Τα τελευταία χρόνια θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς ότι έχει ενισχυθεί η τάση μετάφρασης μικρών έργων κλασικών συγγραφέων. Οι λόγοι είναι πολλοί και όχι πολύ δύσκολο να τους εντοπίσει κανείς, ιδίως αυτή την εποχή της κρίσης. Πρώτον, μερίδα του κοινού που έχει λίγα χρήματα να διαθέσει, προτιμά ενδεχομένως να βαδίσει στα σίγουρα αγοράζοντας σχετικά φθηνά βιβλία συγγραφέων που το όνομά τους αποτελεί εγγύηση ποιότητας. Δεύτερον, οι πολύ παλαιοί συγγραφείς δεν έχουν συγγραφικά δικαιώματα οπότε για τους εκδότες, ιδίως τους μικρότερους ή τους πιο καινούργιους, αποτελούν πραγματικό πειρασμό. Τρίτον, όλοι θέλουν να διαβάσουν έναν κλασικό συγγραφέα, αλλά λίγοι τελικά αντέχουν να διαβάσουν χίλιες σελίδες από τις οποίες, εν τέλει, κάμποσες αναπόφευκτα δεν τον πολυαφορούν πια. Ιδίως αν σκεφτεί κανείς πως τον καιρό της πρώτης μεγάλης άνθησης του αστικού μυθιστορήματος, τον 19αι. ας πούμε, πολλοί συγγραφείς θεωρούσαν καθήκον τους να περιγράψουν τα πάντα γύρω τους, εις βάρος βέβαια της πλοκής και της συνοχής του βιβλίου. Οπότε αν δεν είσαι από εκείνους που θέλουν να γνωρίζουν τα πάντα για τις στέγες των κτιρίων ή το φουρό μιας αριστοκράτισσας της εποχής, δεν θα ψυχαγωγηθείς πραγματικά διαβάζοντας.
Οχι πως δεν γίνονται και ηρωικές μεταφράσεις τεράστιων έργων. Πριν από λίγα χρόνια οι Εκδόσεις Ζαχαρόπουλος εξέδωσαν τις πεντάτομες 2.500 σελίδες των «Αθλίων» του Βίκτωρος Ουγκώ, «χωρίς περικοπές και συντομεύσεις» όπως θα έγραφαν τα οπισθόφυλλα παλιότερα –και μόνη η χρήση αυτής της έκφρασης δίνει μια αίσθηση για το τι συνέβαινε στις μεταφράσεις μέχρι το 1970 και όχι μόνο. Ενας σημερινός εκδότης λοιπόν που σέβεται τον εαυτό του και δεν καταδέχεται να εκδώσει «κομμένο» κείμενο, προτιμά να μεταφράσει ένα μικρό. Κάπως έτσι ο καινούργιος εκδοτικός οίκος Ποικίλη Στοά βγάζει μόνο τέτοιων προδιαγραφών κείμενα (Μέλβιλ, Ντίκενς, Ουγκώ, Γκαίτε κ.ά.), οι Ροές επίσης εκδίδουν αρκετά με παρόμοιο σκεπτικό (στην ωραία σειρά microMega), αλλά και μεγάλοι εκδοτικοί οίκοι επίσης βγάζουν και τέτοια βιβλία.
Αυτό έχει φυσικά τη χρησιμότητά του, όχι μόνο γιατί οι μεταφράσεις είναι καλό να ανανεώνονται ώστε να προσεγγίζονται τα έργα καλύτερα από κάθε καινούργια γενιά, αλλά και γιατί η σημασία ενός έργου μπορεί να αλλάζει σε κάθε εποχή και να πρέπει να ξαναδιαβαστεί αλλιώς. Μια τέτοια περίπτωση είναι η μικρή νουβέλα «Σαραζίν» του Ονορέ ντε Μπαλζάκ, που εκδόθηκε από το Στερέωμα. Ο εκδοτικός οίκος με το βιβλίο αυτό εγκαινιάζει ακριβώς μια σειρά (Κλασικοί και Σύγχρονοι) που φιλοδοξεί να επισημάνει στο κοινό κλασικά κείμενα που υπάρχουν λόγοι να διαβαστούν σήμερα, και που οι λόγοι αυτοί δεν είναι απλώς ιστορικοί. Με το πρώτο βιβλίο της σειράς σαφώς το πετυχαίνει. Είναι μια εξαιρετική έκδοση, χάρη στην πολύ καλή δουλειά που έχει κάνει ο συγγραφέας και κριτικός Κώστας Κατσουλάρης. Δουλειά που περιλαμβάνει υψηλής ποιότητας μετάφραση, ένα ιδιαίτερα ενημερωτικό χρονολόγιο με τους σταθμούς στη ζωή και το έργο του Μπαλζάκ και, κυρίως, ένα πολυτιμότατο επίμετρο, ένα εικοσασέλιδο στο οποίο δικαιολογείται υποδειγματικά η επανασημασιοδότηση του κειμένου, με άξονα τη μελέτη μιας βιβλιογραφίας που επίσης παρατίθεται αναλυτικά στο τέλος.
Honoré
de Balzac
Σαραζίν
Μτφ. – Επίμετρο: Κώστας Κατσουλάρης
Εκδ. Στερέωμα, 2016, σελ. 96
Τιμή:
10,60 ευρώ