Υπάρχει μια αχαρτογράφητη Αμερική της πρωτοπορίας, την οποία αποδεχόμαστε αλλά δεν γνωρίζουμε. Η χαρτογραφημένη βία της Μέσης Ανατολής, την οποία γνωρίζουμε αλλά δεν αποδεχόμαστε. Και μια πόλη, η Αθήνα, την οποία νομίζουμε ότι γνωρίζουμε αλλά δεν έχουμε χαρτογραφήσει επαρκώς. Με το νέο πρόγραμμά της η Στέγη Ιδρύματος Ωνάση προφανώς και δεν κομίζει χάρτη στην Αθήνα (την Αμερική ή τη Μέση Ανατολή) –επιχειρεί, ωστόσο, να αναδείξει αόρατες πτυχές που κρύβουν αυτοί οι τρεις άξονες, από τους πλέον ευδιάκριτους στην επερχόμενη σεζόν. Κατά την εξέλιξή του οι θεατές θα ανακαλύψουν και έναν ακόμη, εκείνο της γυναικείας φωνής. «Καλέσαμε καλλιτέχνιδες ή ακτιβίστριες όχι μόνο και μόνο επειδή είναι γυναίκες, αλλά επειδή έχουν να προτείνουν αυτό που έχουν ήδη δημιουργήσει» σημείωσε η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, αναπληρώτρια γενική διευθύντρια της Στέγης, κατά την παρουσίαση.

ΘΕΑΤΡΟ. Αν δεχτούμε ότι η αιχμή του δόρατος είναι ο μολιερικός «Δον Ζουάν» του Μιχαήλ Μαρμαρινού (με τους Χάρη Φραγκούλη, Γιάννο Περλέγκα, Ελενα Μαυρίδου, από 25/1/2017), οι νεότερες θεατρικές ομάδες που έχουν αφήσει ήδη ισχυρό αποτύπωμα στη Στέγη δίνουν επίσης το «παρών», και μάλιστα με έργα του κλασικού ρεπερτορίου. Οι Vasistas και η Αργυρώ Χιώτη υπόσχονται μια φιλόδοξη κάθοδο στη «Θεία κωμωδία» του Δάντη (από 22/4/17), σε μια συμπαραγωγή με το γαλλικό πρότζεκτ Les Theatres (σημειώστε ότι η παράσταση βασίζεται και στα ηχοτοπία του ταλαντούχου Μάρκελλου Χρυσικόπουλου). Η ομάδα Nova Melancolia αντλεί την έμπνευσή της από το μυθιστόρημα «Η αυτοκράτειρα» του Δούκα Καπάνταη για να στήσει ένα φουτουριστικό σκηνικό λαγνείας στα «Χρόνια της αθωότητας» (11-26/3). Η Σοφία Βγενοπούλου και η ομάδα της Grasshopper Youth, μαζί με έναν θίασο από εφήβους αλλά και επαγγελματίες ηθοποιούς, βασίζονται στο βιβλίο «Linie 1» του Γερμανού Φόλκερ Λούντβιχ για να μεταφέρουν τις αγωνίες και τα όνειρα των σημερινών νέων στο κοινωνικό και ιστορικό πλαίσιο της Αθήνας («Αθήνα, γραμμή 2», 15-19/2).

Σε ένα πέρασμα από τον σύγχρονο κινηματογράφο στη σκηνή, ο Σύλλας Τζουμέρκας διασκευάζει –μαζί με τη Γιούλα Μπούνταλη –το pulp μυθιστόρημα του Εντ ΜακΜπέιν «Λύτρα για τον βασιλιά» ξεδιπλώνoντας τον κοινωνικό χάρτη του Τόκιο σε ένα αστυνομικό θρίλερ (25-30/12/2016, 2-8/1/2017).Ο Δημήτρης Ξανθόπουλος σκηνοθετεί τον «Μοσκώβ Σελήμ» του Γεώργιου Βιζυηνού για την εφηβική σκηνή (12/11/2016 – 9/4/2017) και η Ελένη Ευθυμίου το «Κάλεσμα της άγριας φύσης» του Τζακ Λόντον (από 24/10). Στο πλαίσιο, εξάλλου, ενός μικρού αφιερώματος στον Σαίξπηρ, ο Μπόρις Νικίτιν στήνει μια ανατρεπτική περφόρμανς με έμπνευση από το Σονέτο 20 (που αναμειγνύεται με τον «Αμλετ»), ενώ ο Τιάγκο Ροντρίγκεζ, δημιουργός και καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου της Πορτογαλίας, το «By heart», μια παράσταση γύρω από το πώς θα απομνημονεύσουν δέκα άνθρωποι το Σονέτο 30 του Σαίξπηρ.

Με αυξημένο ενδιαφέρον αναμένεται η αφήγηση του Δημήτρη Καμαρωτού και της Αμαλίας Μουτούση, εμπνευσμένη από τον «Ιππόλυτο» του Ευριπίδη (7-11/6/2017, Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός), όπου η ηθοποιός ερμηνεύει τη βασίλισσα Φαίδρα και άλλα πρόσωπα της τραγωδίας.

ΜΟΥΣΙΚΗ. Για τον καλλιτεχνικό διευθυντή μουσικής Χρήστο Καρρά οι αναφορές προέρχονται από διαφορετικές κατευθύνσεις. Θέση εδώ έχουν τα μεγάλα ονόματα (Μπράιαν Ινο), οι πειραματισμοί της τζαζ, η ελληνική συμφωνική μουσική, η αμερικανική αβανγκάρντ. Στο πλαίσιο αυτό διασταυρώνουν τις underground μουσικές εμπειρίες τους ο Αμερικανός Alan Bishop, ο Καναδός Sam Shalabi και ο Αιγύπτιος Maurice Louca (9/10). Ο Δημήτρης Παπαδημητρίου, με αναφορά το έργο του ποιητή Γιώργου Σεφέρη, καταθέτει το συμφωνικό έργο «Λόγος ερωτικός», το πέμπτο κατά σειρά μέσα σε μόλις τρία χρόνια (18-19/10). Από τις σημαντικότερες νέες προσωπικότητες της αμερικανικής αβανγκάρντ, η πολυσχιδής Matana Roberts παρουσιάζει το «Coin coin». Ο ήχος της σύγχρονης τζαζ αναδύεται από ένα all-star κουαρτέτο: τον πρωτοπόρο θρυλικό μπασίστα Ντέιβ Χόλαντ, τον bebopper Κρις Πότερ, τον ντράμερ Ερικ Χάρλαντ και τον κιθαρίστα Λάιονελ Λουίκι. Το πρόγραμμα συμπληρώνουν το Φεστιβάλ Borderline, που εστιάζει στις πιο περιπετειώδεις πτυχές του μουσικού πειραματισμού και του ηλεκτρονικού ήχου, μουσικές συμπράξεις μουσικών από όλο τον κόσμο στην ενότητα «Διασπορές σε διάλογο», οι εμφανίσεις των συνόλων Ergon Ensemble (6/12), Klangforum Wien (12/1/2017), Χάρης Λαμπράκης Quartet (11/2/2017) κ.ά.

ΧΟΡΟΣ. Είναι εμφανής η φετινή ενδυνάμωση της Στέγης όσον αφορά το σκέλος του χορού. Αλλά ποιου χορού; Οχι εκείνου που αυτοδιαφημίζεται ως πρωτοποριακό θέαμα, αλλά εκείνου που προτείνεται ως παρέμβαση στον δημόσιο χώρο («στις ρωγμές του αστικού κενού», κατά την εύστοχη έκφραση της καλλιτεχνικής διευθύντριας θεάτρου και χορού Κάτιας Αρφαρά). Κυρίαρχη θέση έχει εδώ η δράση «Dancing Athens». Ο Αυστριακός Willi Dorner παρουσιάζει τη χορογραφία «Bodies in urban spaces Cie» στην Πλατεία Συντάγματος, ο Γιάννης Μανταφούνης και η Aoife McAtamney το «One one one» (παράσταση για έναν θεατή!) στο προαύλιο του Μουσείου Ακρόπολης και ο Μπορίς Σαρμάτς το «Danse de nuit» στην Πλατεία Κοτζιά. Ξεχωριστό credit στην εμβληματική εκπρόσωπο του μεταμοντέρνου χορού Τρίσα Μπράουν, η ομάδα της οποίας παρουσιάζει το «In plain site», ένα κολάζ από αποσπάσματα εμβληματικών έργων των τελευταίων πενήντα ετών. Η ιδιότυπη αυτή αναδρομική θα διαμορφωθεί σε συνεργασία με το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης ειδικά για τους νέους χώρους του (1-2/10).

Το πρόγραμμα περιλαμβάνει επίσης: το «Khaos» (9-11/12), τη νέα δουλειά του Λοράν Σετουάν, σε συμπαραγωγή της Στέγης, όπου χάρη σε ένα ειδικά σχεδιασμένο σύστημα ηχείων δημιουργείται «μουσικό χάος» για τους θεατές και τους ερμηνευτές. Το «Ottof» του Μπουσρά Ουίζγκεν (21-23/2/2017), όπου πέντε γυναίκες από το Μαρόκο χορεύουν και τραγουδούν παραδοσιακά κομμάτια της πατρίδας τους. Το «Cementary» από την ομάδα χορού Αερίτες / Πατρίσια Απέργη (1-3/3/2017), όπου η πόλη προσεγγίζεται ως πυρήνας δημιουργικότητας. Το «STAGED» της κυπριακής καταγωγής Maria Hassabi (7-9/4/2017), που αποτελεί ξεχωριστή παρουσία στη σκηνή της Νέας Υόρκης. Επιμένοντας, τέλος, στη μέθοδο της «σημαίνουσας σιωπής», ο Δημήτρης Παπαϊωάννου υπόσχεται μια δεύτερη παραγωγή –μετά το «Still life» –για να επιστρέψει στη Στέγη (24/5 – 11/6).

MADE IN USA. Πρωτοπόροι καλλιτέχνες και ομάδες της σύγχρονης αμερικανικής σκηνής, από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, καταλαμβάνουν τον Νοέμβριο όλους τους χώρους της Στέγης. Σημειώστε ανάμεσά τους (αναγκαστική η επιλογή λόγω δημοσιογραφικού χώρου): τη χορογραφία του Trajal Harrell, που εμπνέεται από τον μεταμοντέρνο χορό της Judson Church και το voguing –το φανταχτερό χορευτικό υβρίδιο που ξεπήδησε από τις συνοικίες του Χάρλεμ στα τέλη της δεκαετίας του 1960 (13-14/11). Τη φανταστική ανάγνωση της Ανι Ντόρσεν στον «Αμλετ» από κοινού με τον Χάινερ Μίλερ και τη Λόρι Αντερσον (16-17/11). Το «Evening» (24-25/11) και το «Showcase» (26-27/11) του πολυτάλαντου σκηνοθέτη της νεοϋορκέζικης εναλλακτικής σκηνής Ρίτσαρντ Μάξγουελ. Το πρώτο είναι μια ελεύθερη μετάπλαση της «Θείας κωμωδίας» του Δάντη. Το δεύτερο, ένας μονόλογος ηθοποιού που υποδύεται έναν επιχειρηματία.

ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ. Την ώρα που οι συνεχιζόμενες συγκρούσεις μετασχηματίζουν ταχύτατα την πατρίδα του σε no man’s land, ο σύρος σκηνοθέτης Ομάρ Αμπουσαάντα ακούει τον παλμό μιας καρδιάς να χτυπά στο θεατρικό «While I was waiting» (26-27/10). Πέντε χρόνια μετά το ονειρικό «Μέσα στα σύννεφα», ο πολυβραβευμένος νέος ιρανός σκηνοθέτης Αμίρ Ρεζά Κουχεστανί επιστρέφει στη Στέγη με το «Hearing» (28-30/4), έργο που διερευνά την καφκική πραγματικότητα της χώρας του. Εγκατεστημένος στη Γαλλία από το 2010, ο σύρος χορογράφος Mithkal Αlzghair παρακολουθεί τη συνεχιζόμενη καταστροφή της χώρας του στο «Displacement» (26-27/10). Από τις πλέον εμβληματικές φωνές της Μέσης Ανατολής και δεξιοτέχνισσα του ούτι, η Kamilya Jubran καταφθάνει (7/10) με δύο συνοδοιπόρους της: τη Sarah Murcia στο κοντραμπάσο και τον Werner Hasler στην τρομπέτα και στα electronics.

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ. Σε συνεργασία με το καινοτόμο ερευνητικό και πολιτιστικό κέντρο νέων μέσων Ars Electronica του Λιντς, η Στέγη φιλοξενεί τα «Υβρίδια», μια έκθεση για τα όρια τέχνης και τεχνολογίας (7/11/2016 – 15/1/2017). Σειρά τον Μάιο έχει το «Tomorrows» για την καθημερινή ζωή στις πόλεις του μέλλοντός μας.

ΛΕΞΕΙΣ ΚΑΙ ΣΚΕΨΕΙΣ. Το «Hack the camp» είναι ένας μαραθώνιος δημιουργικών τεχνολογιών για τους πρόσφυγες (1-3/12), με ζητούμενο πώς μπορούμε να σχεδιάσουμε υπηρεσίες και αντικείμενα που κάνουν τη ζωή των προσφύγων πιο λειτουργική. Οι μαχητικές, ανώνυμες φεμινίστριες Guerrilla Girls, που δημιουργήθηκαν το 1985, καταφθάνουν στις 9/3/2017. Ενώ η βραβευμένη αμερικανοαιγύπτια δημοσιογράφος Mona Elthahawy συζητάει με τη δημοσιογράφο Κατερίνα Οικονομάκου για τη ζωή των γυναικών στη Μέση Ανατολή (23/5/2017).

Τα μεγάλα ραντεβού

– Βασισμένος σε κείμενα του Σενέκα, της Σάρα Κέιν και του Τζ. Κουτσί, οΚριστόφ Βαρλικόφσκιμεταμορφώνει την αντισυμβατική ιέρεια του γαλλικού κινηματογράφουΙζαμπέλ Ιπέρσε θεά, βασίλισσα, ιερή πόρνη, ερωτευμένη αυτόχειρα και ζωντανό είδωλο του αυτοκαταστροφικού πάθους στις «Φαίδρες» (20-22/12).

– ΗΜαριάν Σατραπί, δημιουργός του διεθνούς μπεστ σέλερ «Περσέπολις», το οποίο διασκεύασε η ίδια για τον κινηματογράφο, έρχεται στη Στέγη (30/11/2016) για μια συζήτηση επί σκηνής με τη δημοσιογράφο Κατερίνα Οικονομάκου.

– OΑδωνις,ένας από τους σπουδαιότερους ποιητές του αραβικού κόσμου, συζητά με τον δημοσιογράφο Γιώργο Αρχιμανδρίτη (10/1/2017).

– Το Χοροθέατρο του Βούπερταλ παρουσιάζει την προτελευταία χορογραφία της ιδρύτριάς τουΠίνα Μπάουςμε τίτλο «Sweet Mambo» (3-6/11). Με μουσική των Ρενέ Ομπρί, Μπράιαν Ινο, Ρουίτσι Σακαμότο, Portishead, Τομ Γουέιτς.

n ΟΖερόμ Μπελεπιστρέφει στη Στέγη με τη νέα του δημιουργία «Gala» (9-11/12), όπου χρησιμοποιεί την πιο κοινότοπη θεατρική φόρμα, το γκαλά, για να αναδείξει ό,τι λιγότερο κοινότοπο: έναν χορό φτιαγμένο από τους κατοίκους της Αθήνας.

– OΜπράιαν Ινο–χωρίς άλλες συστάσεις –παρουσιάζει τη μουσική εγκατάσταση «The Ship» (3-23/10). Με εννοιολογική αφετηρία τη βύθιση του «Τιτανικού», τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τη διαρκή «τραμπάλα» του ανθρώπινου γένους ανάμεσα στην ύβρη και στην παράνοια.

– Δύο από τα μέλη τωνPussy Riot, της διάσημης γυναικείας κολεκτίβας που τάραξε τον ύπνο του Πούτιν, έρχονται στις 23/3/2017 σε μια συζήτηση με την Κατερίνα Οικονομάκου: η δημοσιογράφος Sasha Bogino και η ποιήτρια Masha Alyokhina.