Τα «μόρνινγκ σέμιναρ» στο JFK, στη φημισμένη σχολή πολιτικών επιστημών του Χάρβαρντ, είναι για τους μεταπτυχιακούς φοιτητές του προγράμματος μια ευκαιρία να γνωρίσουν από κοντά ηγέτες από όλο τον κόσμο και να συζητήσουν πρακτικά προβλήματα δημόσιας πολιτικής. Το κλίμα είναι χαλαρό κι ανεπίσημο και οι φοιτητές καταφθάνουν με καφέ και ντόνατ στο χέρι, αφού τα σεμινάρια αυτά ξεκινούν νωρίς το πρωί. Στις 8.30 της Πέμπτης, ένας έλληνας φοιτητής στη Βοστώνη ρώτησε τον Κυριάκο Μητσοτάκη, που ήταν ο καλεσμένος στο πρωινό σεμινάριο, εάν η πολιτική και οικονομική κατάσταση στη χώρα δικαιολογούν τόσο ψηλή ένταση στον πολιτικό διάλογο. Ο συγκεκριμένος φοιτητής είχε παρακολουθήσει αποσπάσματα από την κόντρα Τσίπρα – Μητσοτάκη στη Βουλή, δύο μέρες πριν. «Αυτό που έγινε μεταξύ εμού και του Τσίπρα ήταν παιδική χαρά μπροστά σε αυτά που παρακολούθησα στο ντιμπέιτ μεταξύ Τραμπ και Χίλαρι Κλίντον» του αποκρίθηκε ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας.

Κάποιοι στο ακροατήριο γέλασαν. Κάποιοι άλλοι κούνησαν το κεφάλι τους συγκαταβατικά. Μεταξύ αυτών, ο διοργανωτής του πρωινού σεμιναρίου Νίκολας Μπερνς. Παλιός γνώριμος της Αθήνας –διατέλεσε πρέσβης της Αμερικής στα τέλη των 90s και είναι πρόσωπο που αναμένεται να παίξει ρόλο στη νέα αμερικανική διοίκηση, εάν βεβαίως εκλεγεί η Χίλαρι Κλίντον. Ο Μπερνς, που σήμερα διδάσκει Διπλωματία στο Χάρβαρντ, οργάνωσε το σεμινάριο ζητώντας από τον Μητσοτάκη να μιλήσει για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ελλάδα το επόμενο διάστημα. Ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας αποφάσισε στην ομιλία του να εστιάσει στον λαϊκισμό. Να εξηγήσει δηλαδή το πώς ένα παραδοσιακό κόμμα όπως η Νέα Δημοκρατία, που της χρεώνονται κάποιες από τις αμαρτίες του παλιού συστήματος, αντιμετωπίζει τον λαϊκισμό. Κι αυτό γιατί το φαινόμενο παρουσιάζεται σε πάρα πολλές δυτικές χώρες, ασχέτως ιδεολογικής προέλευσης. Οπως είπε σε στενό του συνεργάτη πριν μπει στην αίθουσα, «εμείς είμαστε μπροστά από τους άλλους. Εμείς βιώσαμε την επέλαση του λαϊκισμού και μπορεί να ξεμπλέξουμε από αυτόν, πριν οι άλλοι τον βιώσουν εκλογικά και πολιτικά».

Σημείο αναφοράς ο μεταλαϊκισμός

Η επίσκεψη Μητσοτάκη στις Ηνωμένες Πολιτείες συμπίπτει χρονικά με την τελική ευθεία των αμερικανικών εκλογών. Τέσσερις εβδομάδες πριν από τις κάλπες, η Αμερική φαίνεται να περνά ξυστά από τον τυφώνα Τραμπ, που έχει πάντως προλάβει να ταρακουνήσει συθέμελα το πολιτικό σύστημα της υπερδύναμης. Το πολιτικό του αποτύπωμα, ένα κράμα άκρατου λαϊκισμού και φθηνής δημαγωγίας που σάρωσε την Αμερική, γίνεται πια αντικείμενο ανάλυσης. Η διάλεξη του Μητσοτάκη στους φοιτητές είχε ως σημείο αναφοράς αυτό που αποκαλεί μεταλαϊκισμό. Το πώς δηλαδή αντιμετωπίζεις –ως κόμμα εξουσίας –τον αριστερό ή τον δεξιό λαϊκισμό. Το δόγμα του συμπυκνώθηκε σε τέσσερις λέξεις: αυτοκριτική, αλήθεια, ελπίδα, σχέδιο. Δηλαδή, πρώτα αλλάζουμε και μιλάμε τη γλώσσα της αλήθειας. Αφού η αλήθεια είναι αυτή που δημιουργεί ελπίδες και όχι οι ψεύτικες υποσχέσεις. Και το σχέδιο είναι αυτό που έρχεται και υποστηρίζει όλα τα προηγούμενα. Οι φοιτητές στη Βοστώνη, αρκετοί εκ των οποίων γνώστες της αποτυχίας της ελληνικής πολιτικής τάξης που οδήγησε στη χρεοκοπία, σημείωσαν στον πρόεδρο της Νέας Δημοκρατίας ότι ο λαϊκισμός είναι οριζόντιος, διαπερνά δηλαδή διαχρονικά όλο το πολιτικό σύστημα. Και διατύπωσαν σοβαρές επιφυλάξεις για την ποιότητα του πολιτικού προσωπικού στην Αθήνα, γεγονός με το οποίο συμφώνησε ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας.

Ο Μητσοτάκης επισκέπτεται την Αμερική σε μια περίοδο που η χώρα έχει μεταμορφωθεί, σε σχέση με την εποχή κατά την οποία ο ίδιος σπούδαζε κι εργαζόταν. Αν και στους συνομιλητές του εμφανίζεται βέβαιος ότι η Χίλαρι Κλίντον θα κερδίσει τις εκλογές, παραδέχεται ότι αυτό που φανταζόταν ως αδιανόητο έχει συμβεί. Και στην ανάλυσή του βλέπει αντιστοιχίες με την ελληνική πραγματικότητα, αναφορικά με το πώς η κρίση και η άνοδος των οικονομικών ανισοτήτων διαμορφώνουν την πολιτική συμπεριφορά των ψηφοφόρων. Ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης παρακολουθεί σε καθημερινή βάση την πορεία της καμπάνιας των αμερικανικών εκλογών –γεγονός που απέδειξε και στη συζήτηση της Δευτέρας στη Βουλή, χρησιμοποιώντας μια ατάκα της Χίλαρι Κλίντον στην τηλεμαχία με τον Τραμπ. «Οσο εσείς ρίχνετε το επίπεδο, εγώ το ανεβάζω, κ. Τσίπρα» είπε απευθυνόμενος στον Πρωθυπουργό.

Η παρουσία στη Βουλή

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης εμφανίζεται ικανοποιημένος από την παρουσία του στη Βουλή απέναντι στον Αλέξη Τσίπρα. Αν και η συζήτηση περί διαπλοκής βαραίνει στη συνείδηση του κόσμου τα κόμματα που κυβέρνησαν τη χώρα τα τελευταία 40 χρόνια, ο ίδιος θεωρεί ότι η κουβέντα αυτή έχει πάψει να αποτελεί προνομιακό πεδίο για τον Πρωθυπουργό. Και υποστηρίζει ότι ο Αλέξης Τσίπρας στη Βουλή επανέλαβε πράγματα χιλιοειπωμένα, χωρίς να προσθέσει τίποτα καινούργιο. «Ο βρεγμένος τη βροχή δεν τη φοβάται, εμείς ό,τι έχουμε ακούσει το έχουμε ακούσει» λέει ο Μητσοτάκης στους συνεργάτες του, σημειώνοντας ότι αυτός που εμφανίστηκε ως αρχάγγελος της κάθαρσης αποδεικνύεται ότι δεν μπορεί να ικανοποιήσει τις προσδοκίες της κοινωνίας. Οι συνεργάτες του φέρνουν ως παραδείγματα την υπόθεση της Τράπεζας Αττικής και του πόθεν έσχες των τεσσάρων υπερθεματιστών, που το Μαξίμου αρνείται να φέρει στη Βουλή.

Στο γαλάζιο επιτελείο θεωρούν ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης μπήκε στο ρινγκ της αντιπαράθεσης κι «έπαιξε ξύλο». Εφαγε κι έριξε δηλαδή. Θεωρούν επίσης ότι ο Αλέξης Τσίπρας επανέλαβε τα ίδια, χωρίς να εξηγεί το πώς θα καταπολεμήσει τα φαινόμενα της διαπλοκής, και αντιπαραβάλλουν τις δώδεκα προτάσεις του προέδρου της ΝΔ για την αντιμετώπιση της διαφθοράς. Ενώ αναδεικνύουν και το γεγονός ότι στις έρευνες γνώμης οκτώ στους δέκα πολίτες απαντούν ότι με τον νόμο Παππά η κυβέρνηση προσπαθεί να φτιάξει τη δική της διαπλοκή. Αρα, λένε, η πρωθυπουργική ρητορική ακουμπά μόνο το στενό κομματικό του ακροατήριο. Είναι μια θεωρία που πάντως επιδέχεται κριτική. Με βασικό αντεπιχείρημα ότι στα χρόνια της διακυβέρνησης ΠΑΣΟΚ και ΝΔ δεν έγινε ποτέ διαγωνισμός για την αδειοδότηση.

Η πολιτική αλλαγή

Η περιοδεία στην Αμερική μετά τους σταθμούς σε Βοστώνη και Βαλτιμόρη ολοκληρώνεται σήμερα με την επίσκεψη του προέδρου της ΝΔ στη Νέα Υόρκη. Στην καρδιά του δυτικού καπιταλισμού θα δώσει συνεντεύξεις σε αμερικανικά ΜΜΕ και θα έχει τετ α τετ συναντήσεις με ομάδες συμβούλων από επενδυτικά funds που παρακολουθούν τις εξελίξεις στην Ελλάδα. Αντίστοιχες συνομιλίες είχε και ο Αλέξης Τσίπρας πριν από έναν μήνα και είχε εισπράξει την ανησυχία των διαχειριστών κεφαλαίων για την ανασφάλεια που εξακολουθεί να εκπέμπει η ελληνική οικονομία και την αμφιβολία για τις πραγματικές δυνατότητες ανάκαμψης. Το βασικό αφήγημα που κομίζει ο Μητσοτάκης στις συναντήσεις αυτές είναι ότι οι ενδεχόμενες εκλογές και μια πολιτική αλλαγή δεν είναι πρόβλημα για την Ελλάδα. Θέλει δηλαδή να διασκεδάσει τις εντυπώσεις στους επενδυτές που μέχρι πρόσφατα άκουγαν εκλογές κι έστριβαν, φοβούμενοι την πολιτική αστάθεια. Ολοι τους βέβαια παραμένουν διστακτικοί στο ενδεχόμενο επενδυτικών πρωτοβουλιών στην Ελλάδα, αφού θεωρούν ότι η χώρα δεν έχει αφήσει οριστικά πίσω της τον συστημικό κίνδυνο εξόδου από το ευρώ και δεν έχει ακόμη καταφέρει να εκπέμψει αναπτυξιακή, τραπεζική και φορολογική ασφάλεια.

Για τον πρόεδρο της ΝΔ, το περιβάλλον των ανθρώπων με τα σκούρα κοστούμια και τα λευκά κολάρα είναι οικείο. Το παιχνίδι των εκλογών όμως κερδίζεται στο Αιγάλεω και όχι στο Χάρβαρντ. Κι όπως λέει στενός του συνεργάτης, «το ταξίδι στην Αμερική είναι το τελευταίο, πριν σαρώσει την ελληνική επικράτεια». Στο πρόγραμμα του προέδρου της ΝΔ υπάρχουν πλέον προγραμματισμένες περιοδείες ανά την Ελλάδα. Μια μίνι περιοδεία ετοιμάζεται στη Θεσσαλονίκη και την Κεντρική Μακεδονία με αφορμή την εθνική επέτειο. Ο Μητσοτάκης επιμένει να επαναλαμβάνει ότι αυτό που αγαπά στην πολιτική είναι το campaigning –η επαφή με τον κόσμο στα καφενεία και στις αγορές, η επικοινωνία με τους ανθρώπους της παραγωγής και της δημιουργίας. Βεβαίως πίσω από την επιλογή των περιοχών που επισκέπτεται υπάρχει και πολιτικός σχεδιασμός που ακουμπά σε μια γεωγραφική κατανομή. Το μήνυμα όμως από την παρουσία Μητσοτάκη σε περιοχές όπως το Λαύριο, η Δυτική Αθήνα και η επαρχία έχει ξεκάθαρη πολιτική στόχευση: συναντά τους πολίτες και ακούει. Κι όταν του λένε ότι ο αντίπαλός του διαθέτει πιο λαϊκή αύρα και μεγαλύτερη αμεσότητα με τον κόσμο, απαντά ότι «όσο οικείο μού είναι το περιβάλλον στο Χάρβαρντ, άλλο τόσο είναι και στο Αιγάλεω. Το πρόβλημα του Τσίπρα είναι ότι προφανώς δεν μπορεί να αισθανθεί άνετα στο Χάρβαρντ, αλλά πλέον δεν μπορεί να σταθεί ούτε στο Αιγάλεω».

Η ανθρώπινη επαφή

Ο Μητσοτάκης θέλει να επενδύσει πολιτικά στο πεδίο της ανθρώπινης επαφής. Πρόθεσή του –λέει το επιτελείο του –είναι να εκφράσει τους ανθρώπους που θέλουν να δουν τη χώρα να βγαίνει από το τέλμα της κρίσης. Στοχεύει δηλαδή σε ένα διαταξικό κοινωνικό ρεύμα που επιθυμεί να δει πρόοδο μέσα στην πραγματικότητα των ευρωπαϊκών συμφωνιών και όχι στη χίμαιρα του αντιμνημονίου. Κι επισημαίνουν ότι το εγχείρημά του είναι δυσκολότερο από αυτό του Τσίπρα στην αντιπολίτευση, αφού αυτός καλείται να περιγράψει με απλά λόγια ένα πολύ πιο σύνθετο αφήγημα.

Το στοίχημα του Μητσοτάκη –να μετατρέψει δηλαδή την αρνητική ψυχολογία του απογοητευμένου και οργισμένου ψηφοφόρου σε μια θετική προσδοκία για τον εαυτό του και τη χώρα –είναι προφανώς και το δυσκολότερο εγχείρημα της πολιτικής του διαδρομής. Οικείο ή όχι, το πεδίο της προσωπικής επαφής, της καλλιέργειας πολιτικής εμπιστοσύνης με τα λαϊκά κοινωνικά στρώματα, είναι αυτό που θα κρίνει την πολιτική του επιτυχία ή αποτυχία. Και ως ολοκληρωμένο σχέδιο, θα είναι πιθανότατα και το θέμα της επόμενης διάλεξής του στα πρωινά σεμινάρια του πανεπιστημίου του. Αλλωστε, οι Αμερικανοί λατρεύουν τα καλά στόρι. Είτε με καλό είτε με κακό τέλος.