Τι θα διαβάσουμε φέτος το φθινόπωρο;

Είναι η εποχή που σε χώρες σαν τη Γαλλία, η φθινοπωρινή επάνοδος συνοδεύεται από πολλές νέες εκδόσεις. Σε χώρες σαν την Ελλάδα, το βιβλίο έχει διάφορα ζητήματα να λύσει: εκκρεμότητες όπως μια πιθανή διάδοχη κατάσταση του ΕΚΕΒΙ, την υπεσχημένη επαναφορά της ενιαίας τιμής, χώρια την αγοραστική κίνηση του καλοκαιριού που συγκρινόμενη, όχι με την περσινή των capital controls, αλλά με εκείνη του 2014 σημείωσε μικρή πτώση. Εστω κι έτσι, το φθινόπωρο έχει κάμποσα εκδοτικά γεγονότα, με ένα από τα ελληνικού ενδιαφέροντος να είναι η νέα ποιητική συλλογή της Κικής Δημουλά. Ο τίτλος της είναι «Ανω τελεία», κυκλοφορεί από τον Ικαρο και απέχει δύο χρόνια από την προηγουμένη της ποιήτριας. Ο «Δημόσιος καιρός» είχε επαινεθεί για τη μεταμόρφωση του ευτελούς σε υψηλό, κατόρθωμα που κανείς δεν ανησυχεί ότι δεν θα επαναληφθεί.

Στη μεταφρασμένη πεζογραφία, από τα πλέον αναμενόμενα μυθιστορήματα της χρονιάς σε Ελλάδα και εξωτερικό είναι η «Αγνή» του Τζόναθαν Φράνζεν (Ψυχογιός – μτφ. Γιώργου – Ικαρου Μπαμπασάκη). Στο πέμπτο του μυθιστόρημα, ο αμερικανός συγγραφέας παρακολουθεί την εικοσάχρονη ηρωίδα του να αγωνιά για το αβάσταχτο φοιτητικό της δάνειο, να αναζητά τον πατέρα της ή να φθάνει στα άδυτα μιας οργάνωσης που ούτε λίγο ούτε πολύ εμπορεύεται τα μυστικά του κόσμου, δημιουργώντας έτσι έναν κόσμο πρωτότυπων χαρακτήρων και οδηγώντας τον αναγνώστη σε χώρους σύγχρονους όσο το αχανές Διαδίκτυο και αρχαίους όσο ο πόλεμος μεταξύ των φυλών.

Οφείλεται η παραπάνω ενδεικτική επιλογή σε μια τάση επιστροφής στη λογοτεχνία, που στα χρόνια της κρίσης είδε το δοκίμιο να αξιώνει όλο και μεγαλύτερο κομμάτι του κοινού; Μπορεί και ναι, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το τελευταίο υστερεί. Με κριτήρια όχι μόνο δημοφιλίας, το βιβλίο του πρώην υπουργού Οικονομικών Γιάνη Βαρουφάκη με τον εύγλωττο τίτλο «Η αρπαγή της Ευρώπης –Οι ρίζες της καταστροφικής διαχείρισης μιας αναπόφευκτης κρίσης» (Πατάκης), το οποίο περιγράφει τις διαπραγματευτικές προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης υποσχόμενο χαρακτηριστικά αποσπάσματα από τις συνομιλίες με τους ετέρους, αναμένεται να συζητηθεί.

Πέραν τούτου, μια άλλη τάση που μοιάζει να διατηρείται ζεστή είναι η μελέτη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και των άμεσων συνεπειών του. Ενδιαφέρον παράδειγμα είναι το «Οι Ναζί της διπλανής πόρτας» του Ερικ Λίχτμπλαου που θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Ποταμός (μετάφραση Αριάδνη Λουκάκου): ο βραβευμένος με Πούλιτζερ ερευνητής αποκτά πρόσβαση στα άλλοτε απόρρητα αρχεία των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ και ξετυλίγει με κινηματογραφικό στυλ τον τρόπο με τον οποίο χιλιάδες πρώην Ναζί, από στελέχη μέχρι βασανιστές, κατέφυγαν στην Αμερική και χρησιμοποιήθηκαν ως κατάσκοποι εναντίον των Σοβιετικών.

Το τμήμα ξένης λογοτεχνίας θα εμπλουτιστεί με τίτλους συγγραφέων δημοφιλών όσο ο Πολ Οστερ: το «Mr Vertigo» (μτφ. Ιωάννα Ηλιάδη) είναι η ιστορία ενηλικίωσης ενός ορφανού αγοριού από το Σεν Λούις και αναμένεται τον Νοέμβριο από το Μεταίχμιο. Για τον Οκτώβριο, ο εκδοτικός οίκος έχει προγραμματίσει τη δυστοπική «Αννα» του ιταλού μπεστσελερίστα Νικολό Αμανίτι, ενώ θα έχει προηγηθεί η «Λίγη Ζωή» της χαβανέζικης καταγωγής Αμερικανίδας Χάνια Γιαναγκιχάρα (μτφ. Μαρία Ξυλούρη), που κέρδισε διάφορα λογοτεχνικά βραβεία –πρόκειται για ένα μυθιστόρημα με βασικό ήρωα τον βασανισμένο Τζουντ και με κεντρικό άξονα την αλήθεια ότι οι άνθρωποι είναι ικανοί τόσο για ανείπωτη κακία όσο και για απεριόριστη αγάπη.

Νέος τίτλος αναμένεται και με την υπογραφή του Ούγγρου Λάζλο Κραζναχορκάι, που πέρσι συζητήθηκε για το «Πόλεμος και Πόλεμος»: από τις εκδόσεις Πόλις θα κυκλοφορήσει η «Μελαγχολία της αντίστασης» (μτφ. Ιωάννα Αβραμίδου), ένα μυθιστόρημα του 1989 που ψηλαφίζοντας τη δυσφορία των κατοίκων μιας μικρής πόλης της Ουγγαρίας βουτάει σε έναν κόσμο όχι πολύ μακριά από εκείνους του Κάφκα ή του Μπέκετ. Από τις ίδιες εκδόσεις αναμένονται τα «Ανεξέλεγκτα στοιχεία» (μτφ. Αριάδνη Μοσχονά) του Στεφάν Οσμόν, υπεύθυνου για το «Κεφάλαιο» που μετέφερε στον κινηματογράφο ο Κώστας Γαβράς, το «Νησί του Σημείου Νέμο» του Ζαν-Μαρί Μπλας ντε Ρομπλές που ενσωματώνει λογοτεχνικά τον Ιούλιο Βερν και τον ρομαντισμό, και η «Συριακή Διαθήκη» του Μπαρούκ Σαλαμέ, ένα μυστήριο με φόντο την Ανατολή, για τους κινδύνους των προκαταλήψεων ή τη βία.

Από τον Ποταμό θα κυκλοφορήσει ο «Εξαίρετος Μανδαρίνος» (μτφ. Ανθή Καρρά) της φυλακισμένης από το τουρκικό καθεστώς συγγραφέως Ασλί Ερντογάν, ενώ καινούργια έργα αναμένονται και από τον Καναδό Γιαν Μαρτέλ ή από τη Μάργκαρετ Ατγουντ, που υπογράφουν αντιστοίχως τα «Ψηλά βουνά της Πορτογαλίας» και το «Η καρδιά πεθαίνει τελευταία» (Ψυχογιός)· από την Τζόις Κάρολ Οουτς που υπογράφει την «Καρχηδόνα», για μια κόρη που χάθηκε στις ερημιές (Πατάκης, μτφ. Χίλντα Παπαδημητρίου)· από τον φιλόσοφο Αλέν ντε Μποτόν, που έχει και δεύτερο μυθιστόρημα με τίτλο «Το χρονικό του έρωτα» (Πατάκης, μτφ. Αντώνης Καλοκύρης)· από τον Τζόναθαν Σάφραν Φόερ που επιστρέφει με το «Εδώ είμαι» (Κέδρος, μτφ. Μυρσίνη Γκανά), με επίκεντρο τον γάμο δύο Αμερικανοεβραίων αντιμέτωπων με τον ρατσισμό· από τον Αντονι Μάρα που παραδίδει το «Ο τσάρος της αγάπης και της τέκνο» (Ικαρος, μτφ. Αχιλλέας Κυριακίδης), μια σπαρακτική και πνευματώδη τοιχογραφία της Ρωσίας ή από την περίφημη Ελενα Φεράντε που έχει έτοιμο το δεύτερο μέρος της τετραλογίας της Νάπολι, με τίτλο «Το νέο όνομα» (Πατάκης).

Ο Ζουλφί Λιβανελί στο «Hotel Κωνσταντινούπολη» (Πατάκης, μτφ. Νίκη Σταυρίδη) επιχειρεί μια κατάδυση στα βάθη της πόλης του και σε ένα πανόραμα ανθρώπων που συμβιώνουν σε ένα παλιό ξενοδοχείο, ενώ οι εκδόσεις Στερέωμα θα κυκλοφορήσουν την «Πυξίδα» του Ματίας Ενάρ (μτφ. Σοφία Διονυσοπούλου), ένα λογοτεχνικό ταξίδι από τη Βιέννη ώς την Ανατολή που χάρισε στον συγγραφέα το περσινό βραβείο Γκονκούρ. Η Διόπτρα έχει προγραμματίσει το «Καρτ Ποστάλ» της Βικτόρια Χίσλοπ, ενώ ο Μίνωας έχει στο τυπογραφείο του το «Τρεις μέρες, μια ζωή», το νέο μυθιστόρημα του επίσης τιμημένου με Γκονκούρ Πιερ Λεμέτρ. Οι φίλοι του αστυνομικού και του κατασκοπικού θα έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν το νέο μυθιστόρημα του Ιαν Ράνκιν «Ακόμα και τα άγρια σκυλιά» (Μεταίχμιο, μτφ. Νάντη Σακκά), με τον επιθεωρητή Τζον Ρέμπους συνταξιούχο πλέον να βοηθάει στη διαλεύκανση της δολοφονίας ενός μεγαλοδικηγόρου ή το «Και οι νεκροί ανασταίνονται» του Φίλιπ Κερ (Κέδρος, μτφ. Γιώργος Μαραγκός), με τον ντετέκτιβ Μπέρνι Γκούντερ να ανακαλύπτει στο ναζιστικό Βερολίνο το πτώμα ενός επιχειρηματία και ενός εβραίου πυγμάχου. Οι εκδόσεις Αγρα ετοιμάζουν τον «Θάνατο της Μπελλ» που ο Ζορζ Σιμενόν έγραψε το 1952 (μτφ. Βάνα Χατζάκη), με τους υπόλοιπους «παλιούς» τίτλους αυτού του φθινοπώρου και αρκετούς να μην προέρχονται μόνο από τον χώρο του αστυνομικού: από τον Καστανιώτη, ας πούμε, αναμένεται ο «Παραστρατημένος εφημέριος» του Τόμας Χάρντι, ο Καλέντης εγκαινιάζει σειρά επιλεγμένων έργων λογοτεχνίας που ξεκινά με το «Εγώ είμαι ο Τζόναθαν Σκρίβενερ» του Κλοντ Λάουτον (μτφ. Αλέξης Καλοφωλιάς) και οι Αντίποδες έχουν στα άμεσα εκδοτικά σχέδιά τους το κλασικό μυθιστόρημα της Φλάνερι Ο’Κόνορ «Και βιασταί αρπάζουσιν αυτήν», σε μετάφραση του Αλέξανδρου Κοτζιά. Τέλος, ο Πατάκης ετοιμάζει το κλασικό «Εν Ψυχρώ» του Τρούμαν Καπότε, σε νέα μετάφραση του Αύγουστου Κορτώ.

Ελληνική λογοτεχνία

Διπρόσωποι µονόλογοι, τροµοκρατία και ανώνυµοι ήρωες

Στα ελληνικά λογοτεχνικά πράγματα, εκτός από την Κική Δημουλά, ξεχωρίζει και το πεζογράφημα της Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ «Της μοναξιάς διπρόσωποι μονόλογοι» από τον Καστανιώτη, ο οποίος θα κυκλοφορήσει και τα «Εκουατόρια» του Μιχάλη Μοδινού. Ο Θωμάς Κοροβίνης έχει ήδη παραδώσει στην Αγρα το «’55», όπως έχει κάνει ο Αρης Σφακιανάκης στον Κέδρο με το «Νύχτες στη λιμνοθάλασσα», για έναν συγγραφέα που ταξιδεύει σε μια πολιτεία από όπου δεν επιστρέφει κανείς. Το νέο, ανέκδοτο στα ελληνικά μυθιστόρημα του Βασίλη Αλεξάκη με τίτλο «Το κλαρινέτο» («για την Αθήνα και το Παρίσι του σήμερα») αναμένεται από το Μεταίχμιο, από όπου δηλαδή και το καινούργιο βιβλίο του Μάνου Ελευθερίου, μια ιστορία με πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία που φέρει τον τίτλο «Φαρμακείον εκστρατείας».

Νέο πόνημα έχουν να επιδείξουν και η Σώτη Τριανταφύλλου (μια περιδιάβαση στο Παρίσι και στην Αθήνα με τίτλο «Αστραφτερά πεδία»), ο Αύγουστος Κορτώ («Μικρό χρονικό τρέλας») ή ο Νίκος Δαββέτας που στο «Ωστικό κύμα» παρακολουθεί μια γυναίκα και τις αντιδράσεις της όταν μαθαίνει ότι ο γιος της συγκαταλέγεται στα θύματα μιας τρομοκρατικής επίθεσης –όλα από τον Πατάκη. Η Κίχλη έχει στο πρόγραμμά της τις νουβέλες «Τσότσηγια» και «Ω’μ» του Μιχάλη Μακρόπουλου, ενώ το Μελάνι ετοιμάζει τη συλλογή διηγημάτων «Τραμπάλα» του Χρήστου-Αρμάντο Γκέζου («για ανθρώπους που βασανίζονται εξίσου και από τη μοναξιά και από τη συντροφικότητα») και το μυθιστόρημα «Αντίστροφα » της Στέργιας Κάββαλου («χρονικό μιας ιστορίας με ανώνυμους ήρωες μια Ελληνίδα και έναν Γάλλο»). Από τον Τόπο θα εκδοθεί το «Πολ και Λόρα» του Αρη Μαραγκόπουλου για τη σχέση του Πολ Λαφάργκ και της Λόρα Μαρξ, ενώ σε πιο χιουμοριστικά μονοπάτια, οι εκδόσεις Αλεξάνδρεια θα εκδώσουν το «Γελαστικό λεξικό» του Νίκου Πλατή.

Από τις εκδόσεις της Εστίας θα επανακυκλοφορήσουν τα «Αργώ» και «Το νούμερο 31328» των Γιώργου Θεοτοκά και Ηλία Βενέζη, τη στιγμή που ο Πατάκης θα επανεκδίδει τα έργα του Μενέλαου Λουντέμη, ο Ικαρος θα συγκεντρώνει άπαντα τα διηγήματα του Δημήτρη Νόλλα (με τίτλο «Τα συγγραφικά δικαιώματα»), ενώ στον χώρο της λεγόμενης ευπώλητης λογοτεχνίας, το καινούργιο μυθιστόρημα της Χρυσηίδας Δημουλίδου «Η σκοτεινή πλευρά του ήλιου» θα κυκλοφορεί από τον Ψυχογιό.

Δοκίμια

Ακτινοσκόπηση στα σκοτεινά χρόνια των Ναζί

Η κίνηση στον εκτός μυθοπλασίας χώρο φαίνεται αρκούντως ζωηρή. Το ενδιαφέρον για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο εντοπίζεται και σε έργα όπως το «Η Ελλάδα φλέγεται –Από την είσοδο των Γερμανοβουλγάρων στη ματωμένη Αθήνα των Δεκεμβριανών» (Μεταίχμιο), ένα χρονικό με φωτογραφικά ντοκουμέντα και μαρτυρίες διά χειρός Βασίλη Τζανακάρη. Το συλλογικό «Δρόμοι του Δεκεμβρίου: από τον Λίβανο στην Αθήνα, 1944» (Επίκεντρο) αποτελεί έναν ιστοριογραφικό απολογισμό και μια συνάντηση μεθοδολογικών τάσεων που αφορούν τα Δεκεμβριανά, τη στιγμή που το «Σκοτεινό χάρισμα του Αδόλφου Χίτλερ» του Βρετανού Λόρενς Ρίις (Πατάκης, μτφ. Ουρανία Παπακωνσταντοπούλου) εξετάζει τη φύση της απήχησης του γερμανού δικτάτορα. Το Μεταίχμιο εκδίδει το «Χίτλερ» του βρετανού ιστορικού Ιαν Κέρσοου (μτφ. Γρηγόρης Κονδύλης), που παρακολουθεί την πορεία του ανδρός μέχρι τις τελευταίες στιγμές στο καταφύγιό του, ενώ η Εστία και ο συγγραφέας Βαγγέλης Τζούκας είναι υπεύθυνοι για την κυκλοφορία του «Φαντάσματος του ναζισμού –Μυθολογία και σαγήνη του Τρίτου Ράιχ από την προπολεμική περίοδο ώς τις μέρες μας». Οι εκδόσεις Ασίνη επίσης θα κυκλοφορήσουν τον συλλογικό τόμο «Κατοχική Βία, 1939-1945», όπου έλληνες και ξένοι ιστορικοί συνεισφέρουν στη μελέτη της περιόδου. Οι εκδόσεις Πόλις πρόκειται να παραδώσουν το «Τι δεν μπορεί να αγοράσει το χρήμα» του καθηγητή Φιλοσοφίας Μάικλ Σαντέλ (μτφ. Μιχάλης Μητσός), συγγραφέα της επιτυχημένης «Δικαιοσύνης», αλλά και το «Ανισότητες, φτώχεια και κρίση» των Τάσου Γιαννίτση και Σταύρου Ζωγραφάκη ή το «Απωθημένες Ιστορίες – Επτά πόλεμοι, τέσσερις εμφύλιοι, επτά πτωχεύσεις» του ιστορικού Γιώργου Δερτιλή. Οι εκδόσεις Παπαδόπουλος φέρνουν στην Ελλάδα το βιβλίο του νομπελίστα οικονομολόγου Τζόζεφ Στίγκλιτς με τίτλο «Το ευρώ και οι απειλές για το μέλλον της Ευρώπης» (μτφ. Νίκος Ρούσσος), ενώ ο Πατάκης ετοιμάζει το «Η νέα πάλη των τάξεων: τα πραγματικά αίτια του προσφυγικού κύματος και της τρομοκρατίας» από τον Σλάβοϊ Ζίζεκ (μτφ. Πέτρος Γεωργίου). Οι Εκδόσεις του 21ου στέλνουν ήδη δελτία Τύπου για την «Αυτοκρατορία της επιτήρησης» του πρώην διευθυντή της Monde Diplomatique Ιγνάσιο Ραμονέ, όπως κάνει και ο Ψυχογιός για τα «Χρονικά μιας ρευστής κοινωνίας» του Ουμπέρτο Εκο. Από την Αλεξάνδρεια θα κυκλοφορήσει το «Σιδηρούν Παραπέτασμα» της Αν Απλμπαουμ (μτφ. Κώστας Κουρεμένος). Από το Μεταίχμιο, τα πολιτικοκοινωνικά κείμενα του Στάθη Καλύβα με τίτλο «Πού είμαστε; Πού πάμε;» ή το «Στη χώρα του περίπου» του Τάκη Θεοδωρόπουλου και από τον Πατάκη, το «Για τον εθνικισμό και άλλα δοκίμια» του Τζορτζ Οργουελ.

Κατά τα άλλα, ο Γιώργος – Ικαρος Μπαμπασάκης μεταφράζει την «Κοινωνία του θεάματος» του Γκι Ντεμπόρ, επίσης για το Μεταίχμιο, ενώ ο Αργύρης Παλούκας ανθολογεί κείμενα του Γιώργου Χειμωνά στο «Αγάπη σαν ακολασία» (Κριτική). Η Κωνσταντίνα Ζηροπούλου ανασυνθέτει την προσωπικότητα του Γιώργου Σεβαστίκογλου στο «Αγωνιστής του θεάτρου και της ζωής» (Μεταίχμιο), ενώ ο Πατάκης φέρνει το «Περί λόγου, τέχνης και ζωής», δηλαδή τα κείμενα του Τζορτζ Στάινερ στον «New Yorker» (μτφ. Γιώργος Λαμπράκος). Οι εκδόσεις Νήσος πρόκειται να εκδώσουν το «Νυχτερινό Ημερολόγιο 1978-1984» και το «Είμαι ένα λάθος» τού για ένα φεγγάρι καλλιτεχνικού διευθυντή του Ελληνικού Φεστιβάλ Γιαν Φαμπρ, ενώ ο Κέδρος το «M Train», τον οδικό χάρτη της ζωής της «ιέρειας της πανκ» Πάτι Σμιθ. Τέλος, στον προγραμματισμό της Ωκεανίδας έχει κλειδώσει το «Οι γυναίκες του αυτοκράτορα» του Πάολο Τσεζαρέτι (μτφ. Εφη Καλλιφατίδη) για το σκάνδαλο της τετραγαμίας του Λέοντα ΣΤ’ του Σοφού. Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης τυπώνουν ήδη το «Διήγησις των τετραπόδων ζώων» και τον «Πουλολόγο», τις δημώδεις ιστορίες ανωνύμων από την Κωνσταντινούπολη του 14ου αιώνα. Και οι εκδόσεις Τόπος έχουν έτοιμο το «Champions League –60 χρόνια ποδοσφαιρικής μαγείας» του Χρήστου Σωτηρακόπουλου.

Για νεαρούς αναγνώστες

Η Λίζα, η Μόνα Λίζα και η «χαριποτερική» μπίζνα

Αν και δεν απευθύνεται μόνο σε παιδιά, για λόγους έστω εθιμοτυπικούς δικαιούται την πρώτη θέση σε αυτήν εδώ την ενότητα: ο λόγος για το «Ο Χάρι Πότερ και το καταραμένο παιδί», ένα θεατρικό έργο που συνέγραψαν η Τζ. Κ. Ρόουλινγκ, ο Τζακ Θορν και ο Τζον Τίφανι και που παρά τις μάλλον διστακτικές κριτικές οι φαν το αγόρασαν χωρίς δεύτερη σκέψη –στην Ελλάδα κυκλοφορεί από τον Ψυχογιό. Αναμένονται και δύο νέα βιβλία του Ευγένιου Τριβιζά, με τίτλους όπως «Η Λίζα και η Μόνα Λίζα» (εικονογράφηση: Λίζα Ηλιού) ή «Οι μεγάλες μύτες» (εικονογράφηση: Αγης Αγησιλάου) που θα εκδοθούν από τον Κέδρο, αλλά και η νέα σειρά «Γνωρίζω τη Μυθολογία» που εγκαινιάζουν οι εκδόσεις Μίνωας για παιδιά 3-6 ετών –τα δύο πρώτα βιβλία με τίτλο «Οι άθλοι του Ηρακλή» και «Οι 12 θεοί του Ολύμπου» θα κυκλοφορήσουν με κείμενα της Ιωάννας Μπαμπέτα. Τέλος, από την Αιώρα θα κυκλοφορήσει ο «Μικρός Γίγαντας» του Αντρές Γκερέρο με θέμα «την περιπέτεια της αναζήτησης της ταυτότητας χωρίς φόβο για την αλλαγή», ενώ το Μεταίχμιο ετοιμάζει την «Οδύσσεια» σε μια διασκευή του Μιχάλη Γκανά, που σύμφωνα με το δελτίο Τύπου «απευθύνεται σε νεαρούς και νέους αναγνώστες».