Αναζήτηση
Ενας εκ των πρωτοπόρων του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου –ο δικός μας Ζακ Τατί για πολλούς -, με ταινίες – σταθμούς όπως την «Ανατολική περιφέρεια» (1979) και το «Ρεπό» (1982), επιστρέφει με το σχεδόν ασπρόμαυρο «Ρισάλτο» που κυκλοφορεί από την ερχόμενη Πέμπτη στις αίθουσες. Η μεγάλη μας κουβέντα ήταν απολαυστική –ελπίζω να συγκράτησα εδώ τα καλύτερα κομμάτια της.
Υπήρξατε ένας εκ των πρωταγωνιστών του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου και επιστρέφετε με το «Ρισάλτο», αντιμέτωπος πλέον με μια νέα γενιά θεατών.
Οχι μόνο θεατών αλλά και θεωρητικών! Ξέρεις, άνθρωπος που δεν τον αγαπούν οι θεωρητικοί δεν μένει στην ιστορία. Μπορεί να μην τον αναγνωρίσουν στην εποχή του –και να τον αναδείξει η επόμενη γενιά. Σκέψου τον Τσαρλς Λότον με τη “Νύχτα του κυνηγού”! Δεν του ξανάδωσαν ευκαιρία να κάνει ταινία τότε! Εδώ ο Βαν Γκογκ δεν πούλησε κανέναν πίνακά του εν ζωή –μόνο έναν, που τον αγόρασε ο αδελφός του στα κρυφά. Αλλά και οι θεωρητικοί πρέπει να είναι εξίσου πρωτοπόροι μ’ αυτούς που αγνοήθηκαν…
Εσείς δεν πρέπει να έχετε παράπονο. Αγαπηθήκατε από τους κριτικούς της γενιάς σας.
Ηταν γενικότερα πολύ θετικοί απέναντι στο Νέο Ελληνικό Σινεμά. Γιατί έπρεπε να τελειώσει η παλαιά κατάσταση, το φιλμαρισμένο θέατρο. Επρεπε να ανανεωθεί το είδος.
Πρέπει όμως συνεχώς να αναθεωρούμε τι είναι σινεμά.
Βεβαίως –όλα όμως χωράνε, και οι παλιοί και οι νέοι. Φυσικά πρέπει να υπάρχουν οι άνθρωποι εκείνοι που θα αλλάξουν τα δεδομένα, το ελληνικό σινεμά όμως έχει και παρελθόν, έχει παρόν, και σίγουρα έχει μέλλον. Και ό,τι αξίζει να μείνει σε βάθος χρόνου θα μείνει, επειδή θα υπάρξουν οι θεωρητικοί που θα το στηρίξουν.
Γιατί λέτε θα μείνει στην ιστορία αυτή η παρέα του Νέου Ελληνικού Σινεμά;
Ο Γιώργος Πανουσόπουλος (η κόρη του οποίου πρωταγωνιστεί και σ’ αυτή την ταινία μου, μιας και μου αρέσει να συνεργάζομαι μαζί της) έχει πει κάτι πολύ όμορφο: “Στο πιάνο υπάρχουν τα άσπρα και τα μαύρα πλήκτρα. Εμείς ήμασταν στο κενό”. Εμένα λοιπόν με ενδιαφέρει το κενό. Γιατί μπορεί να αισθάνεσαι τον ίλιγγο, έχεις όμως εξασφαλισμένη τη διαφυγή. Υπάρχει μια ελευθερία εκεί. Και αυτό είναι ένα κομμάτι της νέας μου ταινίας. Ο ήρωάς μου κάνει ένα άλμα στο κενό, αναζητώντας διέξοδο. Αν έχω δυνάμεις για επόμενη ταινία ίσως να ξεκινήσω από το φινάλε αυτής εδώ.
Στο «Ρισάλτο» αισθάνθηκα πως επιχειρείτε μια ανακεφαλαίωση σε ολόκληρο το έργο σας. Εχουμε και πάλι έναν ήρωα ο οποίος αναζητά κάτι όντας αντιμέτωπος με ένα σύμπαν μάλλον εχθρικό απέναντί του.
Αισθάνεται άβολα όπου κι αν σταθεί ο ήρωάς μου. Και είναι νέο παιδί –α, και σκηνοθέτης!
Αντιμετωπίσατε κι εσείς αυτές τις δυσκολίες ως κινηματογραφιστής;
Θα σας πω μόνο πως τη διανομή στην πρώτη μου ταινία, αλλά και στην τελευταία, την ανέλαβα ουσιαστικά μόνος μου. Αλλά αν δεν είσαι διατεθειμένος να τα κάνεις όλα πιθανότατα να σωπάσεις.
Οπως ο Κασσαβέτης, λοιπόν, που ξέρω πως τον αγαπάτε πολύ.
Ενώ δεν έχω αισθητικά κοινά με τον Κασσαβέτη, ακολουθώ τα βήματά του σε επίπεδο παραγωγής. Δούλευε πάντα με τους ίδιους ανθρώπους, πάντα ανεξάρτητος. Βέβαια τον απασχολούν κι αυτόν τα προβλήματα της οικογένειας… Και είναι τόσο ζωογόνο να δουλεύεις χωρίς έλεγχο.
Δεν υπάρχει στιγμή όμως στο «Ρισάλτο» που η ταινία δείχνει να ξεφεύγει από τα χέρια σας. Το χιούμορ της για παράδειγμα. Εχεις διαρκώς την αίσθηση πως λίγο πριν εκραγεί το αστείο…
… του τραβάω την καρέκλα. Εχετε δίκιο, ισχύει. Δεν είναι κωμωδία η ταινία, αλλά χρειάζεται αυτό το σατιρικό γαργάλημα. Ο Ζορζ Φεντό έλεγε χαρακτηριστικά: «Κωμωδία είναι τραγωδία συν τωχρόνω». Λατρεύω τον Χάνεκε, αλλά ο άνθρωπος δεν έχει στάλα χιούμορ! Εγώ ως άνθρωπος αλλά και στις ταινίες μου βλέπω μέσα από ένα πρίσμα ανατρεπτικό ακόμα και τις πιο τραγικές στιγμές.
Απαραίτητο αν ξυπνήσεις ύστερα από ένα πραξικόπημα…
Μα, έτσι έγινε στ’ αλήθεια η ταινία! Μας έπιασαν τα capital controls καταμεσής των γυρισμάτων. Η ΕΡΤ ακόμα μου χρωστάει τα μισά λεφτά. Αλλά έβαλε πλάτες το συνεργείο, μπήκε μέσα στο τούνελ, με στήριξε. Θέλει μια τρέλα η τέχνη για να μπορέσει να ολοκληρωθεί! Πρέπει να αυτοσχεδιάζεις βάσει των συνθηκών. Αλλιώς θα χάσεις την ψυχραιμία σου. Και όσο γερνάμε πρέπει να μπαίνουμε και στη θέση του άλλου. Ακόμη και στη δική σου.
