Ας αρχίσω σήμερα με μια άγνωστη στους πολλούς ιστορία. Παλιότερα (όχι και τόσο παλιά, πριν από περίπου 30 χρόνια) κάθε δύο χρόνια διοργανωνόταν στους Δελφούς ένα διεθνές συνέδριο αφιερωμένο στην αρχαία ελληνική τραγωδία. Είχα μάλιστα τότε την ευτυχία να μετέχω στις πρώτες οργανωτικές επιτροπές. Προσέρχονταν για δύο εβδομάδες στον ομφαλό της γης κλασικοί φιλόλογοι, γλωσσολόγοι, θεατρολόγοι, δραματουργοί, σκηνοθέτες, εικαστικοί από τα πέρατα του κόσμου και ανακοίνωναν, συζητούσαν, διαφωνούσαν πάνω στα αιώνια και ανεξάντλητα θέματα που προκύπτουν από τη συνεχή σπουδή των ολίγων αλλά αδαπάνητων αρχαίων ελληνικών τραγωδιών και κωμωδιών κι από κοντά και των τέκνων τους, των ρωμαϊκών δραματικών κειμένων. Παράλληλα ξένοι και ελληνικοί θίασοι παρουσίαζαν στο αρχαίο στάδιο των Δελφών και σε ένα λυόμενο αμφιθέατρο στα πρανή των Φαιδριάδων σύγχρονες προσεγγίσεις αρχαίων ελληνικών δραμάτων. Και είδαμε εκεί, εκτός από ευρωπαίους και αμερικανούς σκηνοθέτες, και Ιάπωνες, Κορεάτες, Κινέζους και Λάπωνες να εντάσσουν στην παράδοσή τους και στις φόρμες τους –δοκιμάζοντάς τα –τις φόρμες, τους μύθους, τα ήθη και τις διάνοιες κειμένων σκηνικών που είδαν πρώτη φορά το φως μέσα στα αρχαία αμφιθέατρα της Αθήνας.
Στο μεταξύ, τιμήθηκαν και δημιουργοί που αφιέρωσαν τη ζωή τους στην αναβίωση των αρχαίων δραμάτων ή συνεχίζουν να υπηρετούν κώδικες πανάρχαιας θεατρικής αλφαβήτου. Ετσι τιμήθηκαν ο Ροντήρης, ο Κουν, ο Σολομός αλλά και ο Ντάριο Φο (παρών ο ίδιος) που ως σύγχρονος ακτιβιστής και νομπελίστας καταφεύγει παγίως στον κώδικα της πανάρχαιας μιμικής της Μεγαρικής Φάρσας, του Αλεξανδρινού Παντόμιμου και των ρωμαϊκών αρενών, αλλά και της κομέντια ντέλ’ άρτε. Είχα μάλιστα το σπάνιο προνόμιο σε εκείνη την πανηγυρική συνεδρία να είμαι ο βασικός ομιλητής.
Ανάμεσα στους συχνότερους συνέδρους για πολλές διετίες μάς τιμούσε η Μαριάννα ΜακΝτόναλντ, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου του Λος Αντζελες. Η σπουδαία αυτή φιλόλογος και θεατρολόγος, γόνος πλούσιας οικογένειας (των βιομηχάνων των αεροπλάνων ΜακΝτόναλντ), είχε ζητήσει από τον ζάπλουτο πατέρα της όταν πήρε το διδακτορικό της στα αρχαία ελληνικά να χρηματοδοτήσει έναν θησαυρό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας σε ηλεκτρονική μορφή, έδωσε μάλιστα σ’ αυτό το πρόγραμμα το όνομα Ιβυκος –ο αρχαίος λυρικός στον οποίο αναφερόταν το διδακτορικό της.
Το 1986, έπειτα από μια έξοχη μέρα εκπληκτικών εισηγήσεων στο συμπόσιο των Δελφών, σε κοινό γεύμα των συνέδρων (έπαιζε στο πιάνο Τσιτσάνη και Χατζιδάκι η νέα τότε ηθοποιός και σήμερα θαυμάσια πρωταγωνίστρια και για λίγο βουλευτής Μάνια Παπαδημητρίου – σύνεδρος), στο τραπέζι που συντρώγαμε με τους μακαρίτες σήμερα Τάσο Λιγνάδη και Γιάννη Νεγρεπόντη και τη Μαριάννα ΜακΝτόναλντ και αφού μεθύσαμε και προστέθηκε στο τραπέζι και ο έξοχος κλασικός φιλόλογος Ολιβερ Τάπλιν, εγώ έριξα την ιδέα την άλλη μέρα το πρωί να φύγουμε όλοι της παρέας και να έρθουμε στην Αθήνα, στο υπουργείο Πολιτισμού, και η Μακ- Ντόναλντ να προσφέρει στην Ελλάδα το πρόγραμμα Ιβυκος, αρκεί η Μελίνα Μερκούρη να βρει και να προσφέρει ένα οίκημα για να εγκατασταθεί ο μνημειώδης αυτός «θησαυρός της ελληνικής γλώσσας», εκατομμυρίων λέξεων και όλων των κειμένων, από τις πινακίδες της Πύλου και τον Ομηρο έως τον Μέγα Βασίλειο!
Πράγμα που έγινε, και ο Ιβυκος εγκαταστάθηκε σ’ ένα νεοκλασικό δίπλα στο Θέατρο Διονύσου και έκτοτε τροφοδοτεί την ελληνική επιστήμη, με διευθυντή τον φίλο φιλόλογο Θανάση Αναγνωστόπουλο που εγκατέλειψε καριέρα καθηγητή στις ΗΠΑ και αφοσιώθηκε σ’ αυτό το έργο. Τα εγκαίνια έγιναν επί Προεδρίας της Δημοκρατίας του Κωστή Στεφανόπουλου, ο οποίος παρέστη, και κεντρικός ομιλητής ήταν η ταπεινότητά μου. Τότε δημιουργήθηκε και ένα επιστημονικό συμβούλιο με πρόεδρο τον αείμνηστο ακαδημαϊκό Αγγελο Βλάχο και μέλη τον Γιώργο Μπαμπινιώτη κ.ά.
Με πρόταση του επιστημονικού συμβουλίου ο Ιβυκος εμπλουτίστηκε με την αυτονόητη για μας συνέχεια, μετά τον Μέγα Βασίλειο ιστορία των ελληνικών κειμένων. Και σήμερα καλύπτει την ελληνική κειμενική παράδοση από τον Ομηρο έως τον Ελύτη, τη Δημουλά και το δημοτικό τραγούδι. Και είναι ένας πακτωλός γλώσσας προς χρήση, μελέτη, διάδοση δωρεάν σε κάθε πρόθυμο ερευνητή, έλληνα και ξένο. Εκεί, δίπλα στο Θέατρο Διονύσου και στις ταβέρνες με τα κοψίδια! Και τα μπαράκια!
Θυμάμαι τώρα πως η Μελίνα ενθουσιασμένη δέχτηκε τότε επέλαση μια Δευτέρα πρωί στο γραφείο της, όταν ο Νεγρεπόντης κι εγώ της είπαμε πως έξοχη ήταν η πρωτοβουλία της για την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα (τότε είχε αρχίσει η εκστρατεία, πάντα με πρόεδρο της διεκδίκησης τον Χριστόφορο Αργυρόπουλο –που συνεχίζει έως και σήμερα τον αγώνα), αλλά τα Μάρμαρα, μέγα αρχαιολογικό τεκμήριο, δεν γεννούν. Ο Ιβυκος, αυτό το γλωσσικό ταμείο, θα γεννάει συνεχώς μελέτες, διδακτορικά, λεξικά –κι αυτό κάνει. Για σκεφτείτε π.χ. ένα λεξικό με τις κοινές λέξεις που ανιχνεύονται στον Ομηρο, τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο, τον Μακρυγιάννη, τον Σικελιανό, τη Δημουλά, τον Αναγνωστάκη και τον Κουμανταρέα! Αλλά και σε ρήτορες της Βουλής, από τον Τρικούπη έως τον Ελ. Βενιζέλο, τον Κ. Καραμανλή, τον Γ. Παπανδρέου και τον Προκόπη Παυλόπουλο!
Πώς λοιπόν μπορεί κανείς να χωνέψει μια πολιτική νοοτροπία που δεσμεύει –και καλά κάνει –ένα οικόπεδο στα Σπάτα, όταν η μπουλντόζα ανασκάψει χωράφι και φέρει στην επιφάνεια θραύσμα αρχαίου αγγείου, ενώ αποσκορακίζει το γλωσσικό μνημείο της ελληνικής γλώσσας που συνεχίζει να ζει μέσα στα στόματα ενός έλληνα βοσκού, ενός ψαρά κι ενός στρατιώτη.
Οι καθημερινές λέξεις στην ημερήσια διάταξη της Βουλής των Ελλήνων –Βουλή, κυβέρνηση, νόμος, ψήφος, όρκος, ρήτωρ, ήθος, έδρα, ποινή, έπαινος, τιμωρία, χάρις, λαός, θεός, εχθρός, φίλος, ειρήνη και πόλεμος, πρόσφυγας και ικέτης, πρέσβυς και προδότης –είναι ομηρικές, όπως και οι λέξεις Νέμεσις και Υβρις!
