Σε μια ασυνήθιστη κίνηση για προκαθήμενο της Εκκλησίας της Ελλάδος αλλά και για την εικόνα που έχουμε σχηματίσει έως τώρα για εκείνον, ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος επέλεξε χθες να κάνει στην Ιερά Σύνοδο της Ιεραρχίας μια εισήγηση – ποταμό 84 σελίδων: σ’ αυτήν εκτοξεύει «ιερά» πυρά στοχεύοντας έμμεσα και άμεσα την Πολιτεία, τα κόμματα, τον υπουργό Παιδείας.

Ο Αρχιεπίσκοπος επαναλαμβάνει τη θέση του για το μάθημα των Θρησκευτικών τονίζοντας πως πρέπει να ξεκινήσει διάλογος από μηδενική βάση και πως τα νέα προγράμματα αλλοιώνουν την πίστη. Τάσσεται κατά του χωρισμού Κράτους – Εκκλησίας, ζητεί για ακόμη μια φορά την αξιοποίηση της εκκλησιαστικής περιουσίας και ελάφρυνση της φορολογίας στα ιδρύματα της Εκκλησίας που προσφέρουν φιλανθρωπικό έργο.

«ΒΑΒΥΛΩΝΙΑ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΑ». Πολλές φορές ο Αρχιεπίσκοπος δέχεται κριτική κυρίως από τη πτέρυγα των «σκληρών» της Ιεραρχίας πως δεν κάνει συχνά παρεμβάσεις και δεν υποστηρίζει με θέρμη τις θέσεις της Εκκλησίας. Σ’ αυτή την Ιεραρχία, πάντως, ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος αποφάσισε να μιλήσει –και εκτενώς –για όλα τα ζητήματα της Εκκλησίας στις σχέσεις της με την Πολιτεία που παραμένουν άλυτα, παρά τις καλές σχέσεις που διατηρεί ο ίδιος με τον Πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα. Πολλά από τα θέματα τα έχει θίξει στο παρελθόν, αλλά τώρα τα είπε μαζεμένα. Σε αρκετά σημεία χρησιμοποίησε δε βαριές εκφράσεις κατά της Πολιτείας. Είπε πως ακόμη και σήμερα συνεχίζεται η πολεμική εναντίον της Εκκλησίας με στόχο να τεθεί στο περιθώριο και μίλησε για χρόνια και «βαβυλώνια αιχμαλωσία» της Εκκλησίας από την Πολιτεία.

Εκτιμάται πως ο Αρχιεπίσκοπος έκανε προσπάθεια να κρατήσει τις ισορροπίες. Να ικανοποιήσει και το πιο συντηρητικό μπλοκ της Ιεραρχίας, αλλά και να δείξει ότι έχει τον έλεγχο σε μια στιγμή που η Εκκλησία βρίσκεται σε αντιπαράθεση με το υπουργείο Παιδείας και την κυβέρνηση. Ενδεικτικό είναι ότι στην εισήγησή του ο Ιερώνυμος χρησιμοποίησε ολόκληρο απόσπασμα από κείμενο του πιο γνωστού «σκληρού», του μητροπολίτη Πειραιώς Σεραφείμ, για να αναφερθεί στο θέμα του χωρισμού Εκκλησίας και Κράτους.

Σημειώνεται ότι ο Ιερώνυμος είχε αποφασίσει από το περασμένο καλοκαίρι να είναι ο βασικός εισηγητής της Ιεραρχίας και να αναπτύξει προβληματισμούς για το χθες, το σήμερα και το αύριο της Εκκλησίας. Είναι κάτι που δεν έχει ξαναγίνει. Συνήθως στις Συνόδους της Ιεραρχίας ο εκάστοτε Αρχιεπίσκοπος κάνει μια γενική εισήγηση. Δεν αποκλείεται δηλαδή να είχε αποφασίσει να αλλάξει προς το πιο αυστηρό το χαμηλών τόνων προφίλ του.

Στο μεταξύ, όμως, τους τελευταίους μήνες η Ιεραρχία «έβραζε» για το θέμα των Θρησκευτικών, τους βανδαλισμούς σε ιερούς ναούς καθώς και για άλλα θέματα. Ετσι, αρκετοί είναι αυτοί που λένε πως ο Ιερώνυμος έσβησε και ξανάγραψε αρκετά σημεία της εισήγησής του για να τα προσαρμόσει στην επικαιρότητα και σε όσα συνέβησαν τις τελευταίες μέρες μετά την κόντρα του με τον υπουργό Παιδείας Νίκο Φίλη. Μάλιστα, εκτιμάται πως για να αποφύγει περαιτέρω κριτική και φωνές μέσα στην Ιεραρχία προχώρησε σε ακόμη μια κίνηση τακτικής. Η ομιλία του ήταν προγραμματισμένη για σήμερα. Την έκανε όμως μία μέρα νωρίτερα. Και στο τέλος –σημειώνουν εκκλησιαστικές πηγές –«όλοι τον χειροκρότησαν». Είχε καταφέρει δηλαδή να «κερδίσει» την Ιεραρχία.

Οι θέσεις

1. ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ. Για το μάθημα των Θρησκευτικών ο Αρχιεπίσκοπος ζήτησε εκ νέου διάλογο από μηδενική βάση . Παράλληλα, πρότεινε στην Επιτροπή Διαλόγου για το μάθημα να μπουν τέσσερις νέοι μητροπολίτες –σύμφωνα με πληροφορίες πρότεινε αυτοί να είναι ο Ναυπάκτου, ο Μεσσηνίας, ο Αλεξανδρουπόλεως, ο Ιλίου –αλλά να μην συμμετάσχει κανένας θεολόγος από τις δύο συνδικαλιστικές ενώσεις θεολόγων (ΠΕΘ και Καιρός).

2. ΧΩΡΙΣΜΟΣ. Στο θέμα του χωρισμού Εκκλησίας – Πολιτείας ο Αρχιεπίσκοπος επανέλαβε την πάγια θέση του. Δηλαδή «η Πολιτεία αν το θελήσει και έχει τη συγκατάθεση αυτού του λαού, ας επιχειρήσει τον χωρισμό, τηρώντας απαρέγκλιτα τις υποχρεώσεις που έχει αναλάβει απέναντι στην Εκκλησία και τις σχετικές συμβάσεις». Υπονοεί πως θα πρέπει να γίνει δημοψήφισμα –κάτι που το έχει πει ευθέως στο παρελθόν άλλες δύο φορές –και πως αν αποφασιστεί χωρισμός η Πολιτεία θα πρέπει να επιστρέψει στην Εκκλησία την περιουσία που της έχει πάρει.

3. ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ. Για την εκκλησιαστική περιουσία πρότεινε να ενεργοποιηθεί η συμφωνία Εκκλησίας με την Κυβέρνηση του 2013 (επί Σαμαρά) και η Αρχιεπισκοπή Αθηνών και οι Ιερές Μονές Πετράκη και Πεντέλης να αρχίσουν μαζί με την Πολιτεία τη διαδικασία αξιοποίησης των καταγεγραμμένων ακινήτων.

Αναφορά έκανε και στο σημαντικό φιλανθρωπικό έργο της Εκκλησίας τονίζοντας πως διαθέτει 3.738 μονάδες ιδρύματα μέσω των οποίων προσφέρεται βοήθεια σε 1.267.147 άτομα. Διατύπωσε όμως το παράπονο πως η βαριά φορολογία οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στο κλείσιμο πολλών από αυτά τά ιδρύματα».

Σαφείς οι αιχμές του και για τον Νίκο Φίλη στην προσφώνησή του. Είπε πως η Εκκλησία δεν μπορεί «να απευθυνθεί στα παιδιά της με ιδεοληψίες, με αγκυλώσεις, με σύνδρομα μειονεξιών, με απωθημένα από τό παρελθόν ή με φαντασιακή ενατένιση του μέλλοντος».