Πίστευε κανείς στο Τεμπλίν, ένα μικρό χωριό χαμένο ακόμη και σήμερα στο πουθενά της Ανατολικής Γερμανίας, ότι η κόρη του πάστορα Χορστ Κάσνερ θα γινόταν μια μέρα η Ανγκελα Μέρκελ; Ο πρώτος που ρώτησε ο απεσταλμένος της «Μοντ» ήταν ο καθηγητής της των Μαθηματικών, σήμερα 77 χρόνων: «Ακόμη κι αν δεν γινόταν η Ανγκελα Μέρκελ, η Ανγκελα που ήξερα εγώ ήταν φαινόμενο στα μαθηματικά». Δηλαδή; «Σκεφτόταν λογικά, είχε τεράστια αναλυτική ικανότητα και πάλευε μέχρι το τέλος για να φθάσει στον στόχο της. Δεν εγκατέλειπε ποτέ την προσπάθεια. Αυτή ήταν η δύναμή της».

Ενας παλιός συμμαθητής της, πάλι, λέει ότι η Ανγκελα ήταν ένα παιδί σαν όλα τα άλλα. Ηταν βέβαια πολύ μελετηρή –αν τα Μαθηματικά ήταν το ένα μάθημα που αρίστευε, το άλλο ήταν τα Ρωσικά. Στην Ανατολική Γερμανία της δεκαετίας του 1950 τα κορίτσια συνήθιζαν να παίζουν λάστιχο, τα αγόρια ποδόσφαιρο. Η Ανγκελα δεν ήταν από τα κορίτσια που έπαιζαν και πολύ έξω. Αυτά, τίποτε το ιδιαίτερο. «Δεν θα φανταζόμουν ποτέ, μα ποτέ, ότι θα γινόταν καγκελάριος».

Για τη ζωή στην Ανατολική Γερμανία είχε ερωτηθεί κάποτε και η ίδια η Μέρκελ. Ηταν το 2007, όταν η ταινία «Οι ζωές των άλλων», η οποία αναφερόταν στην παρακολούθηση ενός καλλιτέχνη από έναν πράκτορα της Στάζι, έσπαγε τα ταμεία και βραβευόταν με το ξενόγλωσσο Οσκαρ. «Η ταινία αποτύπωνε την καθημερινότητά σας;» την είχε ρωτήσει ο διπλωματικός σύμβουλος του τότε προέδρου της Γαλλίας Νικολά Σαρκοζί. «Οχι ήταν πολύ χειρότερη» είχε απαντήσει εκείνη. «Δεν έχω συναντήσει ποτέ στη ζωή μου έναν πράκτορα της Στάζι με καλή καρδιά».

Τι έμεινε από εκείνη την εποχή; Τα ρωσικά. Χάρις σε αυτά η Ανγκελα Μέρκελ κέρδισε την πρώτη της πολιτική θέση μετά την πτώση του Τείχους: εκπρόσωπος Τύπου του Λόταρ ντε Μεζιέρ, του τελευταίου δημοκρατικά εκλεγμένου πρωθυπουργού της Ανατολικής Γερμανίας που έκανε τις διαπραγματεύσεις με τον καγκελάριο Χέλμουτ Κολ για την επανένωση των δύο Γερμανιών. Είναι η εποχή που η Μέρκελ εντάσσεται στους Χριστιανοδημοκράτες –ο πατέρας της, που είχε εγκαταλείψει το Αμβούργο για την Ανατολική Γερμανία, θα προτιμήσει τους Πράσινους, η μητέρα της τους Σοσιαλδημοκράτες. Πάντως, «η Ανγκελα είναι ένα μείγμα των γονιών της» όπως λέει ο σημερινός πάστορας του Τεμπλίν. «Από τον πατέρα της έχει πάρει τη διπλωματικότητα, από τη μητέρα της την αποφασιστικότητα».

Η Λαϊκή Δημοκρατία και η Στάζι

Με αυτό το μείγμα, ή την «τέχνη της σύνεσης» όπως γράφει η «Μοντ», θα διανύσει την ανατολικογερμανική της περίοδο. Αλλά και με την πεποίθηση ότι η σοβιετική αυτοκρατορία δεν θα κατέρρεε ποτέ, ότι το Τείχος του Βερολίνου θα έμενε για πάντα εκεί, ότι το δικτατορικό καθεστώς θα διαρκούσε αιώνια. «Είχα σκεφθεί ότι εάν το σύστημα γινόταν ακόμη πιο καταπιεστικό θα το έσκαγα. Δεν ήθελα όμως να χτίσω τη ζωή μου πάνω στην αντίσταση στο σύστημα. Φοβόμουν για τη ζημιά που θα μπορούσε να μου κάνει» θα έλεγε σε μια συνέντευξή της το 2005 και ενώ διεκδικούσε για πρώτη φορά την καγκελαρία.

Αποφεύγοντας οποιαδήποτε ανάμειξη με την πολιτική, αρχίζει τις σπουδές της στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας. Το 1997 παντρεύεται έναν συμφοιτητή της, τον Ούρλιχ Μέρκελ –«όχι επειδή τον αγαπούσα πολύ, αλλά επειδή όλος ο κόσμος παντρευόταν», σύμφωνα με την ίδια. Η Στάζι την πλησιάζει κάποια στιγμή, της ζητάει να συνεργαστεί, εκείνη καταφέρνει να ξεφύγει κάνοντας σχεδόν τη χαζή. Ο τίτλος της διπλωματικής της εργασίας, πάντως, θα μπορούσε να κινήσει μια κάποια υποψία: «Επίδραση της χωρικής συσχέτισης στην ταχύτητα αντίδρασης στις βιομοριακές αντιδράσεις σε περιβάλλον πυκνότητας». Το ίδιο και ο τίτλος της διδακτορικής της διατριβής: «Μελέτη του μηχανισμού των αντιδράσεων της αποσύνθεσης με ρήξη του απλού δεσμού και υπολογισμός των σταθερών της ταχύτητας με βάση την κβαντική χημεία και τις στατιστικές μεθόδους». Η Μέρκελ θα παρουσιάσει το ντοκτορά της στην Ακαδημία Επιστημών της ΛΔΓ στο Ανατολικό Βερολίνο το 1986. Εκεί θα πει τρία χρόνια αργότερα, το 1989, σε έναν συνάδελφό της ότι «η πολιτική τη γοητεύει».

Την ημέρα που έπεσε το Τείχος η Μέρκελ είχε πάει με μια φίλη της, όπως συνήθιζε, για σάουνα. Οταν βγαίνουν παρατηρεί ότι η πύλη της Μπόρνομελστρασε είναι ανοικτή. Θα περάσει από την άλλη πλευρά, θα πιει μπίρα με μια παρέα Δυτικογερμανών που της είναι άγνωστη, το ίδιο βράδυ θα κοιμηθεί νωρίς για να είναι σε φόρμα την επόμενη μέρα στη δουλειά της. Αλλά τίποτε δεν θα είναι όπως παλιά –ούτε ασφαλώς και η ίδια: από τον Μάρτιο του 1990 και μετά κανένας δεν θα την ξαναδεί στην Ακαδημία Επιστημών της ΛΔΓ.

Ηδη από τον Δεκέμβριο του 1989 είχε ενταχθεί σε πολιτική ομάδα με την επωνυμία Δημοκρατική Ανανέωση. «Με ενδιαφέρει το κίνημά σας, πείτε πώς μπορώ να σας βοηθήσω» θα έλεγε σε έναν από τις ιδρυτές του. «Ξέρεις από υπολογιστές;». «Ναι». «Ωραία, θα μας έρθει ένας αλλά κανένας δεν ξέρει πώς να τον δουλέψει». Ο άνθρωπος αυτός θα την οδηγήσει στο Σπίτι της Δημοκρατίας, που δεν είναι άλλο από την έδρα του SED, του κυβερνώντος κόμματος το οποίο είχε υποχρεωθεί να παραχωρήσει χώρο στις οργανώσεις της αντιπολίτευσης μετά την πτώση του Τείχους.

Πώς βρέθηκε από εκεί η Ανγκελα Μέρκελ στο τιμόνι των Χριστιανοδημοκρατών, του μεγαλύτερου κόμματος της Δυτικής Γερμανίας; «Οταν ήρθε στο Σπίτι της Δημοκρατίας», διηγείται ο πρώην πρόεδρος της Δημοκρατικής Ανανέωσης Αντρεας Απελτ, «έμοιαζε με φοιτήτρια που είχε φθάσει καθυστερημένη. Ηταν αμακιγιάριστη, είχε κοντά μαλλιά, φορούσε πράσινο πουλόβερ και καφέ παντελόνι. Δεν φαινόταν να έχει μεγάλες φιλοδοξίες, πάντως ήταν σοβαρή. Στη συνεδρίαση του κόμματος δεν άνοιξε το στόμα της, πίστεψα ότι δεν θα την ξανάβλεπα ποτέ».

Οχι μόνο ξαναπήγε αλλά έβαλε τάξη στο χάος ενός κινήματος που φιλοδοξούσε να γίνει κόμμα για να συμμετάσχει στις πρώτες ελεύθερες εκλογές της ΛΔΓ. Οι σύντροφοί της είχαν την ευκαιρία να «θαυμάσουν την ηρεμία της την ώρα της καταιγίδας». Οταν το κόμμα διχάζεται γύρω από το μέλλον της Ανατολικής Γερμανίας –ένωση με τη Δυτική ή διατήρηση της κρατικής οντότητας; –η Μέρκελ ακολουθεί τον δρόμο του πραγματισμού μαζί με τη δεξιά πτέρυγα του κόμματος, ενώ η αριστερή τάσσεται κατά της ενοποίησης. Κι όταν το κόμμα συγκλονίζεται από την αποκάλυψη ότι ο αρχηγός είχε χρηματίσει μυστικός πράκτορας της Στάζι με αποτέλεσμα να βυθιστεί στις πρώτες ελεύθερες εκλογές της ΛΔΓ, η Μέρκελ θα βρει τον φυσικό της χώρο στην τοπική Χριστιανοδημοκρατική Ενωση.

Στη Μόσχα με φούστα και καρό σακάκι

Τον Νοέμβριο του 1990 είναι η πρώτη φορά από το μακρινό 1933 που οι Γερμανοί ψηφίζουν για να εκλέξουν την ομοσπονδιακή τους Βουλή. Η Μέρκελ είναι υποψήφια, περιοδεύει στο νησάκι Ρόγκεν, συναντάει μερικούς ψαράδες, ζητάει να τους μιλήσει, εκείνοι την οδηγούν σε μια καλύβα. Ο καπνός από το τσιγάρο την πνίγει, το αλκοόλ ρέει. Αλλά δεν θα σηκωθεί από την καρέκλα της πριν περάσουν δύο ώρες. «Ηταν η πρώτη φορά που βλέπαμε πολιτικό. Αυτός που θα ήθελε να μας μιλήσει, θα έπρεπε να ξέρει να πίνει. Και πρέπει να πω ότι τα κατάφερε μια χαρά» διηγείται σήμερα στη «Μοντ» ένας από τους ψαράδες. Στο τέλος θα τους πει: «Κατέγραψα τα προβλήματά σας και θα τα μεταφέρω. Δεν μπορώ να σας υποσχεθώ τίποτε, αλλά θα δω τι μπορώ να κάνω». Η Μέρκελ εξελέγη, οι ψαράδες θα την αναγνώριζαν κάποια χρόνια αργότερα στην τηλεόραση. Η φωτογραφία που είχε τραβήξει ένας συνεργάτης της βρίσκεται ακόμη κρεμασμένη στον τοίχο του ψαρά. «Εως σήμερα», λέει, «κανένας δεν μου έχει πει να την κατεβάσω».

Τι άλλο έχει εκείνη η περίοδος; Ενα ταξίδι στη Μόσχα αφού πρώτα της έχει προταθεί από τον Λόταρ ντε Μεζιέρ να αλλάξει την εμφάνισή της –«δεν μπορεί να εκπροσωπήσει έτσι τη ΛΔΓ στην πρωτεύουσα της ΕΣΣΔ» λέει ο πρωθυπουργός της Ανατολικής Γερμανίας και η Μέρκελ της επόμενης ημέρας εμφανίζεται με φούστα και καρό σακάκι. Κι ακόμη ένα τηλεφώνημα του Χέλμουτ Κολ στον Ντε Μεζιέρ με τον οποίο τον πληροφορεί ότι θέλει να τοποθετήσει μια γυναίκα από την Ανατολική Γερμανία στην κυβέρνησή του. «Να πάρετε την Ανγκελα, είναι η πιο έξυπνη».

Το παρατσούκλι «Das Mädscen»

Πώς βλέπουν οι Δυτικογερμανοί τη νέα υπουργό Ισότητας, Νεότητας και Αθλητισμού; Σαν μια τυπική Ανατολικογερμανίδα. Για τον Βόλκερ Σλέντορφ, τον σκηνοθέτη του «Ταμπούρλου» και της «Χαμένης τιμής της Καταρίνα Μπλουμ» που την είχε γνωρίσει το 1992, ήταν «η κόρη του πάστορα από την Ανατολική Γερμανία, η νοοτροπία της ήταν η τυπική της Ανατολικής Γερμανίας». Ετσι τη βλέπουν και οι δυτικογερμανοί συνάδελφοί της, άνδρες οι περισσότεροι, στην κυβέρνηση Κολ. Ο πατέρας της γερμανικής επανένωσης τη συμπαθεί. Και μια φορά θα την κάνει να κλάψει για ένα επικοινωνιακό λάθος. Είναι η στιγμή που η Μέρκελ αποκτά το παρατσούκλι «Το κορίτσι του Κολ» – «Das Mädscen».

Οι συνάδελφοί της την ειρωνεύονται. Εκείνοι είναι καθολικοί, παντρεμένοι, οικογενειάρχες, εκείνη προτεστάντισσα, χωρισμένη, άκληρη και ασφαλώς χωρίς τους ενδυματολογικούς τους κώδικες και τον κοινωνικό τους αέρα. Κι όμως είναι αυτή που θα διαπράξει μια αδιανόητη πολιτική πατροκτονία. Είναι χειμώνας του 1999 και η Γερμανία συγκλονίζεται από το σκάνδαλο της παράνομης χρηματοδότησης του CDU. Ο Χέλμουτ Κολ, τον οποίο έχει διαδεχθεί στην ηγεσία του κόμματος ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, φέρεται να εμπλέκεται προσωπικά. Η Ανγκελα Μέρκελ γράφει ένα άρθρο στη «Φρανκφούρτερ Αλγκεμάινε Τσάιτουνγκ». Το κόμμα θα έπρεπε να απογαλακτιστεί από τον ηγέτη του όπως «ένα παιδί αφήνει τους γονείς του μετά την εφηβεία». Η Ανγκελα Μέρκελ ήταν η μικρή υπουργός που κανένας δεν είχε δει να έρχεται. Και αρπάζει το τιμόνι του CDU χωρίς ουδείς να το καταλάβει.

Για τη σάτιρα και την ελπίδα

Υπάρχει κάτι που δεν ξέρουμε για την καγκελάριο Μέρκελ; Σύμφωνα με τη «Μοντ», ότι διασκεδάζει με το «Heute Show», την εκπομπή του ZDF που τη σατιρίζει. Οτι συνήθως παρακολουθεί αποσπάσματα της εκπομπής στο τάμπλετ της γελώντας μόνη της. Οτι η ίδια κρατά μια ειρωνική αποστασιοποίηση από τα πράγματα –«Δεν είμαι ματαιόδοξη, ξέρω να χρησιμοποιώ τη ματαιοδοξία των ανδρών» είχε πει κάποια στιγμή. Οτι οι πιο στενοί και παλιοί συνεργάτες της είναι δύο γυναίκες, η Μπεάτε Μπάουμαν και η Εβα Κρίστιανσεν, ότι μιλάνε πάντα στον πληθυντικό μεταξύ τους και ότι δεν συναντιούνται ποτέ εκτός καγκελαρίας. Οτι έχει συγκρατήσει μια φράση του Βάτσλαβ Χάβελ: «Ελπίδα δεν είναι η πεποίθηση ότι κάτι θα πάει καλά. Είναι η βεβαιότητα ότι αυτό το κάτι έχει νόημα με όποιον τρόπο και αν τελειώσει».

Τελευταία Νέα