Θεατρική συμφωνία

Ο «Οιδίπους τύραννος» (428 π.Χ.) του Σοφοκλή ανήκει στον Θηβαϊκό Κύκλο και είναι ίσως η δημοφιλέστερη αρχαία τραγωδία. Γράφτηκε εν μέσω του Πελοποννησιακού Πολέμου και του λοιμού της Αθήνας και πραγματεύεται τα μεγάλα ζητήματα: τη μοίρα του ανθρώπου, την ελεύθερη βούληση, την προσωπική αξιοπρέπεια, την αλαζονεία της εξουσίας, την ατομική επιλογή. Ο κεντρικός ήρωας, ο Οιδίποδας, είναι συγχρόνως ο θύτης και το θύμα, εκφράζοντας, σε όλο της το μεγαλείο, την ανθρώπινη τραγωδία.

Με αφετηρία τον λοιμό που έχει πέσει πάνω στην Αθήνα ξετυλίγεται ο μίτος αυτού του λαβύρινθου. Σύμφωνα με τον χρησμό του Απόλλωνα, η πόλη θα σωθεί μόλις βρεθεί εκείνος που σκότωσε τον Λάιο. Βασιλιάς πλέον της Θήβας, ο Οιδίποδας, ξεκινά την έρευνα αποφασισμένος να φτάσει στη λύση και την αλήθεια και να αποδώσει δικαιοσύνη.

Το ρωσικό θέατρο Βαχτάνγκοφ της Μόσχας συνέπραξε με την πρώτη σκηνή της χώρας, που είχε την ιδέα και την πρωτοβουλία, για την υλοποίηση αυτής της παράστασης: ο Ρίμας Τούμινας (καλλιτεχνικός διευθυντής του Βαχτάνγκοφ) ανέλαβε τη σκηνοθεσία και από ελληνικής πλευράς ο Θοδωρής Αμπαζής (αναπληρωτής καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού, μουσικός και σκηνοθέτης) ενορχήστρωσε τη δουλειά με τον Χορό –συνθέτοντας και τη μουσική για τα χορικά.

Χωρίς τερτίπια, με καθαρές γραμμές και εξαιρετικά ενδιαφέρουσες ερμηνείες, ο δίγλωσσος «Οιδίπους» εστίασε στο κείμενο, στον λόγο, στην υπόθεση, στα βαθιά νοήματα του Σοφοκλή. Κι ας ήταν η ρωσική γλώσσα η κυρίαρχη, μια που τους ρόλους έπαιξαν ηθοποιοί του θεάτρου Βαχτάνγκοφ (καθοριστικοί οι ελληνικοί υπέρτιτλοι). Η εναλλαγή με την ελληνική γλώσσα στον Χορό, από μια ενδεκάδα ηθοποιών που λειτούργησε παραδειγματικά σαν ένας, προσέφερε μια ιδιαίτερη γοητεία.

Eνας ογκώδης κύλινδρος αποτέλεσε ουσιαστικά το σκηνικό. Αυτός ο, γεμάτος οπές, κύλινδρος επέτρεψε στους ηθοποιούς να ανεβαίνουν και να κατεβαίνουν, να σκαρφαλώνουν, να ισορροπούν ή και να περπατούν επάνω του. Σαν τη μοίρα που γυρίζει, σαν τη ζωή που είναι απρόβλεπτη, σαν μια απειλή (κυρίως όταν κυλά προς τον Χορό, τους ήρωες και το κοινό), δημιουργεί μια πρωτόγνωρη αίσθηση, έναν αλλόκοτο φόβο.

Με τα γέλια δύο κοριτσιών άνοιξε η παράσταση: οι κόρες του Οιδίποδα, λευκοντυμένες, η Αντιγόνη και η Ισμήνη, είναι εκείνες που θα κλείσουν και την τραγωδία –χωρίς γέλια πια.

Μέσα στο δίωρο της παράστασης, ο Τούμινας ακολούθησε την πλοκή, σχολιάζοντας ειρωνικά την εξουσία, έτσι ώστε να οδηγήσει τους ήρωές του στην ανυπόφορη αυτογνωσία. Με τον 33χρονο ρώσο ηθοποιό Victor Dobronravov να ερμηνεύει την άνοδο και την πτώση του Οιδίποδα πλάι στο μεγαλείο της Ιοκάστης, αριστοκρατικά ερμηνευμένη από τη Liudmila Maksakova. Οι δυο τους παρέπεμπαν και στις δύο ταυτότητες –γιος και σύζυγος, μάνα και σύζυγος. Ενδιαφέρουσα η προσέγγιση του Κρέοντα από τον Eldar Dzhanibekov, με την πληθωρική του είσοδο.