Το καλύτερο σχόλιο γι’ αυτές τις αμερικανικές εκλογές προέρχεται από έναν μη Αμερικανό. Είναι ο βρετανός ιστορικός Αντριου Ρόμπερτς, που θυμήθηκε μια ατάκα του Χένρι Κίσινγκερ από την εποχή του πολέμου Ιράν – Ιράκ: «Κρίμα που δεν μπορούν να χάσουν και οι δύο». Είναι κάτι με το οποίο θα συμφωνούσε σήμερα η πλειονότητα των Αμερικανών, όχι για έναν πόλεμο του παρελθόντος, αλλά για τις σημερινές εκλογές: ποτέ άλλοτε οι δύο υποψήφιοι πρόεδροι δεν ήταν όσο αντιδημοφιλείς στην κοινή γνώμη και ποτέ η προεκλογική περίοδος δεν είχε λερωθεί τόσο πολύ από τη λάσπη, το δηλητήριο και τα σκάνδαλα. Μετατράπηκε λοιπόν η Αμερική σε μια Μπανανία; Ακόμη κι αν έχει συμβεί κάτι τέτοιο, θα πρέπει να εξηγηθούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του αμερικανικού πολιτικού συστήματος για να ολοκληρωθεί η εικόνα.

Ο δικομματισμός

Το δικομματικό σύστημα είναι βαθιά ριζωμένο στην πολιτική κουλτούρα της Αμερικής και μάλλον αυτό εξηγεί κάποιες από τις τάσεις που καταγράφονται αυτές τις ημέρες, όπως είναι η επάνοδος του Ντόναλντ Τραμπ στις δημοσκοπήσεις. Με άλλα λόγια, δεν είναι το e-mailgate που δίνει ώθηση στον υποψήφιο των Ρεπουμπλικανών (και πάντως όχι μόνο αυτό), αλλά η αίσθηση των ψηφοφόρων του κόμματος ότι πρέπει να υποστηρίξουν τον εκλεκτό του για να μην εκλεγεί ο αντίπαλος.

Οι αριθµοί της νίκης

Ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών δεν εκλέγεται με βάση το ποσοστό σε πανεθνικό επίπεδο, αλλά με βάση τις ψήφους κάθε πολιτείας ξεχωριστά. Κάθε πολιτεία δίνει έναν συγκεκριμένο αριθμό εκλεκτόρων, οι οποίοι και συγκροτούν το εθνικό εκλογικό σώμα. Το ειδικό βάρος κάθε πολιτείας εξαρτάται από τον πληθυσμό της. Το κατώφλι του Λευκού Οίκου περνάει όποιος λάβει την υποστήριξη 270 εκλεκτόρων.

Οι «δύο Αμερικές»

Αρκεί μια ματιά στον χάρτη: τα δυο χρώματα, το κόκκινο (των Ρεπουμπλικανών) και το μπλε (των Δημοκρατικών), δεν αναμειγνύονται σχεδόν πουθενά. Η προοδευτική Αμερική επικρατεί ολοκληρωτικά στις ακτές, η συντηρητική στον βαθύ Νότο και στις πετρο-πολιτείες που ζουν από τα ορυκτά καύσιμα. Αν υπάρχουν κάποιες διαφοροποιήσεις, αυτές οφείλονται στις μεταναστευτικές ροές. Σε κάποιες πολιτείες του Νότου, για παράδειγμα, οι Δημοκρατικοί έχουν αρχίσει να ελπίζουν χάρη στο ισπανόφωνο στοιχείο. Αυτό δεν σημαίνει πάντως ότι οι μετανάστες ανήκουν παραδοσιακά στην Αριστερά. Οι Ρεπουμπλικανοί ήξεραν κάποτε να ψαρεύουν εκλογική πελατεία από τους Ιταλούς, τους Ιρλανδούς ή τους Πολωνούς.

Σε κάθε περίπτωση, σημαντικό ρόλο διαδραματίζει το εκλογικό σύστημα. Αυτό είναι πούρο πλειοψηφικό, κάτι που σημαίνει ότι ο νικητής παίρνει όλους τους εκλέκτορες. Με τις περισσότερες πολιτείες να δίνουν καθαρή πλειοψηφία σε ένα από τα δύο κόμματα, αποκτούν ιδιαίτερη σημασία τα λεγόμενα swing states, εκείνες οι πολιτείες δηλαδή που πότε ψηφίζουν Ρεπουμπλικανούς και πότε Δημοκρατικούς. Κάτι άλλο που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι ότι στις 8 Νοεμβρίου οι Αμερικανοί δεν εκλέγουν μόνο πρόεδρο. Εκλέγουν επίσης Βουλή των Αντιπροσώπων και το ένα τρίτο της Γερουσίας.

Τα «σίγουρα» του Τραμπ (16 πολιτείες και 115 εκλέκτορες από τους 270 που του είναι απαραίτητοι): Γουαϊόμινγκ, Δυτική Βιρτζίνια, Οκλαχόμα, Αϊνταχο, Αρκανσο, Αλαμπάμα, Λουιζιάνα, Κεντάκι, Τενεσί, Νότια Ντακότα, Βόρεια Ντακότα, Μοντάνα, Μισισίπι, Κάνσας, Ιντιάνα, Αλάσκα.

Τα «σίγουρα» της Κλίντον (14 πολιτείες και 192 εκλέκτορες από τους 270 που της είναι απαραίτητοι): Βερμόντ, Μέριλαντ, Χαβάη, Μασαχουσέτη, Καλιφόρνια, Νέα Υόρκη, Ροντ Αϊλαντ, Ιλινόι, Ντέλαγουερ, Κονέκτικατ, Ουάσιγκτον, Νιου Τζέρσεϊ, Ορεγκον, Νέο Μεξικό, Ουάσιγκτον (Περιφέρεια της Πρωτεύουσας).

Οι «αβέβαιες» πολιτείες

Φλόριδα: Η πολιτεία των συνταξιούχων δίνει 29 εκλέκτορες, αριθμός που είναι μικρότερος μόνο από εκείνους της Καλιφόρνιας και του Τέξας, ενώ ίδιο αριθμό εκλεκτόρων δίνει η Νέα Υόρκη. Οι εκλογές εκεί ήταν αποφασιστικής σημασίας στη μάχη Μπους – Γκορ. Η αύξηση του ισπανόφωνου στοιχείου ευνοεί σήμερα την Κλίντον, που πάντως «επιτρέπεται» και να τη χάσει. Αντίθετα, ο Τραμπ πρέπει οπωσδήποτε να την κερδίσει για να ελπίζει. Οι δημοσκοπήσεις δίνουν οριακό προβάδισμα 0,5% στον υποψήφιο των Ρεπουμπλικανών.

Τέξας: Ο Λίντον Τζόνσον, τη δεκαετία του 1960, ήταν ο τελευταίος Δημοκρατικός πρόεδρος που καταγόταν από την πολιτεία του πετρελαίου. Το Τέξας από τότε πέρασε σταδιακά στους Ρεπουμπλικανούς. Στους οποίους είναι απαραίτητο καθώς οι 38 εκλέκτορές του αντισταθμίζουν κάπως τους 55 της προοδευτικής Καλιφόρνιας. Οι δημοσκοπήσεις το δίνουν στον Τραμπ, αλλά με μικρότερη διαφορά σε σχέση με τις προηγούμενες αναμετρήσεις. Εάν τελικά το κατακτήσουν οι Δημοκρατικοί, τότε δεν αποκλείεται να εξασφαλίσουν και την πλειοψηφία όχι μόνο στη Γερουσία αλλά και στη Βουλή των Αντιπροσώπων.

Οχάιο: Είναι η βιομηχανική πολιτεία που συνδέει την Ανατολική Ακτή με τις μεσοδυτικές πολιτείες. Δίνει 18 εκλέκτορες και αποτελούσε προπύργιο του Ρεπουμπλικανού (και μετριοπαθούς) κυβερνήτη Τζον Κάσιτς, ο οποίος έχασε το προεδρικό χρίσμα από τον Τραμπ στις προκριματικές εκλογές. Η Κλίντον διατηρεί ελαφρό προβάδισμα στις δημοσκοπήσεις, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ο Τραμπ δεν έχει ελπίδες. Μια νίκη του εκεί μπορεί να συνοδευτεί και από μια γενικά καλύτερη επίδοση στη λεγόμενη «ζώνη της σκουριάς», όπως αποκαλείται η παλιά Αμερική των εργοστασίων.

Πενσιλβάνια: Η Κλίντον έχει ένα προβάδισμα πέντε μονάδων στις δημοσκοπήσεις. Αλλά σε μια πολιτεία η εργατική τάξη της οποίας έχει χτυπηθεί από την κρίση, οι υποσχέσεις του Τραμπ περί προστατευτισμού μπορεί να πιάσουν τόπο. Δεν είναι βέβαιο επομένως πού θα πάνε οι είκοσι εκλέκτορες. Ενώ αν χαθεί η Πενσιλβάνια για την υποψήφια των Δημοκρατικών το βράδυ της 8ης Νοεμβρίου, τότε θα δοθεί το πιο ισχυρό σήμα ότι οι δημοσκοπήσεις έπεσαν έξω.

Τα προγνωστικά και οι τάσεις

Στις περισσότερες μετρήσεις της κοινής γνώμης η Κλίντον εξακολουθεί να διατηρεί προβάδισμα, αν και έχει μειωθεί μετά τη νέα έρευνα του FBI για την υπόθεση των mail. Είναι χαρακτηριστικό ότι η τελευταία δημοσκόπηση του Politico δίνει στην υποψήφια των Δημοκρατικών μόλις 3 μονάδες έναντι του υποψηφίου των Ρεπουμπλικανών. Η ανάλυση των 20 εκατομμυρίων που έχουν ήδη ψηφίσει (είτε διά αλληλογραφίας είτε πρόωρα στις πολιτείες που το επιτρέπουν) δείχνει ότι η Χίλαρι προηγείται. Αυτοί βέβαια που θα ψηφίσουν στις 8 Νοεμβρίου είναι πολύ περισσότεροι.

Οι πολιτείες που γέρνουν προς τον Τραμπ: Τέξας, Γιούτα (με τις «σίγουρες πολιτείες» ο υποψήφιος των Ρεπουμπλικανών φτάνει τους 159 εκλέκτορες).

Οι πολιτείες που γέρνουν προς την Κλίντον: Πενσιλβάνια, Μίσιγκαν, Γουισκόνσιν, Κολοράντο, Βιρτζίνια, Νιου Χάμσαϊρ, Νέο Μεξικό (με τις «σίγουρες πολιτείες» η υποψήφια των Δημοκρατικών φτάνει τους 269 εκλέκτορες, έναν λιγότερο από την απόλυτη πλειοψηφία).

Ποιες είναι οι εκπλήξεις εδώ; Η μεγαλύτερη ότι το Τέξας «παίζεται» –και εάν το κερδίσει η Κλίντον, τότε το αποτέλεσμα θα έχει σχεδόν κλειδώσει υπέρ της. Από την άλλη πλευρά, η (δυσάρεστη) έκπληξη για την υποψήφια των Δημοκρατικών μπορεί να έρθει από πολιτείες όπως η Πενσιλβάνια, το Μίσιγκαν και το Νιου Χάμσαϊρ, όπου η λευκή εργατική τάξη μπορεί να στραφεί μαζικά προς τον Τραμπ.

Οι εκλογές πραγματοποιούνται κάθε τέσσερα χρόνια την πρώτη Τρίτη του Νοεμβρίου, ενώ οι 538 εκλέκτορες εκλέγουν και τυπικά τον νέο πρόεδρο τη δεύτερη Τρίτη του Δεκεμβρίου.

Αυτή ειδικά η αναμέτρηση είναι πολύ αβέβαιη για να μην έχει καμία σημασία η σειρά με την οποία θα κλείσουν οι κάλπες. Ο χορός των αποτελεσμάτων θα αρχίσει στη μία τα μεσάνυχτα ώρα Ελλάδας όταν και θα κλείσουν οι κάλπες στην Ιντιάνα και το Κεντάκι. Και οι δυο αυτές πολιτείες θεωρούνται σίγουρες για τον Τραμπ, επομένως δεν αναμένονται εκπλήξεις.

Μία ώρα αργότερα (2 π.μ. ώρα Ελλάδας) κλείνουν οι κάλπες στη «αβέβαιη» Φλόριδα, την Τζόρτζια (ιστορικά των Ρεπουμπλικανών) και τη Βιρτζίνια, εκτός από τη Νότια Καρολίνα και το Βερμόντ που αναμένεται να πάνε αντίστοιχα στους Ρεπουμπλικανούς και τους Δημοκρατικούς. Ακολουθούν στις 2.30 π.μ. η Βόρεια Καρολίνα και η Δυτική Βιρτζίνια από τις οποίες θα εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα για τη γενικότερη τάση. Στις 3 π.μ (πάντα ώρα Ελλάδας) λήγει η ψηφοφορία σε πολλές πολιτείες, μεταξύ των οποίων και οι «αβέβαιες» Πενσιλβάνια, Μίσιγκαν και Νιου Χάμσαϊρ. Είναι η στιγμή που ο ένας από τους δυο υποψήφιους μπορεί να αρχίσει να χαμογελά –εάν όχι να πανηγυρίζει.

Η επόμενη φουρνιά κλείνει στις 4 τα ξημερώματα ώρα Ελλάδας και ανάμεσά τους είναι η Μινεσότα, η Αριζόνα, το Κολοράντο, το Νέο Μεξικό και το πολύ σημαντικό Τέξας. Την ίδια ώρα κλείνουν οι κάλπες στη Νέα Υόρκη. Αλλά το Μεγάλο Μήλο δεν κρύβει εκπλήξεις, είναι πάντα μπλε.