Οσο λιγότερη δημοκρατία επιτρέπεις τόσο λιγότερες εκπλήξεις έχει. Δεν χρειάζεται να κοιτάξει κανείς μακριά. Μια ματιά ώς την Τουρκία του Ερντογάν εικονογραφεί τη διαπίστωση αυτή.
Αντιθέτως, οι δημοκρατίες της Δύσης ζουν τον θεσμικό ψυχαναγκασμό μιας όλο και μεγαλύτερης αμεσότητας. Πέφτουν βροχή τα δημοψηφίσματα και οι εκλογές αρχηγών από τη βάση. Περισσότερη δημοκρατία όμως σημαίνει διεύρυνση των πεδίων της πολιτικής ώς το άγνωστο. Αγνωστο –με την έννοια την εξόδου από τα όρια της προβλεψιμότητας. Στο Brexit, όπως και στις κυριακάτικες προκριματικές της γαλλικής Δεξιάς, οι αναλυτές της αριθμητικής των δημοσκοπήσεων έπεσαν έξω. Γιατί; Διότι αντιδρά και χρωματίζει με απροσδόκητο τρόπο το αποτέλεσμα ένα είδος ψηφοφόρων που είναι έξω από τα δημοσκοπικά ραντάρ. Αγροτικές κοινότητες και φτωχοποιημένοι –άρα συντηρητικοποιημένοι –λευκοί ψηφοφόροι δεν βρίσκονται εύκολα στα δημοσκοπικά δείγματα. Και δεν χωράνε στις δημοσκοπικές αναγωγές που είναι το κλειδί των αποτελεσμάτων.
Οι αναλυτές το ξέρουν και προσπαθούν να ανταποκριθούν. Αλλά το αντάρτικο ψήφων είναι σαν το αντάρτικο πόλεων. Εκ φύσεως δεν φανερώνεται. Εστω κι αν οι δημοσκοπήσεις έπιασαν το ασανσέρ του Φιγιόν τις τελευταίες δεκαπέντε μέρες –χωρίς όμως να το δουν να ανεβαίνει στον 44ο όροφο. Και οι οιωνοί ήταν σκοτεινοί τις τελευταίες ημέρες του βρετανικού δημοψηφίσματος.
Από πολλές απόψεις η Ελλάδα προηγήθηκε στο ξέσπασμα της αντίδρασης των ταπεινών και των καταφρονεμένων –που ήρθε το 2015 και προβλέφθηκε σωστά από τους εδώ αναλυτές. Η απογοήτευσή των ψηφοφόρων του 2015 από τους κυβερνώντες είναι καταγεγραμμένη. Μένει να δούμε πώς θα εκφρασθεί εφεξής –τι νέα μορφή θα λάβει δηλαδή η τιμωρητική τους διάθεση.
