«Είμαστε κυβέρνηση, δεν έχουμε όμως την εξουσία» επαναλαμβάνουν αρκετά συχνά ανώτερα κυβερνητικά στελέχη. Αν εξουσία θεωρήσουμε τα ηνία και τον έλεγχο του κράτους ή της Δημόσιας Διοίκησης, η συζήτηση μετατοπίζεται αναπόφευκτα σε κάτι βαθύτερο: τι εκπροσωπεί κοινωνικά σήμερα η κυβέρνηση Τσίπρα και άρα πώς αντιμετωπίζει το κράτος; Αν πάμε, για παράδειγμα, με τη λογική Λένιν, το κράτος αποτελεί την έκφραση και το εργαλείο ισχύος των κυρίαρχων τάξεων. Σε αυτή την περίπτωση, η στρατηγική «άλωσής» του από μια αριστερή κυβέρνηση αποτελεί μια περίπλοκη διαδικασία. Και εδώ όμως απαιτείται ένα ξεκαθάρισμα: ο ΣΥΡΙΖΑ σήμερα φτιάχνει ένα νέο αριστερό κράτος ή εμπιστεύεται τις λειτουργίες του υπάρχοντος και απλώς τις εκσυγχρονίζει με δημοκρατικό τρόπο;
Γνώστης των θεμάτων μού λέει πως ο ΣΥΡΙΖΑ δεν ελέγχει απόλυτα το κράτος, αλλά ταυτόχρονα δεν το ελέγχει και κάποιος άλλος πια. Τα ανταγωνιστικά δίκτυα είναι υπερβολικά πολλά. Για παράδειγμα, έχει αξία να θυμόμαστε πως το σημερινό κράτος είναι αποτέλεσμα συγκεκριμένων πολιτικών στρατηγικών για δεκαετίες. Τα κλειδιά του τα είχε άλλος. Ακόμη και η περίοδος της Μεταπολίτευσης, όταν είχαμε εκδημοκρατισμό και άνοιγμα των λειτουργιών, διατήρησε έναν βαθύ ταξικό πυρήνα στη σύσταση του κράτους. Το τελευταίο βέβαια δεν είναι στατική έννοια. Μεταβάλλεται μέσα στον κάθε φορά συσχετισμό λένε πολλοί. Η σημερινή όμως συγκυρία, για πολλούς πρωτόγνωρη, ανασχηματίζει τα ερωτήματα. Ποια είναι η στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ σε τομείς όπως η Δικαιοσύνη, τα Σώματα Ασφαλείας, οι ανεξάρτητες Αρχές; Ο δυϊσμός του (η Αστυνομία χτυπάει συνταξιούχους που η κυβέρνηση ευαγγελίζεται πως προστατεύει) είναι ακριβώς αντανάκλαση της αντιφατικής σημερινής μάχης του «παλιού με το νέο» της κρατικής εξουσίας.
Η αλήθεια είναι πως η κυβέρνηση μετεωρίζεται μεταξύ τού να ορθώσει ένα σχέδιο «αριστερών ρωγμών» στην παντοδύναμη κρατική μηχανή και μιας πιο ρεαλιστικής τεχνικής που απλώς προσδοκά συμμαχίες με αστικά τμήματα και μερική κανονικοποίηση του πλαισίου λειτουργιών.
Το πρώτο σκέλος το οποίο υποστηρίζουν πολλά κυβερνητικά στελέχη είναι στο στόχαστρο της αντιπολιτευτικής όχθης, που συχνά περιγράφει τις κυβερνητικές πρακτικές ως «εκτροπή» ή ως «ανασύσταση μιας νέας Σοβιετίας». Οι πρόσφατοι χειρισμοί στα ΜΜΕ ενισχύουν το επιχείρημα.
Το δεύτερο σκέλος απλώς τίθεται στο στόχαστρο από την αριστερή αντιπολίτευση στον ΣΥΡΙΖΑ, που τον εγκαλεί για «συνέχεια του κράτους με άλλα μέσα».
«Το κράτος δεν αλλάζει. Αλλάζει όμως η Δημόσια Διοίκηση αφού υπάρχει η διάκριση των δύο. Η δεύτερη εξάλλου συναρθρώνει διαφορετικές ομάδες συμφερόντων. Είναι διαστρωματωμένη. Κοινώς, το κράτος ως έκφραση των κυρίαρχων κεφαλαιοκρατικών δυνάμεων δεν αλλάζει, μπορείς όμως να μεταβάλεις τη δομή της Δημόσιας Διοίκησης. Αυτό προϋποθέτει χρόνο και σχέδιο» λέει στα «ΝΕΑ» ο καθ’ ύλην αρμόδιος για το θέμα του κράτους αναπληρωτής υπουργός Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης Χριστόφορος Βερναρδάκης.
«Πόλεμος θέσεων» λοιπόν κατά Γκράμσι; Ή καταδικασμένο αντάρτικο στο φόντο του Μνημονίου; «Το Μνημόνιο δεν έκανε τίποτε περισσότερο από το να επιταχύνει τις υπάρχουσες καταστάσεις. Ο πυρήνας των πολιτικών ήταν έως τώρα ο ίδιος» μας λέει ο Βερναρδάκης και συμπληρώνει: «Ο φιλελευθερισμός επιχείρησε και κατόρθωσε να αποκόψει αρμοδιότητες από τη Δημόσια Διοίκηση. Οσο το κράτος αναλάμβανε και ρόλο κοινωνικών πολιτικών ή ενσωμάτωνε τα συμφέροντα των υποτελών τάξεων, ο φιλελευθερισμός επιχειρούσε να κατακερματίσει ή να απαξιώσει τη Δημόσια Διοίκηση, διαμορφώνοντας αυτοτελές πεδίο άσκησης κρατικής εξουσίας με τη θεσμοποίηση των ανεξάρτητων Αρχών ή με τις ιδιωτικοποιήσεις εκχωρώντας εξουσία στο Ιδιωτικό. Τώρα κινούμαστε ανάποδα. Ενσωματώνουμε ρυθμίσεις και αρμοδιότητες που διευρύνουν τις λειτουργίες της Δημόσιας Διοίκησης. Και οργανωμένα υπερασπίζουμε το προλεταριάτο της Δημόσιας Διοίκησης με πόρους προς τη μισθωτή εργασία της κατώτατης διοικητικής μηχανής και εναντίον των ελαστικών ή ανύπαρκτων εργασιακών σχέσεων» .
Από την άλλη, η κυρίαρχη άποψη θέλει τη σημερινή κυβέρνηση να φτιάχνει τον δικό της «στρατό» –πελατεία –στο Δημόσιο. Η αλήθεια είναι πως και το πρόσφατο Συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ δεν αποκρυστάλλωσε με σαφήνεια τον διαχωρισμό κυβέρνηση – κράτος – κόμμα ως αυτοτελή ή επικοινωνούντα κέντρα. Ο μετεωρισμός παραμένει. Αυτό το είδαμε και στο θέμα του διαχωρισμού Κράτους – Εκκλησίας: σε ένα δευτερεύον κομμάτι (αυτό της διδασκαλίας των Θρησκευτικών στα σχολεία) είχαμε προωθημένη τομή, αλλά χωρίς να διαταραχθεί ο πυρήνας των σχέσεων με την Ιεραρχία. Κι όπως το πεδίο του κράτους συνοψίζει, εκτός των κοινωνικών συμμαχιών του κυβερνητικού μηχανοδηγού του, και την κουλτούρα διακυβέρνησης και αντιμετώπισης των κοινωνικών στρωμάτων. Το κράτος για πολλούς αποτελεί απλώς «σχέση» και άρα καθορίζεται από τον κάθε φορά επικυρίαρχο. Για άλλους είναι το κυρίαρχο στρατηγείο επιβολής και όχι μια ευμετάβλητη μηχανή. Περίπου δύο χρόνια αριστερής διακυβέρνησης το σίγουρο είναι πως όλα αυτά που η Αριστερά ανέλυε στα ζεστά σπουδαστήρια, σήμερα καλείται να τα διαχειριστεί. Ο μετεωρισμός και το μπρος – πίσω στο κράτος αποτυπώνουν, εκτός του συσχετισμού δυνάμεων, και μια δομική αντίφαση που διαπερνά όλη τη στρατηγική της. Στο φόντο μιας αντιπαράθεσης με τους χθεσινούς κλειδοκράτορες που θα οξυνθεί προσεχώς.
