Η Σαλιχά είναι ικανοποιημένη. Μετά την απόφαση που έλαβε το Ανώτατο Δικαστήριο την περασμένη Πέμπτη, η 49χρονη μουσουλμάνα από τη Λίλλη που έφτασε πριν από μία εβδομάδα στη Νίκαια με τις δύο κόρες της θα μπορεί και πάλι να εμφανίζεται στην παραλία ντυμένη και φορώντας μαντίλα. «Οι κόρες μου κάνουν μπάνιο, αλλά εγώ παραμένω ντυμένη» λέει στη «Μοντ». «Δεν καταλαβαίνω τι μου καταλογίζουν». Η μικρή της κόρη φοράει μαύρο μπικίνι. Η μεγάλη όμως είναι ντροπαλή και προτιμά να εμφανίζεται στην πλαζ με σορτς και μαντίλα.

Η Σαλιχά μπορεί πάντως να απογοητευτεί. Ο δήμαρχος της Νίκαιας δήλωσε ότι το μπουρκίνι παραμένει απαγορευμένο στις παραλίες της δικαιοδοσίας του και ζήτησε από την κυβέρνηση να καταθέσει σχετικό σχέδιο νόμου. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός Μανουέλ Βαλς, που έχει ταχθεί υπέρ της απαγόρευσης, έγραψε την Παρασκευή το βράδυ στο facebook ότι η απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου «δεν κλείνει τη συζήτηση». Κατά την άποψή του, η καταγγελία του ισλαμικού μαγιό δεν παραβιάζει τις ατομικές ελευθερίες, όπως αναφέρει στην απόφασή του το Ανώτατο Δικαστήριο, αλλά συνιστά καταγγελία ενός «φονικού και οπισθοδρομικού ισλαμισμού».

Ο γάλλος πρωθυπουργός δεν προτίθεται πάντως να απαγορεύσει με νόμο το μπουρκίνι, καθώς γνωρίζει ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να προκαλέσει μείζονα κυβερνητική κρίση. Δύο γυναίκες υπουργοί –η υπουργός Παιδείας Ναζάτ Βαλό-Μπελκασέμ και η υπουργός Υγείας Μαριζόλ Τουρέν –έχουν πάρει δημοσίως τις αποστάσεις τους από την απόφαση περισσότερων από 20 γαλλικών πόλεων να απαγορεύσουν το ισλαμικό μαγιό. Κι ας δείχνουν οι δημοσκοπήσεις μια αντίθετη τάση των Γάλλων. Το 64%, σύμφωνα με δημοσκόπηση της IFOP εγκρίνει τον έλεγχο του κράτους σε ό,τι φορούν οι μουσουλμάνες στην παραλία. Ενδιαφέρον έχει ότι οι περισσότεροι γνωστοί πολιτικοί της Γαλλίας –συντηρητικοί και προοδευτικοί –δείχνουν να συμφωνούν ότι το μπουρκίνι δεν έχει καμία θέση στη χώρα του Διαφωτισμού.

Για εκείνους που βρίσκονται στα δεξιά, μεταξύ των οποίων και ο πρώην πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί, το μπουρκίνι αποτελεί «πρόκληση», σύμβολο του ακραίου Ισλάμ σε μια χώρα που ακόμα δεν μπορεί να συνέλθει από τις τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι πέρυσι τον Νοέμβριο και στη Νίκαια τον Ιούλιο. Για όσους βρίσκονται στα αριστερά, όπως ο πρωθυπουργός Μανουέλ Βαλς, το μπουρκίνι αποτελεί μέσο «υποδούλωσης» των γυναικών από μια πατριαρχική θρησκεία.

Οι διαφορετικές αντιδράσεις στο μπουρκίνι έχουν τις ίδιες ρίζες: στην άποψη για το κοσμικό κράτος που υιοθετεί η Γαλλία. Από την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης το 1789, η Γαλλία έχει υιοθετήσει το ιδεώδες μιας κοσμικής δημοκρατίας εντελώς ελεύθερης από την επιρροή οποιασδήποτε πίστης. Το 1905 με την ολοκλήρωση της υπόθεσης Ντρέιφους, όταν ένας εβραίος λοχαγός κατηγορήθηκε λανθασμένα για κατασκοπεία, Κράτος και Εκκλησία διαχωρίστηκαν εκ του νόμου. Τελικά όμως αυτό το σύστημα απέκτησε άλλη διάσταση. Η αρχική απαγόρευση για το κράτος –ή τους εκπροσώπους του –να επιδεικνύουν θρησκευτικές προτιμήσεις μετατράπηκε τελικά σε απαγόρευση προς τους πολίτες να δείχνουν δημοσίως τα θρησκευτικά τους πιστεύω. Για πολλούς το μπουρκίνι –όπως η μαντίλα ή η μπούρκα παλαιότερα –θεωρείται ακριβώς αυτού τους είδους η δημόσια θρησκευτική έκφραση, που δεν είναι ευπρόσδεκτη σε μια ανοιχτή δημοκρατία ίσων πολιτών.

Σε μια χώρα που περηφανεύεται ότι είναι το επίκεντρο της παγκόσμιας μόδας, τα ρούχα των γυναικών δεν ήταν ποτέ χωρίς πολιτιστική και πολιτική σημασία. Ομως τις τελευταίες δεκαετίες, είναι οι μουσουλμάνες της Γαλλίας εκείνες που συγκέντρωσαν τα πιο εξεταστικά βλέμματα όσον αφορά τα ρούχα τους.

Το 2004, σε μια άλλη επική αντιπαράθεση, η Γαλλία ενέκρινε νόμο που απαγόρευσε το χιτζάμπ –την ισλαμική μαντίλα –στα δημόσια σχολεία. Το 2010, η Γαλλία έγινε η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που απαγόρευσε παντελώς την μπούρκα, που καλύπτει και το πρόσωπο. Και στις δύο περιπτώσεις, οι υπερασπιστές των απαγορεύσεων υποστήριξαν ότι ο εξοβελισμός αυτών των κομματιών της ισλαμικής γκαρνταρόμπας εξασφάλισε μια δημόσια σφαίρα, στην οποία όλοι οι πολίτες είναι ελεύθεροι –από τη θρησκεία αλλά και από τη δική τους επιλογή.

Οι μουσουλμάνοι θεωρούν αυτές τις απαγορεύσεις –και ιδιαίτερα την πρόσφατη, του μπουρκίνι –καλυμμένη θεσμική ισλαμοφοβία σε μια χώρα που φιλοξενεί έναν από τους μεγαλύτερους μουσουλμανικούς πληθυσμούς στην Ευρώπη. Γι’ αυτό και η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου για την απαγόρευση των απαγορεύσεων για το μπουρκίνι χαιρετίστηκε ως «άρνηση της πολιτικής ισλαμοφοβίας».

«Δεν μπορείς να το απαγορεύσεις σε όποια γυναίκα το επιλέγει»

Η συζήτηση για το μπουρκίνι που ξεκίνησε στη Γαλλία έχει εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο, με πολλές και διαφορετικές αντιδράσεις. Στη Βρετανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες θεωρούνται κομμάτι ενός πολυπολιτισμικού μοντέλου ενσωμάτωσης μειονοτήτων. Στην Κίνα, όπου τα μαγιό που καλύπτουν το πρόσωπο είναι πολύ δημοφιλή μεταξύ των κυριών που φοβούνται ότι θα κάνουν ρυτίδες από την έκθεση στον ήλιο, πολλοί δεν κατανοούν καν γιατί έχει γίνει τόσο μεγάλο θέμα στη Δύση.

Η σχεδιάστρια του μπουρκίνι Αχέντα Ζανέτι, Αυστραλέζα λιβανικής καταγωγής, δήλωσε σε πρόσφατη συνέντευξή της ότι τόσο οι Γάλλοι όσο και άλλοι «έχουν παρανοήσει αυτό το μαγιό», το οποίο όπως λέει έφτιαξε όταν η νεαρή ανιψιά της παραπονέθηκε ότι είναι πολύ δύσκολο να κάνει αθλήματα φορώντας την ισλαμική μαντίλα. «Το μπουρκίνι είναι ελευθερία και χαρά και κομμάτι του λάιφσταϊλ» υποστηρίζει η Ζανέτι. «Δεν μπορείς να το απαγορεύσεις σε όποια γυναίκα επιλέγει να το φορέσει. Για μια μουσουλμάνα σημαίνει ότι μπορεί να παίρνει μέρος σε αθλητικές εκδηλώσεις ντυμένη σεμνά».

Οι σειρές με μπουρκίνι τα τελευταία χρόνια ξεπουλούν στα βρετανικά πολυκαταστήματα. Οι πωλήσεις ενισχύθηκαν χάρη στη δημοφιλή τηλεοπτική σειρά μαγειρικής της Ναϊτζέλα Λόουσον, η οποία φορούσε μπουρκίνι για να καλυφθεί από τον ήλιο όταν έκανε διακοπές στην Αυστραλία πριν από πέντε χρόνια. Σύμφωνα με εκπρόσωπο της εταιρείας που σχεδιάζει τα μπουρκίνι που φορούσε η Λόουσον, το 35% των πελατισσών τους δεν είναι μουσουλμάνες. Στη Βόρεια Αφρική ο Λίβανος είναι μια χώρα όπου τα τελευταία χρόνια συνυπάρχουν στις παραλίες οι λουόμενες που φορούν μικροσκοπικά μπικίνι με εκείνες όπου φορούν μπουρκίνι, χωρίς να υπάρχουν προβλήματα. Σε άλλες χώρες, όπως το Μαρόκο και η Αλγερία, το ολόσωμο ισλαμικό μαγιό κερδίζει σαφώς έδαφος. Στη Γερμανία δεν υπάρχουν νόμοι για τα θρησκευτικά ενδύματα και η κυβέρνηση έχει υπονοήσει ότι δεν υποστηρίζει τις απαγορεύσεις στα μπουρκίνι. Στη Ρωσία τα ισλαμικά μαγιό έχουν απαγορευθεί σε κάποιες περιοχές ως πρόκληση προς την τοπική κουλτούρα. Στις Ηνωμένες Πολιτείες οι περισσότερες μουσουλμάνες μέχρι τώρα έκαναν μπάνιο με φόρμες και τ-σερτ, όμως σιγα σιγά δείχνει να εξαπλώνεται και εκεί η μόδα των μπουρκίνι.

ΥΠΕΡ

Ολιβιέ Ρουά Ισλαμολόγος

«Αυτή η στολή είναι ο εξευγενισμός της μουσουλμανικής θρησκευτικής πρακτικής στη Δύση. Είναι η προσπάθεια των γυναικών να συνδυάσουν ένα θρησκευτικό σύμβολο με μια σύγχρονη πρακτική, δηλαδή τη βόλτα της οικογένειας στη θάλασσα»

Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ

Πρώην ευρωβουλευτής

«Υπάρχουν προβλήματα, εκείνο όμως που τα δημιουργεί δεν είναι το μπουρκίνι»

Ιζαμπέλ Ατζανί Ηθοποιός

«Δεν μπορούμε να αρνηθούμε στις γυναίκες να πηγαίνουν για μπάνιο λόγω μιας φορεσιάς, ακόμα και αν αυτή ακολουθεί έναν αρχαϊκό νεο-φονταμενταλισμό, που δικαίως σοκάρει»

Κριστίν Μπουτέν Πρώην υπουργός

«Η απαγόρευση προκαλεί πρόβλημα, για παράδειγμα, σε άτομα που είναι αλλεργικά στον ήλιο και έτσι δεν μπορούν να κάνουν μπάνιο στη θάλασσα»

Κύριο άρθρο

των «Νιου Γιορκ Τάιμς»

«Μετά την απαγόρευση της μπούρκας, το πέπλο στο σχολείο καθώς και τους κανονισμούς σχετικά με το μήκος στις φούστες των μαθητριών, το πρόβλημα της Γαλλίας με την αμφίεση των μουσουλμάνων γυναικών παίρνει τη μορφή φάρσας»

Τζάστιν Τριντό

Πρωθυπουργός του Καναδά

«Ελπίζω να μην περιοριστεί η ανοχή που έχουμε στον Καναδά»

ΟΥΔΕΤΕΡΟΣ

Ζαν-Κριστόφ Καμπαντελίς

Πρώτος γραμματέας του Σοσιαλιστικού Κόμματος

«Καθένας μπορεί να κάνει μπάνιο όπως επιθυμεί, αρκεί να μην αποτελεί αυτό πρόκληση»

ΚΑΤΑ

Μανουέλ Βαλς

Πρωθυπουργός της Γαλλίας

«Το μπουρκίνι δεν είναι μόδα. Είναι η εκδοχή ενός αντικοινωνικού πολιτικού σχεδίου, που βασίζεται στην καταπίεση των γυναικών»

Νταβίντ Λινάρ Δήμαρχος Καννών

«Μια στολή που αποτελεί σύμβολο του ισλαμικού εξτρεμισμού»

Εισαγγελέας Νίκαιας

«Οι παραλίες δεν αποτελούν μέρος όπου μπορούν να εκφράζονται με τρόπο επιδεικτικό οι θρησκευτικές πεποιθήσεις»

Ααλάμ Ουασέφ Αιγύπτιος καλλιτέχνης

«Δεν είμαστε αφελείς. Η απαγόρευση των μπουρκίνι δεν είναι μια πράξη ισλαμοφοβίας. Είναι ένδειξη ότι δεν φοβόμαστε να πούμε πως το Ισλάμ και ο ουαχαμπισμός είναι εντελώς διαφορετικά και ότι ο δεύτερος απειλεί το πρώτο εδώ και δύο αιώνες»

Καρολίν Φουρέ Δημοσιογράφος

«Η εμφάνιση με αυτό το φονταμενταλιστικό μαγιό στην παραλία γίνεται για να πει στους άλλους ότι είναι απρεπείς. Κουράστηκα. Πηγαίνω στην παραλία για να ξεκουραστώ και όχι για να τρίψω τα ψυχολογικά μου προβλήματα ή τις θρησκευτικές μου πεποιθήσεις στα μούτρα των άλλων»

Μαρίν Λεπέν

Πρόεδρος του Εθνικού Μετώπου

«Οι γαλλικές παραλίες είναι εκείνες της Μπαρντό και του Βαντίμ, όχι του δαίμονα Μπελφεγκόρ»