Ρεαλισμός στα άκρα

Ερως Εσταυρωμένος»: Από αυτόν τον τίτλο του διηγήματος (1901) του Γρηγορίου Ξενοπούλου ξεκίνησε η πορεία της ηρωίδας του, που, στη συνέχεια, στη διασκευή του ιδίου (1909) έγινε η «Στέλλα Βιολάντη» του θεατρικού έργου που πρωτοπαρουσιάστηκε με τη Μαρίκα Κοτοπούλη. Αργότερα, το 1931, πάλι ο Ξενόπουλος έγραψε το σενάριο της ομώνυμης κινηματογραφικής ταινίας με την Ελένη Παπαδάκη. Η πορεία του «εσταυρωμένου» συνεχίστηκε και συνεχίζεται.

Ενα όνομα (Στέλλα), ένα συναίσθημα (έρωτας), μια κατάσταση (σύγκρουση με τον πατέρα) είναι τα κοινά χαρακτηριστικά ανάμεσα στο ρομαντικό έργο του ζακυνθινού συγγραφέα και στο σύγχρονο θεατρικό του Γιάννη Οικονομίδη «Στέλλα κοιμήσου» που παίζεται στο Εθνικό Θέατρο. Η ιστορία ενός έρωτα που θα συναντήσει αξεπέραστα(;) εμπόδια και θα οδηγήσει τους ήρωες στα άκρα, στον θάνατο, τον φυσικό ή της ψυχής. Ποια η διαφορά; Κοινό το αποτέλεσμα. Σκηνοθέτης του κινηματογράφου, ο Οικονομίδης («Μαχαιροβγάλτης», «Ψυχή στο στόμα», «Σπιρτόκουτο», «Το μικρό ψάρι») στην πρώτη του θεατρική απόπειρα χρησιμοποιεί γνώριμους, στον ίδιο, τρόπους για να οργανώσει την παράστασή του. Το τελικό «σενάριο» γράφτηκε στις πρόβες με τη συμβολή όλων των ηθοποιών (με ορισμένους έχει δουλέψει και στις ταινίες του), η φρασεολογία περιέχει ένα άγριο και χυδαίο, ενίοτε, λεξιλόγιο, αμεσότητα, υπόγειο χιούμορ, ειρωνεία.

Η «ΑΓΙΑ» ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ. Μέσα στο σκηνικό που παραπέμπει σε μια πολυτελή βίλα, κάπου στα βόρεια προάστια, με πισίνα (στην οποία αναφέρονται συχνά πυκνά), ζει η οικογένεια Γερακάρη. Με σαφή στοιχεία που γρήγορα παραπέμπουν σε χρήμα, αγνώστου προέλευσης, και εξουσία με ρίζες στον υπόκοσμο, ο πάτερ φαμίλιας έχει αποφασίσει να παντρέψει την κόρη του με τον γιο μιας πολιτικής οικογένειας που θα του ανοίξει κι άλλες πόρτες. Γύρω του ένα αρρωστημένο σύστημα. Η σύζυγος αλκοολική, ο γιος ναρκομανής, η άλλη κόρη αδύναμη, μια θεία (η αδελφή του πατέρα) εξαιρετικά σκληρή, παντρεμένη με έναν άβουλο θείο. Στη μέση η Στέλλα, που ερωτεύεται, και ο νεαρός αγαπημένος της, ένας ηθοποιός της τηλεόρασης.

Χωρισμένο ουσιαστικά σε δύο μέρη, το «Στέλλα κοιμήσου» κάνει αρχικά την ακτινογραφία των μελών αυτής της διαχρονικά «αγίας» οικογένειας. Ξεκινώντας από τα δύο αδέλφια της Στέλλας, περνά σιγά σιγά στα υπόλοιπα μέλη. Ο νεαρός αγαπημένος της θα μπει αργότερα στην ιστορία. Ο καλός γαμπρός και η δική του οικογένεια δεν εμφανίζονται ποτέ επί σκηνής. Αποτελούν ένα σημείο αναφοράς με σημειολογική αξία.

Ο ΠΑΤΕΡΑΣ. Η παράσταση, έτσι όπως εξελίσσεται, θυμίζει οικείες οικογενειακές καταστάσεις. Διαφωνίες, καβγάδες, καμιά κουβέντα παραπάνω. Καθ’ όλη όμως τη διάρκεια αυτού του άτυπου πρώτου μέρους, ίπταται μια απειλή: η απειλή του πατέρα. Η απειλή εκείνου που ορίζει τους πάντες και τα πάντα, που εξουσιάζει και επιβάλλεται, που βασανίζει ως αυτονόητο εκείνους που εξουσιάζει.

Η είσοδός του στη σκηνή και στο σαλόνι της οικογενειακής εστίας δεν τον αποκαλύπτει αμέσως. Παρά την επιβλητική του φυσιογνωμία, τίποτα δεν προδικάζει τις εξελίξεις. Μόνον αυτή η διαρκής απειλή που προκαλεί μια δυσάρεστη εσωτερική αίσθηση. Την αίσθηση του κακού που έρχεται.

Μαζί, εμφανίζεται και ο νεαρός αγαπημένος της Στέλλας. Ο αρχικά ήπιος διάλογος ανάμεσα στον πατέρα και τα δύο νέα παιδιά, με παρεμβολές των υπολοίπων, ξαφνικά μετατρέπεται σε απόλυτη καταστροφή. Η απειλή γίνεται βία, η βία γίνεται πραγματικότητα και η πραγματικότητα σοκάρει.

Είναι εξαιρετική η διαδικασία που ο Οικονομίδης στήνει και εξελίσσει σταδιακά τα επίπεδα της ιστορίας του, φτιάχνοντας ένα περιβάλλον στο οποίο ο καθένας βρίσκει το δικό του κομμάτι. Οσο για το αποτέλεσμα της πολλής δουλειάς των ηθοποιών, δικαιώνεται, καθώς μετατρέπει τους ήρωες σε αληθινούς ανθρώπους.