Προ ημερών ακολουθούσε ένα εξαντλητικό προφίλ στο «New Yorker» διά χειρός Ντέιβιντ Ρέμνικ, από τις 11.000 λέξεις του οποίου τη μεγαλύτερη αίσθηση προκάλεσαν εκείνες που μιλούσαν για θάνατο. «Είμαι έτοιμος να πεθάνω. Ελπίζω να μην είναι πολύ άβολο. Αυτό ήταν για μένα» ομολογούσε με θεία αταραξία ο φιλοτεχνούμενος, για να δεχτεί αγωνιώδεις ικεσίες να παραμείνει στη ζωή. Ο Λέοναρντ Κοέν όμως δεν σκόπευε να αλλάξει τροπάρι. Την πρόσφατη βράβευση με Νομπέλ του ομότιμού του Μπομπ Ντίλαν την είχε ήδη σχολιάσει με το περίφημο «είναι σαν να δίνεις μετάλλιο στο Εβερεστ επειδή είναι το ψηλότερο βουνό». Τι το μακάβριο είχε αυτό; Μα ήταν σαν να μίλαγε για έναν νεότερό του ο γηραιότερος υπηρέτης του παλατιού.
Η μουσική πίσω της, σε παραγωγή του Aνταμ Κοέν, περιλαμβάνει χαμηλόφωνα καμπανιστές κιθάρες, νανουριστικά πλήκτρα και μοναχικά βιολιά, αλλά κι εκείνα τα ζεστά γυναικεία φωνητικά που σπάνια λείπουν από τα έργα (και τις ημέρες βεβαίως βεβαίως) του ανδρός. Στο αναχωρητικό «Leaving the table» υπάρχει μια αίσθηση τακτοποίησης λογαριασμών. Στο «On the level», ένας άνδρας που κάποτε «πολεμούσε τον πειρασμό αλλά δεν επιθυμούσε τη νίκη» ομολογεί ότι «το κτήνος έχει εξημερωθεί».
Το «Traveling light» (με την ελληνική εσάνς και τα φωνητικά της Αθηνάς Ανδρεάδη στο ρεφρέν) δεν είναι βέβαιο αν αναφέρεται στην απουσία δεσμεύσεων ή στο τελευταίο ταξίδι. Και στο ομώνυμο τραγούδι, στην περίπτωση που ο Κοέν, όπως έκανε κάποτε κι ο Αβραάμ στον Θεό, απευθύνεται στον κύριό του, τότε εκτός από κάτι βιβλικό τού λέει και «αν εσύ κάνεις τη μοιρασιά, εγώ βγαίνω από το παιχνίδι».
Χρόνος και θάνατος
«Η μεγάλη αλλαγή έρχεται με την εγγύτητα στον θάνατο. Είμαι τακτικός τύπος, μου αρέσει να συγυρίζω τα πράγματα αν μπορώ» παρατηρούσε. «Δεν γνωρίζω πόσα ακόμα θα προφτάσω να κάνω, γιατί σε αυτήν τη φάση βιώνω μια βαθιά κόπωση. Υπάρχουν στιγμές που απλώς πρέπει να ξαπλώσω» συμπλήρωνε. Της επίμαχης φράσης είχε προηγηθεί η επιθυμία «να κανονίσει μερικές δουλειές», χώρια κάτι αφηγήσεις του ίδιου του Ντέιβιντ Ρέμνικ: σε μια συνάντηση του δημοσιογράφου το 2013 με τη Σάρον Ρόμπινσον, έπειτα από μια συναυλία που έμοιαζε να κλείνει οριστικά το θέμα των μεγάλων κοενικών τουρνέ, η συνεργάτρια του Καναδού είχε πει «όλοι ξέρουμε ότι τα πάντα έχουν ένα τέλος».
Τη μέρα που ο συντάκτης καθυστέρησε στο ραντεβού του με τον συνεντευξιαζόμενο, άκουσε μια κατσάδα που του θύμισε τα χρόνια στο σχολείο. Δεν μπορούσε να χάνει τον ελάχιστο χρόνο του με συντάκτες περιοδικών, του έλεγε ατάραχος ο Κοέν. Τέτοιο στήσιμο ήταν στα όρια της «κακοποίησης ηλικιωμένου».
Εκεί που ο Ντέιβιντ Μπάουι γνώριζε για το τέλος και το υπονοούσε στο «Blackstar», ο Κοέν απλώς αποδέχεται ότι το τέλος ίσως δεν αργεί. Ο πρώτος σχεδόν το νίκησε, κάνοντάς το τέχνη –«θανάτω, θάνατον πατήσας» που λένε και οι Γραφές. Ο δεύτερος, όπως κι ο Αβραάμ όταν τον κάλεσε ο Κύριός του, απαντά μέσω του «You want it darker» με τη βιβλική λέξη «hineni» που ακούγεται στο ομώνυμο τραγούδι. Στα εβραϊκά σημαίνει «εδώ είμαι». Θα μπορούσε κανείς να συμπληρώσει «εσένα δεν βλέπω όμως».