Το ΚΚΕ επιστρέφει στη Μακρόνησο. Σε άλλες εποχές θα ακουγόταν ως κάτι εφιαλτικό, αλλά σήμερα πρόκειται για μία ακόμη κίνηση του Περισσού στην πολιτική σκακιέρα. Η είδηση έχει ως εξής: την Τρίτη ο γενικός γραμματέας της ΚΕ του Κόμματος Δημήτρης Κουτσούμπας πάει στη Μακρόνησο και κάνει ομιλία. Για την ακρίβεια, η Κομματική Οργάνωση Αττικής και η Οργάνωση Περιοχής της ΚΝΕ διοργανώνουν μίνι εκδρομή στον μαρτυρικό τόπο την Τρίτη και σε αυτό το πλαίσιο θα μιλήσει ο αρχηγός.

Μια πρώτη πολιτική ανάγνωση της όλης τελετουργικής πράξης είναι εύκολη: ο Περισσός το τελευταίο διάστημα οργανώνει αντεπίθεση στο πεδίο της Ιστορίας και μάλιστα με άξονα την πιο πολωμένη φάση: τον Εμφύλιο και τη μεταπολεμική εθνικοφροσύνη. Οχι τυχαία, εργαλειοποιώντας από τη μεριά του τη συλλογική μνήμη, όπως λένε οι αντίπαλοί του. Για την ακρίβεια το ΚΚΕ έχει στρέψει τα πυρά του και κατά της λεγόμενης «αναθεωρητικής σχολής» της Ιστορίας, δηλαδή το δίδυμο Στάθη Καλύβα και Νίκου Μαραντζίδη. Ενα δίδυμο που εδώ και δεκαπέντε χρόνια πρωταγωνιστεί στην αποδόμηση των κυρίαρχων αφηγημάτων της Αριστεράς σχετικοποιώντας τις αιτίες και τα επίδικα του Εμφυλίου.

Αντεπίθεση στο πεδίο της Ιστορίας

Συνοψίζοντας, ο Περισσός «παίζει κασέτα» Εμφυλίου, υπερασπίζεται την «τρίχρονη εποποιία του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας», αφήνει πίσω του το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ (που προϋποθέτουν μέτωπα με άλλες πολιτικές δυνάμεις), αποκαθιστά ιστορικά και πολιτικά πρόσωπα όπως ο Νίκος Ζαχαριάδης ή ο Αρης Βελουχιώτης (τον τελευταίο για την ακρίβεια μόνο ιστορικά), αναθέτει στο Τμήμα Ιστορίας του να απαντήσει με μπροσούρά στα «ψέματα» για τον Εμφύλιο όπως συνοψίζονται στο ευπώλητο βιβλίο του Καλύβα «23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο». Και το κυριότερο, συνοδεύει την επιχείρηση ιστορικής αποκατάστασης με ακτιβιστικές δράσεις που ενεργοποιούν το θυμικό του κοινού του όπως η επίσκεψη στη Μακρόνησο. Δεδομένου επίσης πως στον μαρτυρικό τόπο δεν κρατήθηκαν ή βασανίστηκαν μόνο κομμουνιστές –«δεν θα μάθουμε ποτέ τι ακριβώς γινόταν στη Μακρόνησο ίσως γιατί δεν υπήρχε μόνο “μία” Μακρόνησος, υπήρχαν κλίμακες και διαβαθμίσεις “επικίνδυνων” κρατουμένων» μου λέει νέος ιστορικός –το ΚΚΕ επικαιροποιεί την κυριαρχία του από τα αριστερά της ιστορικής έρευνας.

Η διατήρηση της ιστορικής μνήμης

Και κάτι ακόμη: ας μην ξεχνάμε πως στα σκαριά υπάρχει μεγάλη συζήτηση –ακόμη στο περιθώριο –για το μέλλον της Μακρονήσου. Θα διατηρηθεί ή θα επισημοποιηθεί ως μνημείο υψηλού ενδιαφέροντος, ή θα παραμείνει ένα ενοχλητικό ξερονήσι απέναντι από το Λαύριο που όπως λένε οι πηγές μας είναι και φιλέτο επένδυσης για επιχειρηματικά μπλοκ;

Πολύ πρόσφατα ο δημοσιογράφος Θάνασης Κάππος, γιος του αγωνιστή και συγγραφέα Κώστα Κάππου, διακίνησε κείμενο το οποίο υπέγραφαν διάφορα πρόσωπα και έχει στόχο τη διάσωση της Μακρονήσου. Δεδομένου ότι ο εν λόγω εμψυχωτής του εγχειρήματος δεν ανήκει στο ΚΚΕ η όλη κίνηση ξεφεύγει από τα στενά κομματικά όρια και ενεργοποιεί αντίρροπες τάσεις. Επιπλέον, όχι τυχαία το κείμενο προβλήθηκε από τον ραδιοφωνικό σταθμό Στο Κόκκινο και τον Κώστα Αρβανίτη, που αγκάλιασαν την πρωτοβουλία. «Εγώ δεν θα τη χαρακτήριζα πρωτοβουλία, αλλά απλώς μια σκέψη η οποία δεν ανήκει μόνο σε εμένα αλλά και σε όλους εκείνους τους αριστερούς, προοδευτικούς και δημοκρατικούς πολίτες που σκέπτονται και παλεύουν για τη διατήρηση της ορθής ιστορικής μνήμης και στην περίπτωσή μας για να “νικήσει επιτέλους η ιστορική μνήμη”. Με την έννοια του να ενταχθεί η Μακρόνησος στον κατάλογο των μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, για να σωθεί από τον μαρασμό, τη λήθη και την “ατίμωση”. Κάτι το οποίο μπορεί να γίνει μόνο με πρωτοβουλία της ελληνικής Πολιτείας και συγκεκριμένα από το υπουργείο Πολιτισμού. Είναι κάτι παραπάνω από επιτακτικό και μάλιστα αν δεν γίνει σήμερα υπό τις παρούσες συνθήκες, δεν θα γίνει κατά τη γνώμη μου ποτέ. Για έναν χώρο στον οποίο τραγικοποιήθηκε η Ιστορία. Βασανιστήρια, ατιμώσεις, εξευτελισμοί από τους νικητές εις βάρος των ηττημένων. Ενας χώρος για τον οποίο η αλήθεια είναι γυμνή. Τόσο για τους βασανιστές όσο και για τους βασανιζόμενους μίλησαν οι πράξεις. “Ο κρατούμενος κοιμάται μάγουλο μάγουλο με τον θάνατο” έγραψε ο Γιάννης Ρίτσος, ενώ ο Μενέλαος Λουντέμης συμπλήρωσε: “Το έγκλημα γίνεται με πρωινή γυμναστική”. Αφταστο μεγαλείο!» λέει στα «ΝΕΑ» ο Θανάσης Κ. Κάππος.

Η όλη κινητικότητα δεν πέρασε απαρατήρητη από το ΚΚΕ, που πάντως θα το αδικούσαμε αν λέγαμε πως απλώς ετεροκαθορίζεται. Είναι σημαντικό να υποσημειωθεί η όλη επιχείρηση ανασκευής της Ιστορίας και σε μια φάση που η νέα ιστοριογραφία από τα αριστερά έχει ανανεωθεί από πολλά πρόσωπα –νέους επιστήμονες που δεν ανήκουν επίσης με τη στενή έννοια στο Κόμμα. Ετσι δυναμικά ο Κουτσούμπας πάει Μακρόνησο.

Σύμβολο ιδεολογικής ηγεμονίας

Ο κύκλος που τώρα ανοίγει για το κόμμα της Αριστεράς συσχετίζεται με τον πολλαπλό και πολυεπίπεδο εορτασμό των εκατό χρόνων του (το ΣΕΚΕ, προπομπός του ΚΚΕ, ιδρύθηκε το 1918) που ήδη σχεδιάζεται, εκπονείται, καταστρώνεται. Πάντα το ΚΚΕ έχει τη ματιά στο παρελθόν με δράση στο παρόν, με την οικοδόμηση των οργανώσεών του, με την επαναβάπτιση στην Ιστορία του των νεότερων κομματικών γενεών, τώρα που η πιο πολύτιμη φρουρά του Κόμματος (αυτή του ΕΑΜ) βιολογικά τελειώνει.

Αυτό που πολλοί αποκαλούν ρετρό του ΚΚΕ, για το ίδιο το Κόμμα έχει τεράστια σημασία. Η ίδια η Μακρόνησος, εκτός από τεράστιο εργαλείο της εμφυλιοπολεμικής και μεταπολεμικής εθνικοφροσύνης, όταν το εκκρεμές μετακινήθηκε αποτέλεσε τον καλύτερο πόλο της ιδεολογικής ηγεμονίας της Αριστεράς. Σήμερα που η ηγεμονία αυτή κλονίζεται με τις «αναθεωρητικές» βόμβες των Καλύβα – Μαραντζίδη ή με την απογοήτευση από τα πεπραγμένα της «πρώτης φοράς» αριστερής κυβέρνησης, το πεδίο είναι ξανά λαμπρό για το ΚΚΕ να οργανώσει τη δική του μεγάλης κλίμακας αντεπίθεση. Πολύ περισσότερο, θα λέγαμε, στο κάδρο της Μακρονήσου που επίσης πρόσφατα έγινε προορισμός «αναθεωρητικής» εκδρομής με αφορμή παρουσίαση του μυθιστορήματος «Η Νιλουφέρ στα χρόνια της κρίσης» του Δημήτρη Φύσσα. Εκδρομή που ξεσήκωσε τα κοινωνικά δίκτυα με το «μενού εξορίας» που χορήγησε για τους εκδρομείς μια εταιρεία κέτερινγκ. Το ΚΚΕ, θεματοφύλακας της αριστερής περιπέτειας στη χώρα μας, δεν θα έμενε άπραγο για έναν τόπο που γνωρίζει καλά και που υπήρξε το πεδίο ταλαιπωρίας, βασανισμού και «αναμόρφωσης» για μερικές από τις πιο μάχιμες γενιές του. «Αναμόρφωση μπορούσαν να κάνουν παντού οι Δεξιοί, εκεί σε αναμορφώνει το ίδιο το μέρος» μου λέει πηγή με γνώσεις Ιστορίας, που επίσης περιγράφει τη Μακρόνησο ως τον «καλύτερο συνδυασμό γεωγραφικών συντεταγμένων και συνθηκών ζωής στο όριο του θανάτου».

Το μικρό νησί που όχι τυχαία υμνήθηκε και αναπαραστάθηκε και στην τέχνη («Καντάτα για τη Μακρόνησο» του Θάνου Μικρούτσικου, «Χάππυ Νταίη» του Παντελή Βούλγαρη κ.ά.) αποτελεί και σήμερα μείζον στοίχημα μνήμης για όλη την Αριστερά. «Η Μακρόνησος είναι παρατημένη, ερειπωμένη και το χειρότερο, βορά στις ορέξεις όλων. Κυρίως όμως όλων εκείνων που θέλουν να πείσουν πως στη Μακρόνησο δεν υπήρξε τίποτα. Δεν υπήρξε ο Τατάκης, δεν υπήρξαν τα οικτρά βασανιστήρια, δεν υπήρξαν οι τρελοί, οι παραμορφωμένοι, οι σκοτωμένοι τα πτώματα των οποίων πετάχτηκαν στον Καβοντόρο. Δεν υπήρξαν “τούτοι που περπάτησαν τον θάνατο δίχως να σκοντάψουν”. Το μόνο σίγουρο είναι πως πρόκειται για έναν χώρο σημαντικής ιδεολογικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, που πρέπει να σωθεί και να μη γίνει βορά της ιστορικής “λήθης”. Η Μακρόνησος θα σωθεί από κάθε άποψη μόνο αν ανακηρυχθεί Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, αλλιώς θα παραμείνει ένα “πτώμα” που πολλά όρνεα παραμονεύουν για να το κατασπαράξουν. Να ασελγήσουν στο ιστορικό χθες, στο πολιτικό σήμερα και στον συνδυασμό και των δύο αύριο» μας λέει ο Θανάσης Κ. Κάππος.

Εκτοπισμός και «αναμόρφωση»

Για την Ιστορία η Μακρόνησος, εδώ που ο Κούνδουρος εντόπισε τον Βέγγο, εδώ που χιλιάδες άνθρωποι θανατώθηκαν ή βασανίστηκαν, εδώ που πέρασε ο ανθός της ελληνικής νεολαίας, την περίοδο του Εμφυλίου υπήρξε «ο μαζικότερος και πιο εμβληματικός τόπος εξορίας για στρατιώτες και πολίτες» λέει στα «ΝΕΑ» ο ιστορικός Ιάσονας Χανδρινός. «Στα μέσα του 1947 εγκαταστάθηκαν εκεί τέσσερις στρατιωτικές μονάδες, στις οποίες υπηρετούσαν αποκλειστικά οπλίτες εγνωσμένων αριστερών φρονημάτων. Επρόκειτο για τρία Τάγματα Σκαπανέων που μέχρι τότε στάθμευαν στην Κρήτη, στο Λιόπεσι και στη Θεσσαλονίκη καθώς και για το Γ’ Κέντρο Παρουσίας Αξιωματικών (ΚΠΑ), για τα οποία είχε αποφασιστεί να τεθούν υπό ειδική διοίκηση με στόχο την ιδεολογική εκπαίδευση και “αναμόρφωση” αξιωματικών και οπλιτών. Η πρωτοβουλία ανήκε στον ταξίαρχο (ΠΖ) Γιώργο Μπαϊραχτάρη» συμπληρώνει και περιγράφει ανάγλυφα το όλο σκεπτικό του ελληνικού Long Island: «Από τα τέλη του 1947 οι στρατεύσιμοι κατανέμονταν, άμα τη αφίξει τους στη Μακρόνησο, σε τρία έμπεδα που ονομάστηκαν Ειδικά Τάγματα Οπλιτών (ΕΤΟ).

Ζώντας κάτω από ακραίες συνθήκες, σε μια τοποθεσία γυμνή από βλάστηση και χωρίς αρκετό νερό, οι στρατιώτες υφίσταντο από την πρώτη μέρα συστηματική προπαγάνδα μέσω “μαθημάτων” εθνικής διαφώτισης, εμβατηρίων, ταπεινωτικών γυμναστικών ασκήσεων, ενώ τιμωρούνταν με αγγαρείες, συχνούς ξυλοδαρμούς, ψυχολογική βία και σκληρά βασανιστήρια.

Η κλιμάκωση των στρατιωτικών επιχειρήσεων πολλαπλασίασε τη σημασία του στρατοπέδου ενισχύοντας ταυτόχρονα τον ειδικό του ρόλο. Από τις αρχές του 1948 οδηγούνταν στη Μακρόνησο διάφορες κατηγορίες πολιτικά υπόπτων: νεοσύλλεκτοι οπλίτες από διάφορες πειθαρχικές μονάδες και αξιωματικοί που βρίσκονταν “υπό κρίση” των στρατιωτικών συμβουλίων, πολίτες που μετάγονταν από τα διάφορα στρατόπεδα πολιτικών κρατουμένων (Αγιος Ευστράτιος, Ικαρία, Γυάρος, Λήμνος, Τρίκερι κ.ά.), προληπτικώς συλληφθέντες πολίτες στις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις εναντίον του Δημοκρατικού Στρατού, καθώς και υπόδικοι πολιτικοί κρατούμενοι που προορίζονταν να δικαστούν από τα έκτακτα στρατοδικεία. Κεντρικός μηχανισμός “αναμόρφωσης” ήταν η υπογραφή δηλώσεων μετανοίας, δηλαδή αποκήρυξης του Κομμουνιστικού Κόμματος και της “συμμοριακής” του δραστηριότητας. Ειδικά πειθαρχικά και κλωβοί λειτουργούσαν ως απομονωτήρια για όσους απειθαρχούσαν στις διαταγές».

Ακραίο παράδειγμα βίας και καταναγκασμού αντιφρονούντων στην ελληνική Ιστορία, η Μακρόνησος επανέρχεται στην ατζέντα της πολιτικής με εκατέρωθεν εργαλειοποιήσεις.

Τελευταία Νέα