Σε μίλια είναι 4,1. Τόσα χωρίζουν τις βορειότερες πλευρές της Λέσβου από τα τουρκικά παράλια. Είναι τα μίλια που διαπλέουν καθημερινά με τις μισοβυθισμένες βάρκες οι σύροι πρόσφυγες που φτάνουν κατά εκατοντάδες στις ακτές του νησιού. Είναι όμως και ο τίτλος του ντοκιμαντέρ που έφερε τη Δάφνη Ματζιαράκη στην πόρτα της Αμερικανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου.
Την περασμένη εβδομάδα, η 34χρονη δημιουργός με τη μικρού μήκους ταινία της με θέμα την ανθρωπιστική κρίση κέρδισε ένα από τα τρία βραβεία της κατηγορίας των ντοκιμαντέρ στην 43η απονομή των φοιτητικών Οσκαρ. Κάτι διόλου εύκολο, μιας και η δουλειά της διακρίθηκε ανάμεσα σε συνολικά 1.749 παραγωγές που είχαν υποβληθεί στον διαγωνισμό.
Το φιλμ της Ματζιαράκη έγινε στο πλαίσιο της διπλωματικής εργασίας της για το μεταπτυχιακό πρόγραμμα που παρακολούθησε στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ με αντικείμενο το ντοκιμαντέρ. Η ιδέα προέκυψε όταν η φοιτήτρια, παρακολουθώντας την ειδησεογραφία για το Προσφυγικό στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού, διαπίστωσε πως υπήρχαν κενά στην κάλυψη των γεγονότων. Νιώθοντας πως οι λεπτομέρειες για το πέρασμα των μετακινούμενων πληθυσμών από την Τουρκία στην Ελλάδα ήταν γκρίζες, τις έβαλε στο κάδρο και εντέλει τις φώτισε.
Διεκδίκησε και πήρε ύστερα από προσπάθειες πολλών μηνών ειδική άδεια από το Λιμενικό της Λέσβου προκειμένου να ακολουθήσει με τον φακό της τους αξιωματικούς του στις καθημερινές περιπολίες και διασώσεις στις ακτές του νησιού. Τελικά, πρωταγωνιστής της έγινε ένας από αυτούς. Ο καπετάνιος ενός σκάφους, ο Κυριάκος Παπαδόπουλος, που όπως συνηθίζει να λέει η Ματζιαράκη μετουσιώνει βαθιά στοιχεία ήρωα αρχαίας τραγωδίας.
Για τις ανάγκες των γυρισμάτων τον ακολούθησε επί τρεις εβδομάδες στα τέλη του περσινού Οκτωβρίου όχι μόνο επί το έργον αλλά και στις πιο προσωπικές του στιγμές, στο σπίτι. Μάλιστα, για να αποτυπωθούν τα μηνύματα της σημασίας του Μεταναστευτικού και το πόσο άλλαξε τις ζωές των Ελλήνων, επιστράτευσε τεχνικές κινηματογράφησης του cinema verité. Το φιλμ δηλαδή δείχνει τα πραγματικά γεγονότα με τη σειρά που διαδραματίζονται, χωρίς αφηγήσεις, περιγραφές ή συνεντεύξεις. Μόνο εικόνα.
Ισως τα στοιχεία αυτά εκτίμησαν και τα μέλη της κριτικής επιτροπής των Οσκαρ, χαρίζοντάς της το βραβείο και κάνοντάς την υπερήφανη που ξεχώρισε, ως γυναίκα και μάλιστα Ελληνίδα, σε έναν ανδροκρατούμενο χώρο. Παρ’ όλα αυτά, φιλοδοξεί να πολλαπλασιάσει τις διακρίσεις. Γι’ αυτό υπέβαλε το «4,1 miles» στην κατηγορία των ντοκιμαντέρ και στα «μεγάλα» Οσκαρ και θα περιμένει όλο αγωνία τις επόμενες εβδομάδες για να δει αν θα επιλεγεί εντέλει ως υποψήφια. Μέχρι τότε, θα είναι απασχολημένη με την προώθηση της δουλειάς της σε μεγάλα φεστιβάλ.
Ηδη έχει εξασφαλίσει την επίσημη πρεμιέρα του φιλμ στο Telluride του Κολοράντο, ενώ όπως όλα δείχνουν θα προβληθεί και στο Sundance της Γιούτα. Το «παρών» θα δώσει και στο New York City Greek Film Festival, ενώ σε ειδική βραδιά έχει προβληθεί ήδη στο Λος Αντζελες, στο International Documentary Association.
Η αναγνώριση του έργου της Δάφνης Ματζιαράκη συνεχίζεται. Πρόσφατα οι «Νιου Γιορκ Τάιμς» αγόρασαν το ντοκιμαντέρ για να το προβάλουν τον Οκτώβριο από την ειδική ενότητα Op-Docs της σελίδας τους. Ετσι, ικανοποιείται και η ανάγκη της δημιουργού να παρουσιαστεί το έργο της στο διεθνές κοινό. Αλλωστε μπορεί να κοιτάξει τους θεατές στα μάτια, να τους δείξει με τις εικόνες της αυτά που την ενοχλούν στον κόσμο και να τους αναγκάσει να τα επεξεργαστούν μέσα της.
Πριν από το μεταπτυχιακό της στο Τμήμα Δημοσιογραφίας του Μπέρκλεϊ με πλήρη υποτροφία, είχε προηγηθεί άλλο ένα στις Διεθνές Σχέσεις στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ στη Βρετανία και οι βασικές σπουδές της στην Κοινωνιολογία και τις Πολιτικές Επιστήμες στο ίδιο πανεπιστήμιο.
Παρότι προέρχεται από μια οικογένεια με προσανατολισμό στις θετικές επιστήμες (η μητέρα της είναι αρχιτέκτονας, ο πατέρας της πολιτικός μηχανικός και η μεγαλύτερη αδερφή της αρχιτέκτονας στη Βαρκελώνη), η Δάφνη Ματζιαράκη, επενδύοντας στην αναλυτική σκέψη και στην ανησυχία για τα κοινά που πάντα τη διακατείχε, δοκίμασε τις δυνάμεις της στη δημοσιογραφία. Εργάστηκε στο ραδιόφωνο του Σκάι από το 2007 έως το 2012 παρουσιάζοντας τα πρωινά του Σαββατοκύριακου την εκπομπή «Euronet» με θέματα ευρωπαϊκής επικαιρότητας.
Παράλληλα, συνεργάστηκε και με την εφημερίδα «Η Καθημερινή» γράφοντας κυρίως για διεθνή θέματα, απασχόληση που διατήρησε και τον πρώτο καιρό της μετακόμισής της στην Αμερική.
Μακριά από τη ζωή της στο κέντρο της Αθήνας πια και πριν περάσει την πόρτα του Μπέρκλεϊ, απασχολήθηκε στο κρατικό ραδιόφωνο του Σαν Φρανσίσκο. Εντέλει την κέρδισε το ντοκιμαντέρ, γι’ αυτό και επέστρεψε στα φοιτητικά έδρανα.
την επόμενη δουλειά της, που θα είναι πάλι ντοκιμαντέρ
αλλά μεγάλου μήκους, θα καταφέρει να αδράξει το αμερικανικό όνειρο.
