«Η καθημερινότητα που εμποδίζει το έργο της μνήμης»

Ξεκίνησε έναν χρόνο πριν. Μέχρι τον Μάιο που έληγε η προθεσμία υποβολής είχε συγκεντρώσει περίπου 550 συμμετοχές –από όλη την Ελλάδα και με ηλικίες από 12 έως 78 ετών. Ποιος να το περίμενε για έναν ποιητικό διαγωνισμό με αφορμή τη συμπλήρωση ενός αιώνα από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, που διοργάνωσε η βρετανική πρεσβεία. Ποιος να το έλεγε ότι άγγλοι ποιητές όπως ο Γουίλφρεντ Οουεν, ο Ρούπερτ Μπρουκ, ο Αϊβορ Γκάρνεϊ και ο Αϊσακ Ρόζενμπεργκ θα αποτελούσαν πηγή έμπνευσης για ποιήματα μεταφρασμένα ή πρωτότυπα, στα ελληνικά ή στα αγγλικά.

Κι όμως, την Παρασκευή 11 Νοεμβρίου στο Ιδρυμα Θεοχαράκη η τελετή απονομής των βραβείων έκλεινε τον κύκλο του διαγωνισμού, προσελκύοντας λάτρεις της ποίησης ή διπλωμάτες, εκπροσώπους πολιτιστικών φορέων ή παρασημοφορημένους βρετανούς αξιωματικούς. Οι περισσότεροι φορούσαν μια παπαρούνα στο πέτο, σύμβολο της Ημέρας της Εκεχειρίας και μάλλον όλοι απολάμβαναν τον βρετανό πρεσβευτή Τζον Κίτμερ, ενώ μνημόνευε τον ρόλο της Λήμνου και της Θεσσαλονίκης στον πόλεμο ή σχολίαζε τον διαγωνισμό με λόγια όπως: «Στην Ελλάδα οι ποιητές γράφουν για τις συγκρούσεις από τότε που ο Ομηρος πρωτοτραγούδησε την Ιλιάδα».

ΟΙ ΒΡΑΒΕΥΜΕΝΟΙ. Πρόεδρος της κριτικής επιτροπής ο Χάρης Βλαβιανός θύμισε τη ρήση του Τέοντορ Αντόρνο για τον ρόλο της ποίησης μετά το Αουσβιτς, προέκρινε «να διαλυθεί το σκοτάδι» κατά τον Αϊζακ Ρόζενμπεργκ, με το φως του λόγου και των ποιημάτων και κάπως έτσι ήρθε γρήγορα η ώρα των βραβευμένων: στους μαθητές, το δεύτερο βραβείο για πρωτότυπο ποίημα στα αγγλικά κράτησε η 14χρονη Μαρία Κρητικού για το «What am I compared to war?» και το πρώτο η 17χρονη Χουλκάρ Εγκαμπερντίεβα για το «From an Inkling of One’s Soul». Δεύτερο βραβείο για ποίημα στα ελληνικά πήρε η 11 ετών Δήμητρα Λάσκαρη για τη «Σαΐτα της Ειρήνης» και πρώτο η 16 ετών Ερωφίλη Αλμπάνη με το «Τραγούδι του ουρανού», έπαινοι δόθηκαν και στους Κώστα Καλπία και Γιάννη Μασούρα. Στους ενηλίκους, με το δεύτερο βραβείο τιμήθηκε ο Αθανάσιος Στρογγύλης για το «Μετά θάνατον», με το πρώτο ο Σωτήρης Ντελής για τις «Αναβαλλόμενες δουλειές», ενώ στα μεταφρασμένα δεύτερη ήρθε η Αγγελική Ρήγα με το «Comrades: An episode» του Ρόμπερτ Νίκολς και πρώτη η Ματιάννα Νάκα με το «Dulce et decorum est» του Γουίλφρεντ Οουεν.

ΟΙ ΣΤΙΧΟΙ. Κάποια παρουσιάστηκαν από τους δημιουργούς τους με συγκρατημένο θάρρος, άλλα αποδόθηκαν πιο μνημειακά. Κάποια είχαν τον στίχο «σαΐτες γίναν τα όνειρα, χάρτινα αεροπλάνα», και άλλα εικόνες όπως «ο ουρανός σαν να μοιάζει με ξεχασμένο πιάνο». Υπήρχε ένα «που εξετάζει τη δυνατότητα της λύτρωσης» και ένα άλλο που έκανε λόγο «για την καθημερινότητα που εμποδίζει το έργο της μνήμης», ενώ τα τέσσερα «ενήλικα» διαβάστηκαν πότε αισθαντικά, πότε επιτακτικά, από την υπουργό Πολιτισμού Λυδία Κονιόρδου. Στον χαιρετισμό της η υπουργός είχε μιλήσει για τη συγκίνηση του «να στοχαζόμαστε ανάμεσα στη λήθη και την αλήθεια» ή για τους ανθρώπους που «είχαν όλοι τους μια ιστορία, αλλά εμείς τους βλέπουμε σαν μολυβένια στρατιωτάκια» και δεν ήταν βέβαια η μόνη που εξήρε τη σημασία ενός διαγωνισμού όπως αυτός.

Από τους παρουσιαστές ή εκπροσώπους των χορηγών ο Ευάγγελος Χρόνης, μέλος του εκτελεστικού συμβουλίου του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση, μίλησε για την ποίηση ως «μέσου ενδοσκόπησης, αυτογνωσίας και αυτοπραγμάτωσης, σε μια εποχή που μας απομακρύνει και από τον διπλανό και από τον εαυτό». Ο Μίλτος Φραγκόπουλος, μέλος της κριτικής επιτροπής και συγγραφέας, είπε για ποιήματα «που δεν αλλάζουν μεν τα πράγματα, κρατούν όμως ζωντανή την ελπίδα». Ο Διονύσης Καψάλης, διευθυντής του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης, μνημόνευσε τον ποιητή Εντουαρντ Τόμας που το 1917 σκοτώθηκε στη Μάχη του Αράς και παρατήρησε ότι «θα χρειαζόταν άλλος ένας πόλεμος για να καταλάβει ο κόσμος ότι χρειάζεται διαφορετικός τρόπος επίλυσης των διαφορών». Και ο βρετανός πρεσβευτής Τζον Κίτμερ, απερχόμενος αυτές τις ημέρες από το αξίωμά του, θυμήθηκε τον καιρό που άρχιζε να διαφαίνεται η επιτυχία του εγχειρήματος: «Κάθε τόσο ερχόταν ένας συνεργάτης στο γραφείο μου κι έλεγε “κύριε πρέσβη πρέπει να δείτε αυτό το ποίημα”. Ηξερα λοιπόν ότι θα είχαμε και ποσότητα στις συμμετοχές και ποιότητα».