Mόνικα

τραγουδίστρια

«Hallelujah»: Ενας ύμνος της ζωής. Το τραγούδι «Hallelujah» το «παρατήρησα» για πρώτη φορά όταν ο αδερφός μου το έπαιξε λάιβ με πιάνο σε μια συναυλία του στην Κηφισιά πριν από μια δεκαετία. Από τότε έχω ακούσει πολλές διασκευές του τραγουδιού κι εγώ η ίδια σχεδόν πάντα το τραγουδώ στις συναυλίες μου. Καμιά όμως διασκευή, κατά τη γνώμη μου, δεν συγκρίνεται με την αυθεντική εκδοχή του. Ο Κοέν είχε γράψει 80 περίπου πρόχειρες διαφορετικές εκδοχές των στίχων για να καταλήξει στο τελικό αυτό αριστουργηματικό κομμάτι τέχνης. Μέσα του αναδεικνύεται όχι μόνο η χαρισματικότητα του Κοέν να πλάθει εικόνες ζωντανές με τους στίχους του, παραπομπές σε βαθιές οικουμενικές αξίες, αλλά και το ασύγκριτο ταλέντο του να φέρνει τη λύτρωση της ψυχής με τον πιο ταπεινό και συνάμα μεγαλειώδη τρόπο.

Γιώργος Ανδρέου

μουσικοσυνθέτης

Από τα πολλά σπουδαία τραγούδια του Λέοναρντ Κοέν διαλέγω το «Joan of Arc» από το άλμπουμ «Songs of love and hate» (κυκλοφόρησε το 1971). Είναι ένα τραγούδι εμπνευσμένο από την Ιωάννα της Λωρραίνης, την ηρωίδα των Γάλλων στον πόλεμο εναντίων των Αγγλων τον 15ο αιώνα, και μάλιστα από τη δραματική στιγμή που παραδίνεται στις φλόγες για να καεί ως αιρετική και παραβατική. Η Ιωάννα στο τραγούδι του Κοέν συνομιλεί με τη φωτιά που την αγκαλιάζει, την προστατεύει και γίνεται ο «σύζυγός» της, μια κι εκείνη εξομολογείται πως θα προτιμούσε ή θα «έπρεπε» να φορά νυφικό αντί της ανδρικής πολεμικής στολής της. Ο διάλογος μεταξύ Ιωάννας και φωτιάς συμπυκνώνει όλες τις λογοτεχνικές, φιλοσοφικές και υπαρξιακού χαρακτήρα δημιουργικές εμμονές του Κοέν, καθώς και μια ισχυρή αντιπολεμική και «αντιηρωική» επιχειρηματολογία. Ωστόσο με έναν παράξενο τρόπο μού θυμίζει τον δικό μας Καζαντζάκη και το βιβλίο του «Ο τελευταίος πειρασμός» –την απεγνωσμένη προσπάθεια του ηθικού ήρωα να αναβάλει ή να αποφύγει το πεπρωμένο του, χωρίς επιτυχία βέβαια, αφού η ζωή του ολοκληρώνεται μόνο όταν αποδεχτεί τον «σταυρό» του.

Μια θαυμάσια δεύτερη εκτέλεση του τραγουδιού έχει γίνει από την Τζένιφερ Γουόρνς και τον Κοέν (ως ντουέτο) στο άλμπουμ της (σε παραγωγή και συνέργεια του Κοέν) «Famous blue raincoat» (κυκλοφόρησε το 1987).

Αφροδίτη Μάνου

τραγουδίστρια και στιχουργός

Το αγαπημένο μου τραγούδι του Λέοναρντ Κοέν είναι το «Suzanne»:

«Και θες να φύγεις μαζί της, να φύγετε για το άγνωστο/ Και ξέρεις ότι σ’ εμπιστεύεται/ γιατί άγγιξες το τέλειο κορμί της με το μυαλό σου».

Ενα τραγούδι απ’αυτά του πρώτου του LP που έβαλε φωτιά στα πικάπ όλων των«ανήσυχων»νέων της εποχής.

Η ανατροπή στον αγγλικό στίχο είχε γίνει… Και για τα κορίτσια της γενιάς των αντισυλληπτικών η τομή ήταν καθοριστική. Ο ίδιος ο Κοέν σε δημόσια εμφάνισή του έχει πει για το«Suzanne»: «Τα δικαιώματα αυτού του τραγουδιού μου τα έκλεψαν. Αλλά φαίνεται, έτσι θα έπρεπε να γίνει. Θα ήταν λάθος ΚΑΙ να γράψω αυτό το τραγούδι ΚΑΙ να γίνω πλούσιος απ’ αυτό».

Μανώλης Φάμελλος

τραγουδιστής

Ο Λέοναρντ Κοέν έχει αποτρέψει εκατοντάδες στιχουργικές μου απόπειρες κι έχει εμπνεύσει, όμως, όσες βρήκαν (ίσως) ένα κάποιο μονοπάτι. Ακούγοντας τους δίσκους του ένιωθα πάντα απελπιστικά λίγος. Οπως τώρα γράφοντας αυτό το σημείωμα. Και το απολαμβάνω τελικά. Το αγαπημένο μου τραγούδι του είναι αυτός ο ίδιος. Εντελώς ενδεικτικά θα πρότεινα το μυστικιστικό, σεξιστικό, αφοπλιστικό, εξομολογητικό, βαθύ και ουράνιο «Take this longing».

Πάντα πιστός. Αμήν.

Λίνα Νικολακοπούλου

στιχουργός

Αγαπάω το «Suzanne», το «Tower of song» και το «Like a bird on the wire». Ουσιαστικά, με το «Suzanne» μπήκα στον μαγικό του κόσμο, η ατμόσφαιρα, η μελωδία, ο ήχος της φωνής του έγιναν για μένα κάτι πολύ αγαπητό και μ’ έβαλαν στην καλή επιθυμία να γράψω. Να ασχοληθώ με το τραγούδι, να ασχοληθώ με τον λόγο για το τραγούδι. Ηταν ένας άνθρωπος που έγινε φωτεινός φάρος κι αυτό θα ζει στην καρδιά μου, βρίσκει ανταπόκριση, είναι ζωντανό. Το «Tower of song» με συγκινεί γιατί ήταν η περιγραφή της ζωής του ολόκληρης, ότι ανήκει εκεί, σ’ αυτόν τον πύργο του τραγουδιού. Και ότι τον απασχολούσε αν θα δικαίωνε τη ζωή του αυτή η αφοσίωση. Να δώσει ό,τι είχε από τον ψυχικό του κόσμο και να το ακουμπήσει στο τραγούδι. Και το «Like a bird on the wire» γιατί μου άρεσαν αυτοί οι μεθυσμένοι φίλοι που περπατάγανε τη νύχτα και περπατάγανε. Μου άρεσε αυτή του η εικόνα πάρα πολύ. Θεωρώ ότι ο Κοέν είναι μέγας, ο καιρός που θα περνάει θα μας δίνει κι άλλες, κι άλλες βαθιές ευχαριστίες γι’ αυτόν τον άνθρωπο. Εχω μεταφράσει με τη συνεργάτριά μου Δάφνη Αλεξανδρή το βιβλίο «Η μουσική του ξένου» που έχει και τραγούδια του και πεζά του. Είχα πάει και στη συναυλία του στη Μαλακάσα κι επειδή ήταν έτοιμο το βιβλίο, κατάφερα να τον συναντήσω κι αυτόν και τον γιο του Ανταμ.

Ορφέας Περίδης

τραγουδοποιός

Απ’ ό,τι θυμάμαι και απ’ ό,τι μου μετέφρασαν φίλοι μου αγγλομαθείς, το «Suzane» ήταν το τραγούδι που ξεχώρισα. Κατάλαβα ότι πρόκειται περί ενός ποιητή. Μου έδινε την εντύπωση πως ήταν ένας ποιητής με μια αισιόδοξη μελαγχολία ή με μια συγκρατημένη χαρά.

Blaine Reinenger

τραγουδιστής του συγκροτήματος Tuxedomoon και στιχουργός

Μάλλον το «Dance with me to the end of love» είναι το τραγούδι που ξεχωρίζω από τον Κοέν. Μου κάνει κάτι, μου αρέσει ο ήχος του και η ιδέα του να ξέρεις το τέλος της αγάπης ενώ είσαι ερωτευμένος. Γιατί τελικά η αγάπη τελειώνει όπως όλα τελειώνουν. Είναι κάτι που μου άρεσε πολύ στον Λέοναρντ Κοέν. Δεν φοβόταν ποτέ να μιλήσει για τον θάνατο. Δεν φοβόταν να αντιμετωπίσει το τέλος των πάντων και το ότι αν κι έχεις κάτι να ξέρεις ότι πρόκειται να το χάσεις. Δεν ήταν απαραίτητα κάτι κακό αυτό, απλά έτσι είναι τα πράγματα.

Τελευταία Νέα