Αναζήτηση
Εναν μήνα μετά την ανάδειξη του Ντόναλντ Τραμπ στο ανώτατο αξίωμα των ΗΠΑ, το Μαξίμου εξακολουθεί να γνωρίζει ελάχιστα για τις προθέσεις του σε θέματα άμυνας, εξωτερικής πολιτικής και ενέργειας. Εκτός και αν ο ελληνικής καταγωγής συνεργάτης του Τζορτζ Παπαδόπουλος, που βρίσκεται στην Αθήνα, διαφωτίσει κάπως τους συνομιλητές του προκειμένου να αποκρυπτογραφήσουν τις προθέσεις του νέου αμερικανού προέδρου.
Διότι μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, ο 30χρονος Παπαδόπουλος, ειδικός σε θέματα ενέργειας και γεωπολιτικής, συναντά τις τελευταίες ημέρες πολύ κόσμο. Από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο και αρκετούς υπουργούς έως τους δημάρχους Αθήνας και Θεσσαλονίκης, στελέχη του επιχειρηματικού κόσμου, με τα ραντεβού να συνεχίζονται αφού σκοπεύει να παραμείνει στην Ελλάδα ώς τις 21 Δεκεμβρίου.
Συμπτωματικά ή μη, η επίσκεψή του συνέπεσε με μια μεγάλη κινητικότητα σε ενεργειακά θέματα αμερικανικού ενδιαφέροντος. Από το ναυάγιο της συμφωνίας ΔΕΣΦΑ – SOCAR, για την οποία οι ΗΠΑ ενδιαφέρονταν σφόδρα, έως την προχθεσινή τριμερή σύνοδο στην Ιερουσαλήμ ανάμεσα σε Μπενιαμίν Νετανιάχου, Αλέξη Τσίπρα και Νίκο Αναστασιάδη με ατζέντα ξεχωριστού ενδιαφέροντος για τον Παπαδόπουλο: την ενεργειακή συνεργασία των τριών χωρών για τη μεταφορά μέσω του αγωγού East Med των κοιτασμάτων φυσικού αερίου από το Ισραήλ και την Κύπρο στην Ελλάδα και από εκεί στην Ιταλία, θέμα για το οποίο ο ίδιος ο Παπαδόπουλος έχει δημιουργήσει ειδικό think tank στην Ουάσιγκτον. Είναι μάλιστα της άποψης ότι το Ισραήλ πρέπει να αποφύγει τη διαμετακόμιση των κοιτασμάτων του μέσω Τουρκίας και να εντάξει στο παιχνίδι το νέο αιγυπτιακό κοίτασμα Ζορ, το μεγαλύτερο που έχει εντοπιστεί μέχρι στιγμής στη Μεσόγειο. Αλλωστε ο Τραμπ διατηρεί στενή σχέση με τον αιγύπτιο πρόεδρο Αλ Σίσι.
Ανθρωποι, πάντως, που συναντήθηκαν με τον Παπαδόπουλο εξηγούν ότι ήρθε λιγότερο για να δώσει το στίγμα των προθέσεων της νέας αμερικανικής ηγεσίας και περισσότερο για να μεταφέρει το κλίμα –«δεν περνάει μηνύματα παρά ακούει» όπως λένε χαρακτηριστικά. Αλλωστε πριν από τις 20 Ιανουαρίου, οπότε και ο Τραμπ αναλαμβάνει καθήκοντα προέδρου, ο γεννημένος στο Σικάγο από θεσσαλονικιούς γονείς Παπαδόπουλος δεν θα έχει κάποια επίσημη κυβερνητική ιδιότητα. Αυτός είναι και ο λόγος που παρότι η αμερικανική πρεσβεία έχει δεχθεί πλήθος αιτημάτων για ραντεβού μαζί του, δυσκολεύεται να ανταποκριθεί, αφού ο Παπαδόπουλος δεν κατέχει θέση στον νέο κρατικό μηχανισμό εξουσίας.
Βλέπει κόσμο σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη
Τούτο όμως δεν τον εμποδίζει να ακούει την άποψη της πολιτικής ελίτ για θέματα που άπτονται του αντικειμένου του. Το έκανε προ ημερών στο συνέδριο της ΚΕΔΕ στη Θεσσαλονίκη όπου και μετείχε το μισό Υπουργικό Συμβούλιο (Σκουρλέτης, Βερναρδάκης, Κουρουμπλής, Φάμελλος, κ.ά.), σε συναντήσεις με οικονομικούς υπουργούς, την Τετάρτη στο Προεδρικό Μέγαρο όπου είδε τον γνώριμό του από πέρυσι Προκόπη Παυλόπουλο, όπως και στην Κύπρο όπου ταξίδεψε προχθές. Το πρόγραμμα έχει μέχρι και συμμετοχή σε περιφερειακά συνέδρια όπως το ενεργειακό φόρουμ που διεξάγεται στις 19 Δεκεμβρίου στην Πάτρα με αντικείμενο, μεταξύ άλλων, τις τελευταίες εξελίξεις στην εξερεύνηση και παραγωγή υδρογονανθράκων στη Δυτική Ελλάδα.
Στόχος της μακράς αυτής παραμονής στην Ελλάδα φαίνεται ότι είναι η χαρτογράφηση της στάσης κυβέρνησης και αντιπολίτευσης για τον ρόλο της χώρας στο γεωπολιτικό παιχνίδι της ΝΑ Μεσογείου, κάτι που έπρεπε να γίνει τώρα, αφού το πιθανότερο είναι πως από τις 20 Ιανουαρίου και μετά το πρόγραμμα του Παπαδόπουλου βαραίνει.
Σε πολλά θέματα, όπως στα αμερικανορωσικά, ο έλληνας ομογενής αποφεύγει να πάρει θέση, άλλωστε η στάση των ΗΠΑ παραμένει ακόμη μυστήριο, με τον Τραμπ να έχει μιλήσει για την ανάγκη διαύλων συνεργασίας με τη Μόσχα. Το τάιμινγκ ωστόσο της επίσκεψής του συμπίπτει με τη συνάντηση που θα έχουν την ερχόμενη Τρίτη (και 13) στη Μόσχα οι διοικήσεις της ρωσικής Gazprom, της ιταλικής Edison και της ΔΕΠΑ προκειμένου να εξετάσουν τα επόμενα βήματα για τη νότια διαδρομή του ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη. Δέκα μήνες μετά το αρχικό μνημόνιο συναντίληψης της Ρώμης, οι τρεις εταιρείες θα συζητήσουν πιο «προχωρημένα» θέματα, όπως η διαδρομή και τα σημεία παράδοσης του ρωσικού αερίου εντός της Ευρώπης, καθώς και διάφορες εναλλακτικές λύσεις όσον αφορά τις υποδομές που πρέπει να κατασκευαστούν. Αυτό δεν σημαίνει ότι έχουν ξεπεραστεί οι αμφιβολίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ούτε η εχθρότητα του υπερατλαντικού παράγοντα. Δείχνει ωστόσο την αποφασιστικότητα των εμπλεκόμενων εταιρειών να συντονίσουν τις προσπάθειές τους για να διασκεδάσουν τις αντικειμενικές δυσκολίες τις οποίες επιτείνει το κακό προηγούμενο του South Stream, του ρωσικού σχεδίου που εντέλει ναυάγησε λόγω των αντιδράσεων της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Το πώς θα αντιδράσει η νέα αμερικανική προεδρία δεν είναι ακόμη σαφές, αν και πολλοί εκτιμούν ότι η πολιτική της θα έχει περισσότερα στοιχεία συνέχειας παρά ρήξης με το παρελθόν. Δεν είναι μόνο ότι η ίδια η ιστορία έχει δείξει πως οι αλλαγές στην αμερικανική εξωτερική πολιτική είναι συνήθως μικρότερου εύρους απ’ ό,τι αναμένεται. Είναι και πιο πρακτικοί λόγοι, όπως για παράδειγμα η σαφής πρόθεση του Τραμπ να στηρίξει την αμερικανική βιομηχανία σχιστολιθικού αερίου, όπου πρόσφατα οι ΗΠΑ πέρασαν –για πρώτη φορά στην ιστορία τους –σε θέση καθαρού εξαγωγέα αερίου από εισαγωγέα.
Το σχιστολιθικό αέριο και ο ΔΕΣΦΑ
Και η Ελλάδα έχει ήδη έναν από τους 13 πιο σημαντικούς αποθηκευτικούς σταθμούς υγροποιημένου φυσικού αερίου στη Μεσόγειο και σε όλη την Ευρώπη, τη Ρεβυθούσα, το μικρό νησί του Σαρωνικού. Αποτελεί ένα από τα βασικότερα περιουσιακά στοιχεία του ΔΕΣΦΑ, τον οποίο ήθελε να αποκτήσει η αζερική SOCAR, συμφωνία που διόλου τυχαία είχε την ισχυρή στήριξη των ΗΠΑ.
Εδώ και καιρό αμερικανικές εταιρείες παραγωγής σχιστολιθικού αερίου (π.χ. Cheniere) έχουν καταστήσει σαφές ότι επιθυμούν να εξάγουν φυσικό αέριο στην περιοχή. Το αέριο σε υγροποιημένη μορφή θα μεταφέρεται σε σταθμούς όπως η Ρεβυθούσα ή ο υπό σχεδίαση στην Αλεξανδρούπολη και θα επαναεριοποιείται, προκειμένου να αποσταλεί μέσω νέων αγωγών μέχρι τα ρωσικής επιρροής ενεργειακά γήπεδα των Βαλκανίων. Το ναυάγιο της συμφωνίας SOCAR – ΔΕΣΦΑ έχει περιπλέξει τα πράγματα στην περιοχή σε σχέση με το πώς είχαν δρομολογηθεί και οι Αμερικανοί δεν κρύβουν τη δυσφορία τους για την εξέλιξη. Εφόσον ο ΔΕΣΦΑ περνούσε στα χέρια της SOCAR, θα είχε τον ίδιο μέτοχο με τον TAP, του οποίου το 20% ανήκει στους Αζέρους. Οντας αυτοί ιδιοκτήτες του ΔΕΣΦΑ και ταυτόχρονα βασικοί μέτοχοι του TAP, όπως λένε οι ίδιες πηγές, θα είχαν κάθε λόγο να δρομολογήσουν επενδύσεις διεύρυνσης του ελληνικού δικτύου προς τα Δυτικά και Ανατολικά Βαλκάνια, κατά τρόπο ώστε να «κουμπώνουν» με τον αγωγό. Τέτοιες θα ήταν μια σειρά από ευέλικτους «μικρούς αγωγούς» προς Αλβανία και Βουλγαρία. Εργα που θα «παντρεύονταν» με τη σειρά τους με τον υπό σχεδίαση ελληνοβουλγαρικό αγωγό (IGB) και τον άξονα Βουλγαρίας – Ρουμανίας – Σερβίας – Ουγγαρίας. Ενα σύμπλεγμα αγωγών που ενωμένα σε ένα θα επέτρεπαν τη διακίνηση φυσικού αερίου –όχι μόνο αμερικανικού, αλλά αργότερα και ισραηλινού ή κυπριακού –από την Ελλάδα μέχρι και την Ουκρανία, δηλαδή την αυλή της Ρωσίας, αποδυναμώνοντας έτσι έτι περαιτέρω τη ρωσική γεωοπολιτική ισχύ.
Για το ντιλ με τους Αζέρους
Υπό αυτή την έννοια, η αγορά του ΔΕΣΦΑ από τους Αζέρους αποτελούσε ένα σημαντικό ακόμη κομμάτι στο παζλ των αμερικανικών συμφερόντων στη ΝΑ Ευρώπη. Ανθρωποι μάλιστα που είναι σε θέση να γνωρίζουν πώς σκέφτεται ο αμερικανικός παράγοντας μεταφέρουν την έκπληξή του για τη χαλαρή στάση των Ευρωπαίων στην είδηση του ναυαγίου της συμφωνίας. Ανεξάρτητα από τα εμπόδια που είχε θέσει η Κομισιόν, απαιτώντας από τη SOCAR να συμμορφωθεί με την κοινοτική νομοθεσία που απαγορεύει την είσοδο σε υποδομές καθετοποιημένων εταιρειών, οι Αμερικανοί επιμένουν ότι το Αζερμπαϊτζάν δεν παύει να αποτελεί τον πιο αξιόπιστο στρατηγικό συνεργάτη της Ευρώπης για την απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο. Δεν περίμενε ο αμερικανικός παράγοντας ότι οι Βρυξέλλες θα αποδέχονταν την ακύρωση της συμφωνίας.
Οσο για τη συνεργασία Ισραήλ – Κύπρου – Ελλάδας, λέγεται ότι υπάρχει στήριξη από τις ΗΠΑ να προχωρήσει ο East Med. Και αυτό παρότι ακριβότερο project συγκριτικά με τα άλλα δύο σενάρια: της μεταφοράς των κοιτασμάτων φυσικού αερίου του Ισραήλ και της Κύπρου μέσω αγωγού στην Τουρκία και της μεταφοράς του σε υγροποιημένη μορφή στην Αίγυπτο και από εκεί μέσω πλοίων σε εγκαταστάσεις επί ελληνικού εδάφους. Δεδομένου ότι αμερικανικές εταιρείες θέλουν να εξάγουν σχιστολιθικό αέριο στην Ελλάδα, τους βολεύει περισσότερο να έχουν δύο τερματικούς σταθμούς υγροποιημένου αερίου (σε Ρεβυθούσα και Αλεξανδρούπολη) παρά έναν αγωγό. Το ίδιο άλλωστε ισχύει ακόμη και με την ύπαρξη ενός μόνο τερματικού σταθμού, της Ρεβυθούσας, καθώς σήμερα σε πολύ μεγάλο βαθμό υποχρησιμοποιείται.
