Δύο μέτρα και 72 εκατοστά: αυτό είναι το ύψος του ψηλότερου ανθρώπου που αποδεδειγμένα περπάτησε ποτέ στην Γη. Ονομαζόταν Robert Wadlow, είχε γεννηθεί το 1918 και έμεινε στην ιστορία ως ο «γίγαντας του Ιλινόι» (και, όπως απεδείχθη, του πλανήτη ολόκληρου).

Ο Wadlow είχε φυσιολογικό ύψος και βάρος όταν γεννήθηκε, αλλά πριν καλά-καλά χρονίσει το ύψος του είχε «ξεφύγει» (11 μηνών είχε φτάσει ήδη το 1 μέτρο) και μέχρι να ενηλικιωθεί ήταν ήδη πάνω από 2,5 μέτρα.

Μέχρι τα 22 του χρόνια, όταν έχασε πρόωρα τη ζωή του από μόλυνση στο πόδι, είχε ψηλώσει κι άλλο, και είχε φθάσει στα 2,72 μέτρα ενώ ζύγιζε 199 κιλά.

Περιπτώσεις σαν κι αυτές προφανώς είναι σπάνιες, αλλά γεγονός παραμένει ότι μερικοί άνθρωποι (άνδρες και γυναίκες) είναι υπερβολικά ψηλοί σε σύγκριση με τους συγγενείς και τον κοινωνικό τους περίγυρο, ενώ άλλοι έχουν υπερβολικά μεγάλα χέρια και πόδια.

Πότε είναι αυτά αθώα συμπτώματα και πότε σηματοδοτούν κάτι σοβαρότερο; Ο δρ Στυλιανός Τσαγκαράκης, συντονιστής διευθυντής του Ενδοκρινολογικού Τμήματος του Νοσοκομείου «Ευαγγελισμός», έχει τις απαντήσεις.

Που οφείλεται το υπερβολικά μεγάλο ύψος;

Στην υπερέκκριση αυξητικής ορμόνης από καλοήθεις όγκους (αδενώματα) της υπόφυσης, του «αδένα» του εγκεφάλου.

Όταν η υπερέκκριση αυτή εμφανίζεται στην παιδική ηλικία και πριν από την έναρξη της ήβης (ή ενήβωση), οδηγεί σε σημαντική αύξηση του ύψους, δηλαδή σε γιγαντισμό.

Όταν η υπερέκκριση αυξητικής ορμόνης εμφανίζεται μετά την ενήβωση, δεν μπορεί να προκαλέσει αύξηση του ύψους, γιατί έχει γίνει η σύγκλειση των επιφύσεων, δηλαδή έχει ολοκληρωθεί η ανάπτυξη των οστών και δεν μπορεί το άτομο να ψηλώσει άλλο. Σε τέτοιες περιπτώσεις, προκαλεί αύξηση στο μέγεθος των άκρων (χεριών και ποδιών), προπέτεια της κάτω γνάθου και πάχυνση σε μαλακά μόρια και γι’ αυτό λέγεται μεγαλακρία.

Με άλλα λόγια, ο γιγαντισμός και η μεγαλακρία είναι το ίδιο νόσημα, που όμως έχουν διαφορετική ονομασία επειδή εκδηλώνονται σε διαφορετικές φάσεις της ζωής και προκαλούν κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά συμπτώματα.

Οι πιο ψηλοί άνθρωποι του κόσμου πάσχουν από μεγαλακρία/γιγαντισμό;

Ο ψηλότερος μέχρι σήμερα άνδρας ήταν ο Robert Pershing Wadlow γνωστός ως Alton Giant με ύψος 2,72 που έζησε από το 1918 έως το 1940 στο ιλινόις των ΗΠΑ. Η ψηλότερη γυναίκα που έχει καταγραφεί ήταν η Zeng Jinlian με ύψος 2,48 που έζησε από το 1964 έως το 1982 στη Κίνα. Ο πιο ψηλός άνθρωπος στον κόσμο από το 2009 είναι ο 34χρονος σήμερα Τούρκος Sultan Kösen που έχει ύψος 2,51.

Όλοι τους έπασχαν από γιγαντισμό λόγω υπερέκκρισης αυξητικής ορμόνης.

Αντίστοιχα, οι πιο γνωστοί πάσχοντες από μεγαλακρία είναι ο αμερικανός ηθοποιός Richard Dawson Kiel, ο γνωστός Jaws (Σαγώνιας) των ταινιών του Τζαίημς Μποντ (σ.σ. «Ο κατάσκοπος που με αγάπησε» του 1977 και «Μούνρεϊκερ» του 1979) και ο ήρωας των κινουμένων σχεδίων Shrek ο οποίος έχει όλα τα χαρακτηριστικά της μεγαλακρίας (σ.σ. θεωρείται πιθανό πως η μορφή του βασίσθηκε σε έναν παλαιστή που λεγόταν Μορίς Τιλέ και έπασχε από τη νόσο).

Υπάρχει ανώτατο όριο ύψος πάνω από το οποίο εγείρονται υπόνοιες για υπερέκκριση αυξητικής ορμόνης;

Δεν υπάρχει κάποιο τεκμηριωμένο όριο. Πάντως όσο ψηλότερος και σε μικρότερη ηλικία είναι κανείς, τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες για υπερέκκριση αυξητικής ορμόνης, οπότε το ενδεχόμενο αυτό θα πρέπει να αποκλεισθεί εγκαίρως από τον ειδικό ιατρό.

Είναι σοβαρή ασθένεια η μεγαλακρία/γιγαντισμός;

Είναι σπάνια αλλά σοβαρή ασθένεια. Εκτός από τις δυσμορφίες που προκαλούνται από την υπερέκκριση της αυξητικής ορμόνης, δημιουργούνται προβλήματα σε όλο τον οργανισμό. Συγκεκριμένα, προκαλείται υπερτροφία της καρδιάς, υπέρταση και πρόωρος θάνατος από καρδιαγγειακά νοσήματα. Προκαλούνται επίσης μεταβολικές διαταραχές (συνήθως σακχαρώδη διαβήτη) και αυξάνεται ο κίνδυνος να εμφανισθεί κακοήθεια, συνήθως στο παχύ έντερο.

Αν δεν αντιμετωπισθεί εγκαίρως η υπερέκκριση της αυξητικής ορμόνης, συνοδεύεται από αυξημένη θνητότητα με μείωση του προσδόκιμου επιβίωσης κατά τουλάχιστον 30%, πέρα από τη νοσηρότητα και τη κακή ποιότητα ζωής που επιφέρει.

Ευτυχώς σήμερα με τις υπάρχουσες θεραπευτικές επιλογές οι ασθενείς ζουν φυσιολογικά.

Πώς μπορεί να καταλάβει ένας γονιός αν το παιδί του έχει γιγαντισμό;

Οι γονείς είναι περισσότερο ευαισθητοποιημένοι και ανησυχούν για το χαμηλό παρά για το ψηλό ανάστημα των παιδιών τους. Όπως όμως το χαμηλό ανάστημα μπορεί να οφείλεται και σεανεπάρκεια αυξητικής ορμόνης, έτσι και το ψηλό ανάστημα μπορεί να οφείλεται σε υπερέκκριση αυξητικής ορμόνης. Πολλές φορές όμως οι γονείς δεν ανησυχούν, αντίθετα μάλιστα. Έτσι η διάγνωση γίνεται με μεγάλη καθυστέρηση.

Η υποψία για τυχόν υπερέκκριση αυξητικής ορμόνης στις μικρές ηλικίες θα τεθεί όταν συνυπάρχουν και άλλα συμπτώματα αυτής της υπερέκκρισης (π.χ. ήπια έως μέτρια παχυσαρκία, πονοκέφαλοι, μακροκεφαλία, οπτικές αλλαγές, υπερβολική εφίδρωση, προγναθισμός κ.ά.), αν συνοδεύεται με καθυστέρηση στην ενήβωση ή αν υπάρχει θετικό κληρονομικό ιστορικό.

Σήμερα ξέρουμε ότι τουλάχιστον το 50% των γιγαντισμών οφείλεται σε γενετικά αίτια. Μάλιστα η πρόσφατη ανακάλυψη του συνδρόμου X-LAG που ευθύνεται για το 10% των γιγαντισμών, έχει ελληνικό άρωμα μιας και η ανακάλυψη έγινε στο εργαστήριο του δρος Κωνσταντίνου Στρατάκη, στα Εθνικά Ιδρύματα Υγείας (ΝΙΗ) της Αμερικής.

Θα πρέπει να τονιστεί ότι ο γιγαντισμός είναι εξαιρετικά σπάνιος. Έτσι οι ενδοκρινολόγοι που ασχολούμαστε με τα νοσήματα αυτά έχουμε ένα-δύο ή ακόμη και κανένα τέτοιο ασθενή.

Ο δικός μου «γίγαντας» είναι ένας τεράστιος άνδρας με παιδική καλοσύνη, ο οποίος αυτή τη στιγμή έχει ολοκληρώσει το κύκλο των θεραπειών του, είναι υγιής και μεγαλώνει ένα κοριτσάκι το οποίο ανησυχεί δικαιολογημένα ότι μπορεί να έχει κάποιο παρόμοιο πρόβλημα. Ευτυχώς όμως σήμερα με τις υπάρχουσες θεραπείες η διάγνωση, η πρόγνωση και αντιμετώπιση έχουν βελτιωθεί πάρα πολύ.

Πότε πρέπει να υποψιασθεί ένας ενήλικας ότι ίσως έχει μεγαλακρία;

Τα συμπτώματα αναπτύσσονται σιγά-σιγά και μπορεί να μη γίνουν αντιληπτά ακόμη και από γιατρούς.

Με τα χρόνια παρουσιάζεται αύξηση του μεγέθους των άκρων (δεν χωράνε τα δακτυλίδια, χρειάζεται ολοένα μεγαλύτερο μέγεθος παπούτσι), μπορεί να εμφανισθεί πάχυνση στα χείλη και τη γλώσσα, ενώ αλλάζουν μερικά χαρακτηριστικά του προσώπου (προπέτεια στο μέτωπο και τη κάτω γνάθο, αραίωση των δοντιών).

Οι ασθενείς συχνά ταλαιπωρούνται επίσης από αυξημένη εφίδρωση, έχουν έντονο ροχαλητό, αρθραλγίες και μπορεί να εμφανίσουν σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα. Μπορεί να παρουσιασθούν προβλήματα σεξουαλικής δυσλειτουργίας στους άνδρες και διαταραχές της περιόδου στις γυναίκες. Επίσης, συχνά εμφανίζεται υπέρταση και διαβήτης.

Όταν σε ένα άτομο συνυπάρχουν τέτοιου είδους συμπτώματα, εγείρονται υπόνοιες για μεγαλακρία.

Πόσο συχνή είναι η μεγαλακρία/γιγαντισμός;

Η μεγαλακρία είναι σπάνιο νόσημα με επίπτωση περίπου 3 νέα περιστατικά ανά εκατομμύριο πληθυσμού το έτος. Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου 700-800 μεγαλακρικοί. Προσβάλλει εξίσου συχνά και τα δύο φύλα, με μέση ηλικία εμφάνισης τα 40-50 έτη.

Ο γιγαντισμός είναι εξαιρετικά σπάνιος (στις ΗΠΑ λ.χ. υπάρχουν μόλις 100 επιβεβαιωμένα περιστατικά).

Εκτός από τα αδενώματα της υπόφυσης, έχει άλλες αιτίες;

Σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να οφείλεται σε υπερπλασία της υπόφυσης λόγω της υπερέκκρισης μίας ορμόνης που φυσιολογικά διεγείρει την έκκριση της αυξητικής και λέγεται GHRH.

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Η διάγνωση γίνεται με τη μέτρηση των επιπέδων της αυξητικής ορμόνης (GH) και του επονομαζόμενουινσουλινόμορφου αυξητικού παράγοντα-1 (IGF-1) στο αίμα. Σε περίπτωση μεγαλακρίας οι μετρήσεις αυτές είναι συνήθως αυξημένες. Η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων καλό θα είναι να γίνεται από ενδοκρινολόγο ιατρό.

Αν με τις απλές αυτές μετρήσεις υπάρχει υποψία υπερέκκρισης αυξητικής ορμόνης, η διάγνωση πρέπει να επιβεβαιωθεί με ειδικές δοκιμασίες που πραγματοποιούνται στο Ενδοκρινολογικό Εργαστήριο.

Στις περιπτώσεις που επιβεβαιώνεται η διάγνωση, η αιτία της αποκαλύπτεται με τη διενέργεια μαγνητικής τομογραφίας (MRI) της υπόφυσης η οποία και αποκαλύπτει την παρουσία ενός μικρού (κάτω από 10 χιλιοστά) ή μεγάλου (πάνω από 10 χιλιοστά) αδενώματος στη υπόφυση.

Το μέγεθος και η επέκταση του αδενώματος θα καθορίσει σημαντικά την θεραπευτική επιλογή. Αν το αδένωμα είναι μεγάλο μπορεί να πιέζει τα οπτικά νεύρα και στη περίπτωση αυτή χρειάζεται να γίνει έλεγχος των οπτικών πεδίων.

Ποιες είναι οι θεραπείες;

Ο ασθενής που διαγιγνώσκεται με μεγαλακρία πρέπει να παραπέμπεται σε ειδικά κέντρα, όπως συμβαίνει σε όλο τον κόσμο. Η θεραπεία σήμερα είναι εξατομικευμένη και εξαρτάται από το μέγεθος του αδενώματος, την πίεση που ασκείται στα οπτικά νεύρα, την ανταπόκριση στις υπάρχουσες φαρμακευτικές θεραπείες και την ηλικία του ασθενή. Επίσης, σημαντικό μέρος της αντιμετώπισης έχει να κάνει με τη διάγνωση και την αντιμετώπιση των επιπλοκών της νόσου.

Οι βασικές μορφές θεραπείας είναι:

1. Η νευροχειρουργική αφαίρεση. Γίνεται από τη μύτη αλλά δυστυχώς πλήρης ίαση με την επέμβαση επιτυγχάνεται σε ποσοστά κάτω του 50% των ασθενών.

2. Η φαρμακευτική θεραπεία με ανάλογα σωματοστατίνης ή τον ανταγωνιστή της αυξητικής ορμόνης. Πρόσφατα προστέθηκε στη φαρμακευτική μας φαρέτρα μία νεότερη γενιάς μορφή αναλόγου σωματοστατίνης, η πασιρεοτίδη, με πολύ θετικά αποτελέσματα.

3. Η ακτινοθεραπεία της υπόφυσης που ανάλογα με το μέγεθος του αδενώματος γίνεται με την παλιά συμβατική μέθοδο ή με τις νεότερες μορφές (γ- ή cyber- knife). Δυστυχώς η ακτινοθεραπεία αργεί να δράσει, δεν είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στον πλήρη έλεγχο της υπερέκκρισης της αυξητικής ορμόνης και συνοδεύεται από δυσάρεστες επιπλοκές.

Η πρόγνωση των ασθενών, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, είναι άριστη με την προϋπόθεση ότι επιτυγχάνεται πλήρης έλεγχος της υπερέκκρισης αυξητικής ορμόνης, συνήθως με συνδυασμό των διαθέσιμων θεραπευτικών μέσων.

Για τους ασθενείς που επιτυγχάνουν το θεραπευτικό στόχο ομαλοποιείται το προσδόκιμο επιβίωσης ενώ τα οφέλη από την πρόληψη των επιπλοκών και την υποχώρηση των συμπτωμάτων της νόσου είναι τεράστια. Δυστυχώς όμως ορισμένες δυσμορφίες και βλάβες των αρθρώσεων δεν αντιστρέφονται. Για το λόγο αυτό είναι σημαντική η πρώιμη διάγνωση και ο χωρίς καθυστέρηση πλήρης έλεγχος της νόσου σε ειδικό κέντρο.

Info

Η εκδήλωση του γιγαντισμού στα παιδιά είναι συνήθως ραγδαία και εμφανής, ενώ η μεγαλακρία στους ενήλικες είναι πιο «ύπουλη» και βαθμιαία, γι’ αυτό και καθυστερεί η διάγνωση

Τελευταία Νέα