Αναζήτηση
Ένας στους δύο καπνιστές και ένας στους δέκα μη καπνιστές εκδηλώνουν χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια – την ασθένεια που δηλητηριάζει λίγο-λίγο τον οργανισμό επειδή τον εμποδίζει να αποβάλλει το διοξείδιο του άνθρακα για να προσλάβει οξυγόνο.
Αν και δεν της δίνουμε μεγάλη σημασία, η ΧΑΠ είναι τόσο σοβαρή ώστε το 3,5% των ασθενών που εισάγονται στο νοσοκομείο εξαιτίας της χάνουν τη ζωή τους μέσα σε ένα τρίμηνο, ενώ το προσδόκιμο επιβιώσεως των πασχόντων από τις προχωρημένες μορφές της μπορεί να μειωθεί κατά τουλάχιστον 6 χρόνια.
Οι ασθενείς διατρέχουν επίσης αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του πνεύμονα, ο οποίος είναι συχνότερος εξαιτίας της φλεγμονής που αυτή προκαλεί.
«Η ΧΑΠ εκδηλώνεται με σοβαρά επεισόδια δύσπνοιας που οδηγούν τον ασθενή στο νοσοκομείο σε βαρύτατη κατάσταση. Τα επεισόδια αυτά, που αποκαλούνται οξείες παροξύνσεις, είναι σαν έμφραγμα των πνευμόνων γιατί έχουν μεγάλα ποσοστά θνησιμότητας», λέει ο δρ Νικόλαος Τζανάκης, αναπληρωτής καθηγητής Πνευμονολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και συντονιστής της Ομάδας ΧΑΠ της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας.
«Ο κόσμος αλλά και πολλοί γιατροί νομίζουν πως η ΧΑΠ είναι κάτι απλό, αλλά γεγονός παραμένει πως είναι σοβαρή πάθηση που αποτελεί την τρίτη κυριότερη αιτία θανάτου σε όλο τον κόσμο, αφού κοστίζει ετησίως τη ζωή σε 3 εκατομμύρια ανθρώπους».
Η συχνότερη αιτία της ΧΑΠ είναι το κάπνισμα. Μελέτες έχουν δείξει ότι αργά ή γρήγορα την εκδηλώνει το 40-50% των καπνιστών, με τις πιθανότητες εκδήλωσης να εξαρτώνται από την ευαισθησία του οργανισμού, το ιστορικό του καπνίσματος (έτη καπνίσματος και πακέτα τσιγάρα) και την ηλικία.
«Ο συνήθης άρρωστος είναι άνδρας ηλικίας άνω των 50 ετών ο οποίος έχει καπνίσει επί τουλάχιστον 15-20 χρόνια ένα πακέτο τσιγάρα την ημέρα ή, ολοένα και συχνότερα, 45άρα γυναίκα με βαρύτερα συμπτώματα και χειρότερη πρόγνωση παρότι έχει το ίδιο ιστορικό καπνίσματος», εξηγεί ο δρ Τζανάκης.
«Φυσικά οι περιγραφές αυτές δεν είναι απόλυτες. Στο 1% των περιπτώσεων οι ασθενείς έχουν έλλειψη ενός ενζύμου που λέγεται α1-αντιθρυψίνη και γι’ αυτό εκδηλώνουν τη νόσο σε ηλικία 30-35 ετών και με μικρή ή καμία έκθεση στο κάπνισμα».
Σε ένα 10% των περιπτώσεων, εξ άλλου, δεν υπάρχει καθόλου ιστορικό καπνίσματος, αλλά οι άνθρωποι αρρωσταίνουν εξαιτίας λ.χ. της έκθεσής τους σε χημικά στο χώρο εργασίας. «Ακόμα και όσοι ζουν στα μεγάλα αστικά κέντρα, όπως η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη, διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο διότι με το νέφος που εισπνέουν είναι σαν να καπνίζουν καθημερινά 5-6 τσιγάρα», προσθέτει ο ειδικός.
Ύπουλη ανάπτυξη
Η ΧΑΠ είναι μία ύπουλη, βραδέως εξελισσόμενη ασθένεια, που αρχίζει σιωπηλά, με σποραδικό βήχα και λίγη δύσπνοια – συμπτώματα τα οποία πολλοί εκλαμβάνουν λανθασμένα ως φυσικά επακόλουθα της ηλικίας και έτσι δεν τους δίνουν σημασία. Καθώς περνάνε τα χρόνια, όμως, επιδεινώνεται προκαλώντας μόνιμες βλάβες στους πνεύμονες που λειτουργικά γίνονται εμφανείς κατά την αξιολόγηση της αναπνευστικής λειτουργίας με την εξέταση της σπιρομέτρησης.
Τα δύσκολα για τους ασθενείς αρχίζουν μετά τη διάγνωση, όταν δεν κάνουν σωστή θεραπεία ή/και δεν κόβουν το κάπνισμα ή όποιο άλλο αίτιο ευθύνεται για την ανάπτυξη και την εξέλιξή της.
Σε τέτοια περίπτωση είναι μεγάλος ο κίνδυνος παροξύνσεων, δηλαδή οξείας επιδείνωσης των συμπτωμάτων, με δύσπνοια, αύξηση των πτυέλων και του βήχα, διαταραχή στην ανταλλαγή των αερίων του αίματος (στην αποβολή διοξειδίου του άνθρακα και την πρόσληψη οξυγόνου) και επιβάρυνση όλων των ζωτικών λειτουργιών.
«Ουσιαστικά στην ΧΑΠ δηλητηριάζεται ο οργανισμός από το διοξείδιο του άνθρακα, το οποίο δεν μπορεί να αποβληθεί λόγω της δυσλειτουργίας των πνευμόνων», λέει ο κ. Τζανάκης.
«Έτσι, ο ασθενής στην διάρκεια μιας οξείας παρόξυνσης μπορεί να πέσει σε κώμα (υπερκαπνικό κώμα) ή/και να παρουσιάσει επιδείνωση των άλλων νοσημάτων από τα οποία μπορεί να πάσχει, εκδηλώνοντας καρδιακή αρρυθμία (πολύ συχνά κολπική μαρμαρυγή), έμφραγμα, οξεία νεφρική ανεπάρκεια, βαριά, επίμονη λοίμωξη του αναπνευστικού ή σηψαιμία από ανθεκτικά μικρόβια».
Επείγον περιστατικό οι παροξύνσεις
Οι παροξύνσεις της ΧΑΠ είναι επείγον περιστατικό και οι ασθενείς χρειάζονται άμεση διακομιδή στο νοσοκομείο. Στο ένα τρίτο των περιπτώσεων θα χρειαστούν μηχανική υποστήριξη της αναπνοής και νοσηλεία στην εντατική ή στην μονάδα αυξημένης φροντίδας. Επειδή όμως οι κλίνες δεν επαρκούν, είναι συνηθισμένο φαινόμενο να νοσηλεύονται σε κοινούς θαλάμους και να υποβάλλονται σε μη επεμβατικό αερισμό, μία εναλλακτική μέθοδο υποστήριξης της αναπνοής.
Μετά από κάθε παροξυσμό, η ΧΑΠ επιδεινώνεται και οι μισοί σχεδόν ασθενείς χρειάζονται οξυγόνο πολλές ώρες την ημέρα για να επιζήσουν.
«Οι παροξύνσεις της ΧΑΠ είναι βαριές καταστάσεις, με μεγάλο ποσοστό θνησιμότητας. Η μεγάλη μελέτη ERSCOPD Audit Project που διενεργήθηκε σε 16.000 ασθενείς από 13 ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνεται η Ελλάδα, έδειξε ότι μέσα σε ένα τρίμηνο από τη νοσηλεία στο νοσοκομείο χάνει τη ζωή του το 6,2% των ασθενών (το 3,2% στην Ελλάδα) ενώ το 30% επανέρχονται με νέα, βαρύτερη παρόξυνση.
»Το ποσοστό της θνησιμότητας είναι μεγαλύτερο από εκείνο που παρατηρείται σε όσους επιβιώνουν από ένα έμφραγμα ή εγκεφαλικό», τονίζει ο κ. Τζανάκης ο οποίος είναι ο εθνικός συντονιστής του ERS/COPD Audit Project.
Σπιρομέτρηση μετά από 10 χρόνια καπνίσματος
Τα καλά νέα είναι ότι αν ο ασθενής κόψει το κάπνισμα και υποβληθεί στη σωστή θεραπεία, η ασθένειά του επιβραδύνεται σημαντικά, ιδίως αν δεν έχει εγκατασταθεί ακόμα.
Για να συμβεί αυτό απαραίτητη είναι η έγκαιρη διάγνωση, η οποία μπορεί να επιτευχθεί με την σπιρομέτρηση. Η εξέταση αυτή συνιστάται επειγόντως «σε όσους καπνίζουν καθημερινά επί 10 χρόνια, ανεξαρτήτως ηλικίας – και τα περαιτέρω θα καθοριστούν αναλόγως με τα ευρήματα», λέει ο κ. Τζανάκης.
Αριθμοί
300.000 Έλληνες είναι διαγνωσμένοι με ΧΑΠ
400.000 Έλληνες έχουν πρώιμη, αδιάγνωστη ΧΑΠ
150.000-200.000 ασθενείς κάνουν θεραπεία
100-125 εκατομμύρια το ετήσιο κόστος της θεραπείας
