Δύο ζητήματα που βρίσκονται υπό διαρκή διαπραγμάτευση και οξύνουν την πολιτική αντιπαράθεση είναι το ηθικό πλεονέκτημα και η ιδεολογική ηγεμονία.
Οσον αφορά το πρώτο, μια βασική εκδοχή είναι πως η πρώτη φορά αριστερή διακυβέρνηση ήταν αρκετή για να το εκμηδενίσει. Κι όμως σε αυτό το επιχείρημα υπάρχει μια σειρά προβλημάτων. Κατ’ αρχάς, όταν αναγνωρίζεις πως η Αριστερά έχασε το ηθικό της πλεονέκτημα, αναγνωρίζεις πως για χρόνια το είχε. Αν πάλι το είχε, πώς εξηγούνται για χρόνια οι διώξεις, η εξόντωση και οι διωγμοί χιλιάδων ανθρώπων και συχνά με την κατηγορία του «προδότη», του «κατασκόπου της Σοβιετίας», του «μιάσματος»;
Ενα ακόμη πρόβλημα είναι πως όχι τυχαία η απώλεια του ηθικού πλεονεκτήματος συνδέεται με το γεγονός πως οι καινούργιοι κυβερνώντες ωσμώθηκαν με τις παλιές μεθοδολογίες και τους φορείς τους. Αυτό όμως επίσης αποτελεί μια παραδοχή πως όλο το παλιό πολιτικό σύστημα υπήρξε φθαρμένο και προβληματικό σε σχέση με τη νέα διακυβέρνηση.
Η αλήθεια είναι βέβαια πως το ηθικό πλεονέκτημα είναι εύθραυστο, ευμετάβλητο, συνεχώς υπό κρίση. Τα παιχνιδάκια της κυβέρνησης και τα κονμπρεμί με παλιούς παίκτες και ολιγάρχες είναι απλώς και μόνον επιταχυντές της φθοράς της. Το επιχείρημα πως και ο Λένιν συμμάχησε με τοκογλύφους αφορά μια άλλη κοινωνία σε επαναστατική μεταβολή. Το ηθικό πλεονέκτημα, υπαρκτό για μεγάλη μερίδα του πολιτικού κόσμου, δεν είναι μια στατική έννοια. Και η χώρα είναι μικρή και γνωριζόμαστε. Οχι τυχαία, όσο απομακρύνεσαι από τις ανάγκες και τον σφυγμό της κοινωνίας και των αποκλεισμένων, τόσο πιο εύκολα γίνεσαι θύμα του Μεφιστοφελή.
Τώρα, το δεύτερο ζήτημα, αυτό της ιδεολογικής ηγεμονίας, μετρήθηκε την εβδομάδα που μας πέρασε στο θέμα των Θρησκευτικών και το νέο πρόγραμμα του σχολείου αλλά και στη νέα ύλη που προτείνει το υπουργείο Παιδείας. Ο Νίκος Φίλης δεν αποτελεί την προωθημένη πτέρυγα του ΣΥΡΙΖΑ. Ιδεολογικά εκφράζει το πιο βαθύ ιδεολογικό άρμα του κόμματος της Αριστεράς. Η θέση του για την Ιστορία ή την Εκκλησία δεν αποτελεί στενά τη θέση της άλλοτε ανανεωτικής Αριστεράς αλλά και του οριζόντιου εκσυγχρονιστικού τόξου (μέρος του σήμερα στηρίζει τον Τσίπρα). Το θέμα εδώ είναι πως η ιδεολογική ηγεμονία στην Ελλάδα γράφεται πάντα απ’ τα μεσαία στρώματα. Και στον βαθμό που αποκτά γενικευμένα νομιμοποιητικά χαρακτηριστικά γίνεται κτήμα και του υπόλοιπου λαού. Το παράδοξο είναι πως μια κυβέρνηση της Αριστεράς δεν ιεραρχεί ζητήματα βάσης (οικονομίας) αλλά εποικοδομήματος (ιδεολογία). Αν θέλετε, η επισφάλεια των κινήσεων Φίλη, οφείλεται και σε αυτή την αντίστροφη ιεράρχηση. Οι ιδέες είναι κάτι σπουδαίο αλλά προϋποθέτουν υλικά πόδια.
