στη Μεσόγειο για να βρουν τις ρίζες τους», τονίζει ο σκηνοθέτης. Αν και το φιλμ έγινε το 2012 με αφορμή σειρά ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ «Συναντήσεις με αξιοσημείωτους ανθρώπους», η θεματική του δένει με την ουσία του φεστιβάλ, στοιχείο που τον έκανε να θέλει να συμμετάσχει. «Με συγκίνησε η ιδέα να συμμετάσχω σε φεστιβάλ σ’ ένα νησί που μοιάζει αποκομμένο. Με ενδιαφέρει ο τόπος, τον έχω δει σε φωτογραφίες και το φεστιβάλ εκεί αποκτά μεγάλη αξία. Σε μια εποχή όπου το ντοκιμαντέρ παίρνει σημαντικές διαστάσεις, θέλω να δω ταινίες που ανιχνεύουν τη λογική των ορίων και των συνόρων, έννοιες που μας ταλαιπωρούν στα Βαλκάνια την τελευταία εικοσαετία και έχουν δημιουργήσει προβλήματα, διαμάχες, πολέμους. Μ’ ενδιαφέρει πολύ το πώς σε μια περιοχή που μοιάζει με θαλάσσιο σύνορο οι ταινίες καταργούν την έννοια αυτή μέσω της ιστορίας τους» καταλήγει ο Καραμαγγιώλης.