Πριν από έναν χρόνο ακριβώς η Ευρώπη κλήθηκε να αντιμετωπίσει την κορύφωση δύο κρίσεων. Την ευρωκρίση, με την Ελλάδα στο χείλος του γκρεμού ένα βήμα πριν από την έξοδο από την ευρωζώνη, και το Προσφυγικό, με ένα πρωτοφανές στις διαστάσεις του κύμα προσφύγων, φυγάδων, μεταναστών που αναζητούσαν προστασία και ένα καλύτερο αύριο στον ευρωπαϊκό παράδεισο. Η Ελλάδα και με το λαϊκιστικό τσουνάμι των ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ μπήκε στον δρόμο του τρίτου Μνημονίου και θα παραμείνει σε αυτόν παρά τις υπαναχωρήσεις και καθυστερήσεις. Αντίθετα, το Προσφυγικό έναν χρόνο μετά το άνοιγμα των συνόρων από τη Μέρκελ θα συνεχίσει να τροφοδοτεί το κύμα του εθνολαϊκισμού που σαρώνει την Ευρώπη και τα θεμέλια του ευρωπαϊκού οικοδομήματος: τη δημοκρατία.

Επί δεκαετίες είχε εμπεδωθεί η εντύπωση ότι η δημοκρατία είναι κάτι «τόσο αυτονόητο σαν τον αέρα που αναπνέουμε». Οτι το διακύβευμα των εκλογών είναι κόμματα, υποψήφιοι πρόεδροι που μάχονται στην πολιτική αρένα, αλλά ποτέ η ίδια η δημοκρατία. Αυτό δεν ισχύει πλέον. Τους επόμενους 14 μήνες και σε πέντε κομβικής σημασίας εκλογικές αναμετρήσεις θα κριθεί ούτε λίγο ούτε πολύ το μέλλον της ίδιας της δημοκρατίας. «Ποιος μπορούσε να το φανταστεί;» ήταν το ρητορικό ερώτημα που έθετε στις αρχές Αυγούστου η εφημερίδα «Ντι Τσάιτ» σε πρωτοσέλιδο δημοσίευμά της με τίτλο «Ο αγώνας για τη δημοκρατία».

Το πενταπλό τεστ

1. Το δημοψήφισμα στην Ιταλία στο τέλος Σεπτεμβρίου για τη συνταγματική μεταρρύθμιση. Η αναμέτρηση αυτή έχει πάρει στο μεταξύ χαρακτήρα δημοψηφίσματος για τον ίδιο τον ιταλό πρωθυπουργό Ματέο Ρέντσι. Και αν επιβεβαιωθούν οι δημοσκοπήσεις που δίνουν πλειοψηφία στο «όχι», θα ακολουθήσουν αναπόφευκτα νέες εκλογές και μια φάση αστάθειας της Ιταλίας στην οποία ρυθμιστικό ρόλο θα παίζει ο λαϊκιστής – δημαγωγός Μπέπε Γκρίλο.

2. Στις 2 Οκτωβρίου θα διεξαχθούν οι επαναληπτικές προεδρικές εκλογές στην Αυστρία με πιθανότατη την εκλογή του δεδηλωμένου ακροδεξιού Νόρμπερτ Χόφερ.

3. Στις 8 Νοεμβρίου ο Ντόναλντ Τραμπ θα αναμετρηθεί με τη Χίλαρι Κλίντον για την προεδρία της τελευταίας υπερδύναμης. Και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ενδεχόμενη νίκη του θα έχει συνέπειες για όλον τον πλανήτη.

4. Τον Απρίλιο του 2017 είναι η σειρά της Γαλλίας να δείξει τις αντοχές της δημοκρατίας της στην απειλούμενη επέλαση της Μαρίν Λεπέν.

5. Τον Σεπτέμβριο του 2017 κλείνει ο κύκλος με τις βουλευτικές εκλογές στη Γερμανία. Το κρίσιμο μέγεθος θα είναι το ποσοστό που θα αποσπάσει η λαϊκιστική, ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία. Αν πιάσει το 20% που της έδωσαν κάποιες δημοσκοπήσεις, είναι σαφές ότι η Γερμανία την επομένη των εκλογών δεν θα είναι αυτή που γνωρίζουμε σήμερα, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει για τον ηγετικό ρόλο της Γερμανίας στην ευρωζώνη και την ΕΕ.

Το πενταπλό τεστ της δημοκρατίας αθροίζεται στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ήδη στην Ευρώπη με τον Βίκτορ Ορμπαν στην Ουγγαρία, χώρα που έχει συνδέσει την ιστορία της με επαναστάσεις υπέρ της ελευθερίας (1848, το 1956, το 1989) και τον Γιάροσλαβ Κατσίνσκι στην Πολωνία.

Είναι δύο περιπτώσεις πολιτικών ηγετών που ανοιχτά δηλώνουν ότι δεν ασπάζονται τις αξίες της δημοκρατίας της Δυτικής Ευρώπης και το κάνουν πράξη στις χώρες τους. Και όχι μόνο δεν είναι διατεθειμένοι να ακολουθήσουν το δυτικοευρωπαϊκό μοντέλο, αλλά κάνουν συνεχή βήματα προς ένα καθεστώς απόλυτου ελέγχου της δημόσιας σφαίρας. Κάνουν πράξη αυτό που ο ινδοαμερικανός πολιτειολόγος Φαρίντ Ζακαρία διατύπωσε ως προειδοποίηση με τον όρο «φιλελεύθερη δημοκρατία»: ότι δηλαδή για κάποιους η άσκηση του εκλογικού δικαιώματος, η δημοκρατία, δεν συμβαδίζει οπωσδήποτε με τις ελευθερίες του πολίτη.

Μόνο που οι κατακτήσεις ελευθερίας των πολιτών στις δυτικές κοινωνίες «δεν είναι το κερασάκι στην τούρτα της δημοκρατίας, αλλά ο λόγος της ύπαρξής της», δίδαξε ο Αυστριακός Χανς Κέλσερ, ένας από τους σημαντικότερους νομικούς και πολιτικούς φιλοσόφους του περασμένου αιώνα. Η θεώρηση του Κέλσερ, γράφει η «Τσάιτ», μας βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα, γιατί οι ολοκληρωτικές αντιλήψεις των λαϊκιστών, δεξιών ή αριστερών, στην ουσία καταστρέφουν τη δημοκρατία. Η αφετηρία της αντίληψής τους δεν είναι το ελεύθερο άτομο, αλλά το έθνος. Οχι η διαφορετικότητα, αλλά η συλλογική ταυτότητα.

Στη σημερινή Γερμανία, για παράδειγμα, αυτό εκφράζεται και μέσα από το σύνθημα «Εμείς είμαστε ο λαός», που καταχρηστικά φωνάζουν στις συγκεντρώσεις τους οι ρατσιστές του ισλαμοφοβικού PEGIDA και της Εναλλακτικής για τη Γερμανία. Αλλά όταν ειδικά αυτό το «Εμείς» υποκαθιστά τον «δημοκρατικό» λαό, κατά λογική συνέπεια θα πρέπει να είναι μη δημοκράτες οι αντίπαλοι, δηλαδή τα παραδοσιακά, συστημικά κόμματα αλλά και ο Τύπος όταν γίνεται ανάχωμα στην ολοκληρωτική εκτροπή. Για αυτό και είναι τόσο σημαντικός ο έλεγχος των μέσων μαζικής ενημέρωσης, προσπάθεια που αποτελεί κοινό παρονομαστή του αριστερού και του δεξιού λαϊκισμού. Από την Πολωνία του Κατσίνσκι, την Ουγγαρία του Ορμπαν μέχρι την Ελλάδα του ΣΥΡΙΖΑ με τη μάχη για τις τηλεοπτικές άδειες.

Τελευταία Νέα