Με τον πεζογράφο Χρήστο Χωμενίδη επαληθεύεται αυτό που συμβαίνει πάντα μ’ έναν καθαρόαιμο δημιουργό: να του ζητάς ένα και να σου δίνει δέκα. Κι αν ο σχολιασμός της κατοχικής φωτογραφίας από τον δημιουργό του «Σοφού παιδιού» και της «Νίκης» συνιστά μια προσέγγιση προσωπικής και «αυθαίρετης» κοπής, αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που σε κάνει να φαντάζεσαι τον σχολιασμό πολύ κοντά στην αλήθεια. Ή μάλλον σαν κάτι που πραγματικά συνέβη.

Στη μνήμη του πατέρα μου, που θα μπορούσε να ‘ναι το αγόρι

Μικροπωλητής

Ο Μουσολίνης – καραγκιόζης! Ο φαφλατάς της Ρώμης, ο ρεζίλης του Αργυρόκαστρου! Μόλις ακούσει να ‘ρχεται ο τσολιάς, πηδάει από τον τρόμο στον αέρα! Τα κάνει επάνω του!

Αγόρι

Εσείς τον φτιάξατε;

Μικροπωλητής

Τον έφτιαξε ο ελληνικός λαός με τα ηρωικά του κατορθώματα! Του ‘δωσε και κατάλαβε!

Αγόρι

Οχι, εννοώ το καραγκιοζάκι. Εσείς το φτιάξατε;

Μικροπωλητής

Ναι, εγώ…

Αγόρι

Από τι υλικό;

Μικροπωλητής

Ξύλο αρίστης ποιότητος, μπογιές ευρωπαϊκές, βερνίκι για την προστασία των χειρών! Δεν σπάει, δεν ξεβάφει, δεν έχει ακίδες! Παραδίπλα πουλάνε χάρτινους Ντούτσε με ένα φράγκο. Εγώ λοιπόν αυτό το καλλιτέχνημα το δίνω μόλις ένα τάλιρο! Πάρτε το, κύριε, και θα το ‘χουν και τα εγγόνια σας! Κορόιδο Μουσολίνι, κανείς σας δεν θα μείνει!

Αγόρι

Εάν βάζατε αντί για σπάγκους ελατήρια, θα μπορούσε να χορεύει κανονικά… Πώς θα στεκόταν όμως στα πόδια του; Μπορώ να δω κάτι στα καρφιά;

Μικροπωλητής

Πες στον μπαμπά σου να σου το αγοράσει και έπειτα κάν’ το φύλλο και φτερό.

(Στον πατέρα) Μαστροχαλαστής ο νεαρός…

Πατέρας

Θέλει να γίνει μηχανικός…

Μικροπωλητής

Και οι μηχανικοί ακόμα είναι απαραίτητοι εις τον Εθνικόν Αγώναν! Αρκεί να έχουν φρόνημα υψηλόν για να πατήσουμε όλοι μας μαζί με το τσαρούχι τούς μακαρονάδες στον λαιμό!

(Στον πατέρα) Μηχανικός είστε;

Πατέρας

Οχι, γιατρός.

Μικροπωλητής

Τώρα τελευταία έχω κάτι σφάχτες στους γοφούς. Λέτε να φταίει η υγρασία;

Πατέρας

Πολύ πιθανόν.

Μικροπωλητής

Εμ βέβαια! Δώδεκα ώρες καθημερινά όρθιος στη βροχή και στο αγιάζι, πώς να μη σακατευτώ; Μισός άνθρωπος έχω μείνει.

Πατέρας

Σκεφθείτε και να πολεμούσατε στο μέτωπο…

Μικροπωλητής

Πήγα και δεν με πήρανε! Εχω περάσει, λέει, το όριο ηλικίας. Τέλος πάντων. Εγώ μπαρουτοκαπνίστηκα στη Μικρασία –έχασαν τα ίχνη μου στην υποχώρηση, έστειλαν στους δικούς μου μπουγιουρντί από τη Μεραρχία ότι είχα πέσει υπέρ πατρίδος. Περιπλανιόμουν όλο τον χειμώνα του ’22… Οταν επέστρεψα στο Κριεκούκι, τελούσανε μνημόσυνο για τα εξάμηνά μου! Μπαίνω στην εκκλησία κι ο παπάς λιποθυμάει! Νόμιζε πως έβλεπε φάντασμα.

Ορίστε, σας είπα και την ιστορία μου! Τον Μουσολίνι θα τον πάρετε;

Πατέρας

(Στο αγόρι) Τον θέλεις;

Αγόρι

Ναι, πολύ!

Πατέρας

Και πού θα τον κρεμάσεις;

Μικροπωλητής

Τι πού θα τον κρεμάσει; Στο εικονοστάσι από κάτω! Δίπλα στη σημαία! Εχουμε και σημαίες! Η γαλανόλευκη μισή δραχμή! Η αγγλική μία δραχμή. Είναι εισαγωγής…

Αγόρι

Δεν θα τον κρεμάσω. Θα τον απο-απο-αποσυνα-ρμολογήσω και θα βελτιώσω τον μηχανισμό του.

Πατέρας

Τα ίδια είχες κάνει με το κουρδιστό ποντίκι της αδελφής σου. Ωσπου σου ‘μειναν τα γρανάζια στο χέρι.

Αγόρι

Αυτό ήταν πρόπερσι! Βελτιώθηκα!

Πατέρας

Για να μη θυμηθώ όταν έκοψες φέτες τον Αθανάσιο Διάκο, που σου τον είχα αγοράσει από τη μάντρα του Σπαθάρη αφού παρακολουθήσαμε το ηρωικό έργο «Ο Θρύλος της Αλαμάνας».

Αγόρι

Ηταν φτιαγμένος από ένα ειδικό πετσί, ό,τι έπρεπε για να φτιάξω φρένα στο πατίνι μου.

Μικροπωλητής

(Σοκαρισμένος) Εκανες τον Διάκο φρένα για πατίνι;

Πατέρας

Δεν σέβεται αυτό το παιδί τα σύμβολα. Ούτε τα δικά μας ούτε των εχθρών. Δεν έχει ιερό και όσιο. Το μόνο που το ενδιαφέρει είναι η πατέντα. Το παιχνίδι και η πατέντα. Να βρίσκει, παίζοντας, καινούργιες πατέντες. Εάν μπορούσε, θα γύριζε την πλάση τα μέσα έξω για να ανακαλύψει πώς λειτουργεί.

Τίποτα δεν σέβεται! Εψαλλαν τις προάλλες στο σχολείο τον Εθνικό Υμνο –«βαλς είναι ή τσάμικο;» ρωτάει τη δασκάλα ξαφνικά –«σκάσε παιδάκι μου! Σκάσε και στάσου προσοχή!» -, αυτός όμως εκεί, αρχίζει να μετράει τον ρυθμό «παμ-παμ-παμ, παμ-παμ-παμ-παμ» –με κάλεσε την επομένη ο διευθυντής, «δεν εμφορείται ο υιός σας από το εθνικό ιδεώδες!» μου κούνησε το δάχτυλο.

Θα ταλαιπωρηθεί ο γιος μου στη ζωή του. Κάθε άνθρωπος βρίσκει νωρίς νωρίς ένα τρένο. Θρησκεία το λένε το τρένο; Πατρίδα; Ιδεολογία; Το καβαλάει και πορεύεται ώσπου να πεθάνει. Και όλοι γνωρίζουνε τους φίλους τους και τους εχθρούς τους. Υπάρχει μεγαλύτερη ανακούφιση; Και τα χειρότερα καθίκια ακόμα έχουν τον θεό τους. Το χρήμα… Τη δόξα…

Απαγορεύεται αυστηρώς να παίζεις. Να σκαλίζεις. Να ρωτάς. Να βγαίνεις απ’ τις ράγες.

Θα τον τσακίσουνε τον γιόκα μου γιατί μονίμως θα φαλτσάρει και στις χαρές τους και στις λύπες τους…

Αγόρι

Θα μου τον πάρεις τον Μουσολίνι, μπαμπά;

Πατέρας

Να σου τον πάρω…

Μικροπωλητής

(Χαρούμενος τυλίγει τη μαριονέτα σε εφημερίδα) Αντε πατριώτες! Και με τη νίκη!

Αγόρι

(Στον πατέρα ψιθυριστά) Κι αφού νικήσουμε, τι θα κάνουμε;