Η προσφυγική κρίση στην Ευρώπη έσπρωχνε ήδη την ΕΕ προς τη διάλυση όταν στις 23 Ιουνίου συνέβαλε στην απόφαση των Βρετανών να πλειοψηφήσουν υπέρ του Brexit. Η προσφυγική κρίση και η συμφορά του Brexit που παρήγαγε έχουν ενισχύσει ξενοφοβικά, εθνικιστικά κινήματα που θα επιδιώξουν να κερδίσουν μια σειρά από επερχόμενες εκλογές –περιλαμβανομένων των εθνικών εκλογών στη Γαλλία, την Ολλανδία και τη Γερμανία το 2017, ενός δημοψηφίσματος για την προσφυγική πολιτική της ΕΕ στην Ουγγαρία στις 2 Οκτωβρίου και μια επανάληψη των αυστριακών προεδρικών εκλογών στο τέλος Νοεμβρίου ή στις αρχές Δεκεμβρίου.

Αντί να ενωθούν ώστε να αντισταθούν στην απειλή αυτή, τα ευρωπαϊκά κράτη-μέλη εμφανίζονται όλο και πιο απρόθυμα να συνεργαστούν. Ακολουθούν ιδιοτελείς μεταναστευτικές πολιτικές εις βάρος άλλων –όπως η ανέγερση φραχτών στα σύνορα –που υπονομεύουν περαιτέρω την ΕΕ, βλάπτουν σοβαρά κράτη-μέλη της και παραβιάζουν τα διεθνή πρότυπα για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Η σημερινή αποσπασματική απάντηση στην προσφυγική κρίση που κoρυφώθηκε στη συμφωνία μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας έχει τέσσερα θεμελιώδη ψεγάδια. Καταρχήν, δεν είναι πραγματικά ευρωπαϊκή· τη συμφωνία με την Τουρκία διαπραγματεύτηκε και επέβαλε στην Ευρώπη η Ανγκελα Μέρκελ. Δεύτερον, είναι σοβαρά υποχρηματοδοτούμενη. Τρίτον, έχει μετατρέψει de facto την Ελλάδα σε έναν περιφραγμένο χώρο αναμονής με ανεπαρκείς εγκαταστάσεις. Επιπλέον, και ακόμα σημαντικότερο, η ανταπόκριση δεν είναι προαιρετική. Η ΕΕ προσπαθεί να επιβάλλει ποσοστώσεις που πολλά κράτη-μέλη αρνούνται κατηγορηματικά, αναγκάζοντας πρόσφυγες να εγκαθίστανται σε χώρες όπου δεν είναι καλοδεχούμενοι και δεν επιθυμούν να πάνε, και επιστρέφοντας στην Τουρκία άλλους που έφθασαν στην Ευρώπη παράτυπα.

Η συμφωνία με την Τουρκία ήταν προβληματική εξαρχής. Η ίδια της η βάση –η υπόθεση πως οι αιτούντες άσυλο μπορούν να σταλούν νομίμως πίσω στην Τουρκία –είναι βαθύτατα προβληματική. Η Τουρκία δεν είναι «ασφαλής τρίτη χώρα» για τους περισσότερους σύρους αιτούντες άσυλο, ιδιαίτερα μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου.

Πώς θα ήταν λοιπόν μια σφαιρική προσέγγιση; Οποια τελική μορφή και αν είχε, θα βασιζόταν σε επτά πυλώνες.

1. H ΕΕ πρέπει να δεχθεί να πάρει με ασφάλεια και τάξη έναν σημαντικό αριθμό προσφύγων κατευθείαν από τις χώρες που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Για την κοινή γνώμη, κάτι τέτοιο θα ήταν πολύ πιο αποδεκτό από τη σημερινή αταξία. Ακόμα και μόνο 300.000 πρόσφυγες να δεσμευόταν πως θα δέχεται ετησίως η ΕΕ, θα αποθάρρυνε τους περισσότερους γνήσιους αιτούντες άσυλο από το να επιδιώξουν να φθάσουν παράτυπα στην Ευρώπη -μια προσπάθεια που θα τους απέκλειε από τη νόμιμη υποδοχή.

2. Η ΕΕ πρέπει να ανακτήσει τον έλεγχο των συνόρων της. Λίγα πράγματα τρομάζουν και αποξενώνουν την κοινή γνώμη περισσότερο από τις σκηνές χάους.

3. Η ΕΕ πρέπει να βρει επαρκείς πόρους ώστε να χρηματοδοτήσει μια σφαιρική μεταναστευτική πολιτική. Εκτιμάται πως θα χρειαστούν τουλάχιστον 30 δισ. ευρώ ετησίως για αρκετά χρόνια και τα οφέλη του «κύματος χρηματοδότησης» (surge funding, η δαπάνηενός μεγάλου χρηματικού ποσού εξαρχής αντί για τη δαπάνη του ίδιου ποσού στη διάρκεια αρκετών ετών) είναι τεράστια.

4. Η ΕΕ πρέπει να οικοδομήσει κοινούς μηχανισμούς για την προστασία των συνόρων, την επεξεργασία των αιτήσεων ασύλου και τη μετεγκατάσταση των προσφύγων.

5. Χρειάζεται ένας εθελοντικός μηχανισμός αντιστοίχισης για τη μετεγκατάσταση των προσφύγων. Η ΕΕ δεν μπορεί να εξαναγκάζει κράτη-μέλη να δέχονται πρόσφυγες που δεν θέλουν ή πρόσφυγες να πηγαίνουν εκεί όπου δεν είναι καλοδεχούμενοι. Ενα πρόγραμμα σαν αυτό που εφαρμόζει ο Καναδάς θα μπορούσε να διαπιστώνει και να ταιριάζει τις προτιμήσεις τόσο των προσφύγων όσο και των κοινοτήτων υποδοχής.

6. Η ΕΕ πρέπει να προσφέρει σαφώς μεγαλύτερη στήριξη στις χώρες που φιλοξενούν πρόσφυγες και πρέπει να φανεί σαφώς περισσότερο γενναιόδωρη όσον αφορά την προσέγγισή της στην Αφρική: η δημιουργία θέσεων εργασίας στις πατρίδες των προσφύγων θα μείωνε την πίεση μετανάστευσης στην Ευρώπη.

7. Ο τελευταίος πυλώνας είναι η δημιουργία, εν τέλει, ενός φιλικού περιβάλλοντος για τους οικονομικούς μετανάστες. Δεδομένης της γήρανσης των πληθυσμών στην Ευρώπη, τα οφέλη που φέρει η μετανάστευση υπερτερούν κατά πολύ του κόστους ενσωμάτωσης των μεταναστών.

Η επιδίωξη των αρχών αυτών είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου να μετριασθούν οι φόβοι των πολιτών, να μειωθούν οι χαοτικές ροές αιτούντων άσυλο, να διασφαλιστεί η πλήρης ενσωμάτωση των νεοεισερχόμενων, να αναπτυχθούν αμοιβαία επωφελείς σχέσεις με τις χώρες της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής, και να σεβαστεί η Ευρώπη τις διεθνείς ανθρωπιστικές υποχρεώσεις της.

Η προσφυγική κρίση δεν είναι η μόνη κρίση που αντιμετωπίζει η Ευρώπη, είναι όμως η πιο πιεστική. Και αν μπορούσε να σημειωθεί σημαντική πρόοδος σε αυτό το ζήτημα, θα ήταν πιο εύκολο να αντιμετωπιστούν τα υπόλοιπα ζητήματα –από τη συνεχιζόμενη κρίση χρέους της Ελλάδας και τις επιπτώσεις του Brexit μέχρι την πρόκληση που θέτει η Ρωσία. Ολα τα κομμάτια του παζλ πρέπει να ταιριάξουν και οι πιθανότητες επιτυχίας παραμένουν λιγοστές. Οσο υπάρχει όμως μια στρατηγική που θα μπορούσε να επιτύχει, όποιος επιθυμεί την επιβίωση της ΕΕ πρέπει να την υποστηρίξει.

Ο Τζορτζ Σόρος είναι πρόεδρος των ιδρυμάτωνSorosFund Management και Open Society και συγγραφέας πολλών βιβλίων

Τελευταία Νέα