Ενας πίνακας σαν σινεμά, η Ιντερπόλ και το Τελλόγλειο

Θαυμάστηκε όσο λίγα έργα τέχνης στην εποχή του. Αντιγράφηκε στον τόπο γέννησής του, στο Παρίσι, για να μπορέσει να ταξιδέψει και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, καθώς η φήμη του το είχε καταστήσει περιζήτητο. Εγινε αντικείμενο σκανδάλου στην Ελλάδα των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων του 1896 και το κτίριο που το φιλοξένησε ισοπεδώθηκε με βασιλική διαταγή. Βρέθηκε να λειτουργεί ως μονωτικό της στέγης του τσαγκαράδικου του στρατού, αγοράστηκε από έλληνες συλλέκτες τη δεκαετία του 1970 και 20 χρόνια αργότερα εκλάπη μέχρι τα λαγωνικά της Αστυνομίας να το εντοπίσουν θαμμένο σε δασώδη περιοχή στην Πανεπιστημιούπολη της Αθήνας.

Αυτό το ζωγραφικό πανόραμα –μία σειρά πινάκων που αναρτώνται σε ένα κυκλικό οικοδόμημα που έχει ανεγερθεί επί τούτω και αποτελούσε ιδιαιτέρως δημοφιλή τρόπο μαζικής ψυχαγωγίας τον 19ο αι. -, ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα της εποχής τις περιπέτειες του οποίου θα ζήλευε και ο πλέον ευφάνταστος συγγραφέας, θα εκτεθεί στο Τελλόγλειο Ιδρυμα της Θεσσαλονίκης, στη συλλογή του οποίου ανήκει, υπό τον τίτλο «Ο Φιλιποτό δημιουργεί το πανόραμα της πολιορκίας του Παρισιού».

Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ. Θέμα του αποσπασματικά σωζόμενου πανοράματος (το αρχικό σύνολο περιελάμβανε πέντε τεραστίων διαστάσεων πίνακες που καταλάμβαναν 20.000 τετραγωνικά πόδια, αλλά στη συλλογή των Νέστορα και Αλίκης Τέλλογλου έχουν διασωθεί δέκα μικρότερων διαστάσεων τμήματα από διαφορετικά σημεία του) είναι η πολιορκία του Παρισιού κατά τον γαλλοπρωσικό πόλεμο (1870-71), ενώ το βάρος πέφτει στην υπεράσπιση του φρουρίου του Ισί από τους αποκλεισμένους γάλλους στρατιώτες, που δέχονταν συνεχείς βομβαρδισμούς του πρωσικού πυροβολικού εν έτει 1871. «Πρόκειται για μια ήττα που όμως είχε μεγάλη σημασία για τους Γάλλους διότι άλλαξε την πορεία της Γαλλίας» μας λέει η επιμελήτρια Χριστίνα Τσαγκάλια για το πανόραμα που δημιούργησε ο ζωγράφος Ανρί Φελίξ Φιλιποτό και ο γιος του Πολ με τη συμμετοχή 30 ακόμη εκ των σημαντικότερων γάλλων συναδέλφων τους. Πρωταγωνιστής του σωζόμενου τμήματος είναι ο γάλλος δεκανέας του πυροβολικού Μορίς Ετσιβερί, ο οποίος μεταφέρεται σε ξύλινο φορείο από τους συμπολεμιστές του. Ο βασκικής καταγωγής δεκανέας, γιος του πολιτικού Ζαν Μπατίστ Ετσιβερί και εξάδελφος του μετέπειτα προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας Σαρλ Φλοκέ, είχε καταταγεί ως εθελοντής και τελικά υπέκυψε στα τραύματά του.

ΤΑ ΔΥΟ ΑΝΤΙΓΡΑΦΑ. Η απήχηση του πανοράματος –το οποίο συνιστά προάγγελο του σύγχρονου κινηματογράφου –ήταν τόσο μεγάλη που μετά την πρώτη έκθεσή του στα Ηλύσια Πεδία οι δημιουργοί του υποχρεώθηκαν να φιλοτεχνήσουν δύο επιπλέον αντίγραφα ώστε να περιοδεύσουν στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη. Είκοσι τέσσερα χρόνια μετά την πρώτη παρουσίασή του έφτασε και στην Αθήνα των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων και εκτέθηκε έξω από το Καλλιμάρμαρο προκαλώντας σκάνδαλο, διότι ο αυλικός Νικόλαος Θων προχωρώντας στην πρώτη ολυμπιακή επένδυση είχε αγοράσει την έκταση μπροστά από το στάδιο, έστησε εκεί μια ροτόντα και εκμεταλλεύτηκε τα κέρδη από την έκθεση. Παρά την πίεση του Τύπου και τη δυσαρέσκεια της βασιλικής οικογενείας, το κτίριο παρέμεινε στη θέση του έως το 1914 οπότε η βασίλισσα Σοφία επέβλεψε προσωπικά την κατεδάφισή του.

Τα δέκα σωζόμενα τμήματα του πανοράματος αγοράστηκαν από το ζεύγος Τέλλογλου στις αρχές της δεκαετίας του 1970 και όπως είχε υποστηρίξει ο πωλητής οι καμβάδες είχαν χρησιμοποιηθεί για τη μόνωση της στέγης του τσαγκαράδικου του στρατού, με αποτέλεσμα να χρήζουν συντήρησης. Τα μικρότερα έργα του συνόλου βρήκαν τη θέση τους στην οικία των συλλεκτών και ένα από αυτά –«Ο νεαρός γάλλος στρατιώτης» –έγινε λεία των ληστών που διέρρηξαν το σπίτι τον Μάρτιο του 1994 μαζί με ακόμη οκτώ έργα ξένων καλλιτεχνών και ένα του Θεόδωρου Ράλλη, ο οποίος υπέγραφε γαλλιστί. Χρειάστηκε να περάσουν τρία χρόνια και να γίνουν συντονισμένες προσπάθειες της Ελληνικής Αστυνομίας και της Interpol ώστε τέσσερα από τα κλεμμένα έργα –ανάμεσά τους και το τμήμα του πανοράματος –να εντοπιστούν θαμμένα στην Πανεπιστημιούπολη Αθηνών.

Η ΕΚΘΕΣΗ. Το πανόραμα το οποίο στην αρχική του μορφή οι θεατές έβλεπαν από μια υπερυψωμένη πλατφόρμα ώστε να μπορούν να έχουν συνολική θέαση περιμετρικά –αίσθηση την οποία οι διοργανωτές θα επιχειρήσουν να μεταφέρουν στους επισκέπτες της έκθεσης –θα συνοδεύεται από τη σπουδή του Φιλιποτό για το έργο, περί τους 20 πίνακες συγχρόνων του γάλλων ζωγράφων που εμπνεύστηκαν από τον γαλλοπρωσικό πόλεμο, το φυλλάδιο που συνόδευε την έκθεση του 1896 (από τη συλλογή Τρικόγλου) και φωτογραφικό υλικό κυρίως με την απεικόνιση της ροτόντας του Θων στα αριστερά της εισόδου του Παναθηναϊκού Σταδίου, που προέρχεται από το Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών.