Νίκος Ξυδάκης: «Υποκλέπτω τα αισθήματα των φίλων»

Στο τέλος της συζήτησης θυμάται την επιμονή του να γράψει όπερα, τον τρόπο που βρήκε να ξεφύγει απ’ αυτήν και τον τίτλο του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη «Η αρχιτεκτονική της σκόρπιας ζωής». Ο αφηγητής – συγγραφέας στο εν λόγω μυθιστόρημα προσπαθεί να βάλει σε τάξη αναμνήσεις και ενθύμια. Ο Νίκος Ξυδάκης, πάλι, κάθε φορά που τα πράγματα γκριζάρουν γύρω του μπαίνει στον κόσμο των αγαπημένων του ποιητών, των φίλων και των συνοδοιπόρων του για να κρατηθεί, όπως λέει. Μέσα από έναν τέτοιο δρόμο οδηγήθηκε και στο «Ημερολόγιο Γ’», ένα βιβλίο – CD που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αγρα και το παρουσιάζει σήμερα και αύριο στον Ιανό: κλεφτές ματιές σε ξένους συναισθηματικούς χάρτες, μουσικές που ηχογραφούσε στο περιθώριο από τις πρόβες.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ. «Κάνω το χρέος μου στη συλλογικότητα. Συγκεντρώθηκαν στοιχεία ετερόκλητα απ’ όλα τα είδη. Αλλά αυτό είναι το ενδιαφέρον. Οι πιο δυνατές στιγμές είναι αυτή η ανάμειξη, η συνύπαρξη, οι αντιθέσεις, χωρίς καμιά φιλοδοξία να τις ενοποιήσω. Είναι κάτι σαν μουσικές σημειώσεις. Αν τις κρατούσα σε ένα τετράδιο, θα ήταν αυτό. Πριν βγάλω το πρώτο “Ημερολόγιο”, όταν είχα μπει στη διαδικασία να ηχογραφώ, είχα τη φιλοδοξία να βγάζω κάθε χρόνο ένα, ας πούμε, ηχητικό περιοδικό. Δεν τα κατάφερα, αλλά μπόρεσα να συγκεντρώσω και να δουλέψω το υλικό για το τρίτο».

ΑΥΤΟΣΧΕΔΙΑΣΜΟΙ. «Είναι ένας χάρτης συναισθημάτων μέσα στον οποίο χωρούν όλα. Μου αρέσουν αυτές οι δοκιμές, τα πρόχειρα. Η μουσική έχει και έναν διαισθητικό χαρακτήρα. Μπορεί σε κάποια στιγμή της πρόβας, όταν ένας μουσικός ανιχνεύει έναν αυτοσχεδιασμό σε κάτι που έχει γράψει αυτός, να μορφοποιηθεί ύστερα από καιρό και να πάρει διαφορετικές διαστάσεις. Στα πρόχειρα σημειώνουμε την ακατέργαστη σκέψη. Δεν κάνουμε μια συλλογή κατασταλαγμένων πραγμάτων ή μορφοποιημένων. Ετσι γεννήθηκε και αυτός ο δίσκος».

ΥΠΟΚΛΟΠΕΣ. «Το πρώτο που ηχογράφησα ήταν ένα παραδοσιακό τραγούδι που άκουσα να λέει η Μελίνα Κανά σε κάποιες πρόβες, το “Σήκω μάνα”, για το οποίο μου είχε εκμυστηρευτεί ότι τραγουδούσε ο πατέρας της. Σιγά σιγά άρχισα να καταγράφω ένα τέτοιο υλικό και κάποια στιγμή είπα ότι θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ένα τετράδιο σημειώσεων. Τελικά πρόκειται για υποκλοπή αισθημάτων των φίλων μου. Υπάρχει και πρωτότυπο υλικό, όπως μουσικές από θέατρο ή ανέκδοτα τραγούδια: ένα δικό μου, ένα του Διονύση Καψάλη και ένα του Μιχάλη Γκανά. Πολλά κομμάτια για πιάνο, μια ωραία σύνθεση του Γιώργου Ανδρέου, ένα κουαρτέτο που διασκευάζει Γκαμπριέλ Φορέ (σ.σ.: γάλλος συνθέτης της ρομαντικής περιόδου), αφηγήσεις από τον Βασίλη Παπαβασιλείου και την Ολια Λαζαρίδου. Στην έκδοση αυτή συμπεριλαμβάνονται και πρόχειρες ηχογραφήσεις. Δεν μαζεύω ό,τι καλύτερο, αλλά μια μουσική που υπαινίσσεται, που επιβάλλει στοιχεία, που πειραματίζεται».

ΕΠΙΘΥΜΙΕΣ. «Οσο περνούν τα χρόνια, γίνομαι πιο απαιτητικός και ταυτοχρόνως πιο λιτός και προσεκτικός. Δεν με διακρίνει και καμιά τρομερή φιλοδοξία για το τι θ’ αφήσω. Ενα ίχνος αν μείνει από αυτά που έχω πιστέψει, που με έχουν συγκινήσει και που έχω αγαπήσει, μου αρκεί, μου φτάνει και μου περισσεύει. Με τον χρόνο μπορεί να γίνεται κανείς και πιο ανάλαφρος με τα πράγματα. Για παράδειγμα: ήθελα να γράψω όπερα. Παραιτήθηκα από αυτό όταν κατάλαβα ότι δεν χρειαζόταν να μου δυσκολεύει τη ζωή. Με βασάνιζε αρκετό καιρό γιατί είχα την ανάγκη να συνδεθώ με τον λόγο. Να γράψω κάτι που να ξεπερνάει τη φόρμα του τραγουδιού. Εκεί που έλεγα λοιπόν ότι πρέπει να ξεπεράσω τη φόρμα του τραγουδιού και να γράψω κάτι πιο μεγαλεπήβολο, έκανα το “Rue Lepsius” με τον Καβάφη. Μια μουσική από μνήμες που συνέδεσα με δικά μου τραγούδια. Σαν μια αφήγηση ενιαία –που αναφερόταν στη ζωή του Καβάφη, μέσα από τους στίχους του Διονύση Καψάλη».

ΕΠΙΛΟΓΟΣ. «Οταν υπάρχει μια διαδρομή, όσα κάνει κάποιος φωτίζουν και το παρελθόν του. Είναι πολύ σημαντικός λοιπόν ο επίλογος. Για να αντέξουμε, πρέπει να οργανώσουμε την απελπισία μας, αυτό που –ας μην το κρύβουμε –συμβαίνει γύρω μας. Κάπως έτσι είναι και όταν γράφεις μουσική, διαχειρίζεσαι το βάρος σου. Είναι μια άσκηση αντοχής. Και την κάνει και ο καθένας μόνος του. Ομως εμένα μου αρέσουν οι καλλιτέχνες της ζωής. Μου αρέσουν οι δημιουργοί που ακροβατούν ανάμεσα στη ζωή και την τέχνη. Μια τέτοια περίπτωση ήταν και ο Κοέν που χάθηκε πρόσφατα. Ακροβατούσε ανάμεσα στα τραγούδια του και στη λογοτεχνία».