«Η ευθύνη για αυτό το αποτέλεσμα βαραίνει κατά 99% τον πρωθυπουργό Ματέο Ρέντσι και την ανόητη αλαζονεία του. Πίστεψε ότι το δημοψήφισμα για τη συνταγματική αναθεώρηση ήταν το κατάλληλο έδαφος για να εδραιώσει την ηγεμονία του. Οχι μόνο έχασε το στοίχημα, αλλά οδήγησε τη χώρα σε μια εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση». Αυτό είναι το (οργισμένο) σχόλιο του Μάσιμο Κάτσαρι, αριστερού φιλοσόφου και πρώην δημάρχου Βενετίας, ο οποίος για τη συνέχεια εμφανίζεται μάλλον απαισιόδοξος: «Μπαίνουμε σε μια πολύ ευαίσθητη φάση η οποία απαιτεί έξυπνους χειρισμούς απ’ όλους. Αλλά από ευφυΐα δεν λάμπουμε ακριβώς».

Μιλώντας στη «Ρεπούμπλικα», ο Κάτσαρι δηλώνει ανήσυχος – «ή μάλλον πολύ ανήσυχος» διορθώνει. Αυτή η ανησυχία ήταν εξάλλου ο λόγος για τον οποίο είχε ταχθεί υπέρ του Ναι. Το αποτέλεσμα, σημειώνει, ήταν προϊόν της αυτοκτονικής στρατηγικής του Ματέο Ρέντσι. Υπάρχει όμως και μια άλλη εξήγηση: «Η Ιταλία, όπως σχεδόν όλες οι δυτικές χώρες, δεν αντέχει πια ένα κατεστημένο που αδυνατεί να επιλύσει συγκεκριμένα προβλήματα, αλλά και να βρει λύσεις ώστε να αναχαιτίσει την παρακμή της μεσαίας τάξης ή να αντιστρέψει την έλλειψη της κοινωνικής κινητικότητας. «Τα συνθήματα δεν μπορούν πλέον να καλύψουν την ανεπάρκεια. Μεγάλα τμήματα του εκλογικού σώματος δεν αντέχουν πια τις παραδοσιακές δυνάμεις που κυβερνούν».

Ο ιταλός φιλόσοφος παραδέχεται ότι δεν είχε προβλέψει τη νίκη του Οχι. «Πίστευα πως θα επικρατούσε ανάμεσα στους αναποφάσιστους ο φόβος ότι τα πράγματα θα μπορούσαν να γίνουν χειρότερα – κάτι που ενδεχομένως θα συμβεί. Φαίνεται όμως ότι είχα υποτιμήσει το αίσθημα οργής». Ο Μάσιμο Κάτσαρι πάντως δεν πιστεύει ότι για τον Ματέο Ρέντσι έχει τελειώσει η πολιτική: «Είναι ένα πολιτικό ζώο, δεν θα εγκαταλείψει τον πολιτικό αγώνα. Θα προετοιμαστεί για τις επόμενες εκλογές. Θα κάνει δικό του κόμμα. Ο Ρέντσι θα κάνει το δικό του, οι άλλοι το δικό τους και ενδεχομένως θα συνεργαστούν ως κεντροαριστερά».

Τελευταία Νέα