Στην ταινία «Το μέλλον», που προβάλλεται στους κινηματογράφους, μια πενηντάχρονη καθηγήτρια Φιλοσοφίας σε παρισινό λύκειο βρίσκεται αντιμέτωπη με ανατροπές στη ζωή της, όταν ο άνδρας της την εγκαταλείπει για μια νεότερη γυναίκα, η μητέρα της πεθαίνει και ο εκδοτικός οίκος που έβγαζε τα παιδαγωγικά εγχειρίδιά της αποφασίζει να μην τα επανεκδώσει, κρίνοντάς τα αντιεμπορικά με τους νέους όρους της αγοράς. Η ταινία θίγει πολλά αλληλένδετα θέματα. Ενα από αυτά είναι το κοντράστ βιωμάτων και αντιλήψεων ανάμεσα στη μεσήλικη εκπαιδευτικό, στρατευμένη κομμουνίστρια στα νιάτα της, και έναν νεαρό που υπήρξε ο αγαπημένος μαθητής της και δραστηριοποιείται τώρα, με μια ομάδα γάλλων και γερμανών ομοφρόνων του, στον αντιεξουσιαστικό χώρο. Μου έκανε μεγάλη εντύπωση η διαφορά αυτών των αντιεξουσιαστών από τους δικούς μας. Αντί προπαρασκευών για επιδρομές σε εκπαιδευτικά ιδρύματα, μελέτη κλασικών και σύγχρονων στοχαστών. Αντί συνθημάτων μίσους, συζήτηση και ήρεμη ανταλλαγή απόψεων με την «αστικοποιημένη» καθηγήτρια. Οι νέοι αυτοί μπορεί να απέρριπταν την εξουσία, όχι όμως τον πολιτισμό. Δεν ισχυρίζομαι ότι το δείγμα ήταν αντιπροσωπευτικό. Αναρωτήθηκα όμως αν μια ταινία που θα παρουσίαζε με παρόμοιο τρόπο έλληνες αντιεξουσιαστές θα μπορούσε να ανήκει σε κάποιο άλλο είδος από τον κινηματογράφο του φανταστικού.

Από εκεί μια σειρά συνειρμών με οδήγησε στα ελληνικά κόμματα. Το πολιτικό σύστημα των χωρών που βρέθηκαν σε ανάλογη κατάσταση με την Ελλάδα δεν είναι λιγότερο προβληματικό από το δικό μας ως προς τη διανοητική νωθρότητα, τη διαφθορά, την αποξένωση από τους πολίτες και άλλα. Εντούτοις έδειξε στα κρίσιμα ρεαλισμό και βρήκε τρόπο συνεννόησης για να αποτρέψει την κατάρρευση και να βγάλει τη χώρα από τη μηχανική στήριξη των Μνημονίων. Για πολλοστή φορά αναδύθηκε στο μυαλό μου το μόνιμα επαναλαμβανόμενο και μόνιμα αναπάντητο ερώτημα: γιατί εκεί η συμπεριφορά του συστήματος ήταν τόσο διαφορετική από ό,τι εδώ;

Μετά την ταινία έκανα μια βόλτα στην Αθήνα και παρατήρησα αυτό που παρατηρώ καθημερινά: ολοένα περισσότερα αυτοκίνητα, ολοένα περισσότερα σικάτα εστιατόρια, ταβέρνες, ουζερί, καφέ, wine bars, όλα κατάμεστα. Οχι ότι με δυσαρεστεί αυτό, κάθε άλλο (με εξαίρεση τα αυτοκίνητα). Πού είναι όμως ο λαός που έχει εξουθενωθεί από την κρίση, που στενάζει κάτω από ασήκωτα βάρη, που βιώνει μια ραγδαία φτωχοποίηση, που έχει πέσει σε κατάθλιψη;

Τρεις διαφορετικές απορίες, που συγκλίνουν σε μια τέταρτη: μήπως είμαστε ηθοποιοί και συγχρόνως θεατές σε μια παράσταση που δίνεται σε ολόκληρη τη χώρα; Μήπως απολαμβάνουμε να παίζουμε δραματικούς ρόλους και συγχρόνως να βλέπουμε τους εαυτούς μας σε αυτούς τους ρόλους από μια ακίνδυνη θέση; Οι πολιτικοί υποδύονται τους πυριφλεγείς ριζοσπάστες ή τους αγωνιώντες μεταρρυθμιστές, τη στιγμή που επιδίδονται σε ό,τι επιδίδονταν πάντοτε: σε μια μακάρια, εγωκεντρική μικροπολιτική. Οι αντιεξουσιαστές μεθούν εκτελώντας μια βασιβουζούκικη διασκευή της ταραντέλας του αναρχισμού στο διάλειμμα ανάμεσα σε τρεις φραπέδες και δύο απ’-όλα-με-διπλή-πίτα. Και οι πολλοί, «ο λαός», αφού έβγαλαν κάτω από τα στρώματα τις αποσυρμένες καταθέσεις τους, διεκτραγωδούν τα βάσανά τους και καταριούνται αυτούς που τους τα έφεραν πάνω από εξεζητημένες λιχουδιές και ρίχνοντας κάθε τόσο ματιές μήπως πάθει κάτι το διπλοπαρκαρισμένο πεισματικά μπροστά στο μαγαζί αυτοκίνητό τους.

Δεν είναι υποκρισία. Είναι μια κοινωνία που παίζει ρόλους του παρελθόντος, γιατί ζει μια πραγματικότητα για την οποία δεν έχει βρει ακόμη όνομα, άρα ούτε θέση στη συνείδησή της. Μια ιδιότυπη αστική κοινωνία που δεν έχει τον δικό της ηρωικό μύθο και τρέφει το φαντασιακό της μόνο με τα έπη των προδρόμων της. Ενας κόσμος που δεν καλλιεργεί την αστική παιδεία, ακόμη και για να την υπερβεί, και μένει προσκολλημένος σε κελύφη παραδόσεων.

Στην ταινία που ανέφερα η πρωταγωνίστρια βάζει στους μαθητές της έκθεση με θέμα μια ρήση του Ρουσό (τι παρήχηση!), προειδοποιώντας τους να μην παραπλανηθούν από τη φαινομενική αντίφασή της με τη φιλοσοφία του για την ελευθερία. Τέτοιες δοκιμασίες, αδιανόητες για το ελληνικό σχολείο, διαμορφώνουν συνειδητοποιημένους πολίτες –και σοβαρούς αντιεξουσιαστές.

Τελευταία Νέα