«Τα μέτρα για το χρέος ισοδυναμούν με Μνημόνιο μετά το τρίτο Μνημόνιο»

Η Νάντια Βαλαβάνη με έναν τρόπο δεν έλειψε ποτέ από το πολιτικό τοπίο της Μεταπολίτευσης μέχρι σήμερα. Η νεαρότερη κρατούμενη του αντιδικτατορικού αγώνα, μετέπειτα στέλεχος της ΚΝΕ και του ΚΚΕ, πρωταγωνίστησε στη «νιότη» του ΣΥΡΙΖΑ που πολλοί ξεχνούν πως πυροδοτήθηκε από τον Χώρο Διαλόγου και κοινής Δράσης της Αριστεράς πολύ πριν από το κίνημα των Αγανακτισμένων. Η πορεία της εξηγείται και από αυτή την ενωτική –μα και συνάμα ανένταχτη –στάση. Ακόμη κι όταν δέχθηκε να είναι αναπληρώτρια υπουργός Οικονομικών στην πρώτη φορά αριστερή κυβέρνηση και μέχρι την παραίτησή της στις 15 Ιουλίου του 2015 με αφορμή τη συνθηκολόγηση και το τρίτο Μνημόνιο. Σήμερα σε μια συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης έπειτα από καιρό στα «ΝΕΑ» –με αφορμή το νέο της βιβλίο, εν πολλοίς βιωματικό και βγαλμένο από την κυβερνητική της εμπειρία –η ίδια σχολιάζει την επικαιρότητα και θέτει τον δικό της προβληματισμό –και αυτοκριτικά –για το σταυροδρόμι όπου βρίσκεται η Αριστερά με όλες τις αποχρώσεις της.

Ο διαχωρισμός των μέτρων για το χρέος «πρωτοεφευρέθηκε» στο Eurogroup του Μαΐου λόγω Σόιμπλε. Η τελευταία απόφαση είναι επίσης νίκη της «γραμμής Σόιμπλε»: επικυρώθηκαν μόνο τα βραχυπρόθεσμα μέτρα, ενώ άλλες παρεμβάσεις θα συζητηθούν μετά το 2018 «εφόσον χρειαστεί». Το κυριότερο: η «ελάφρυνση» που αποφασίστηκε υπολογίζεται σ’ ένα αμφίβολο 20% μέχρι το 2060 –μιάμιση γενιά Ελλήνων αργότερα. Και ισοδυναμεί με «επιστροφή» ενός μη βιώσιμου χρέους στο –επίσης μη βιώσιμο –ύψος χρέους του 2012. Σε αντάλλαγμα, επιβάλλονται στη χώρα εξωφρενικά πρωτογενή πλεονάσματα διαρκείας που, σε μια κοινωνία «ισοπεδωμένη» από επτά χρόνια εξοντωτικής ύφεσης και λιτότητας, μπορούν να υλοποιηθούν μόνο «με αίμα». Μια τέτοια δέσμευση ισοδυναμεί με «Μνημόνιο μετά το τρίτο Μνημόνιο» χωρίς ημερομηνία λήξης. Ή με χώρα-«αποικία χρέους» στο διηνεκές.

Πώς εκτιμάτε ότι θα κινηθεί η κυβέρνηση; Θα πάει σε εκλογές άμεσα ή θα επινοήσει νέο αφήγημα αργότερα;

Η κυβέρνηση αναλώνεται στη φιλοτέχνηση του δικού της success story, επικίνδυνα όμοιου με εκείνο του 2014, συμπεριλαμβανομένου του μοιράσματος της υπέρβασης του πλεονάσματος τη χρονιά που αυτό ήταν «μόνο» 0,5%: κλείσιμο αξιολόγησης, μέτρα για το χρέος, ποσοτική χαλάρωση, καταγραφή ανάπτυξης το 2017, έξοδος στις αγορές. Οπως και το 2014, τίποτα δεν είναι δεδομένο. Κι αν γίνουν, θα είναι μια «ιστορία επιτυχίας» των δανειστών και συνεχιζόμενης καταστροφής της κοινωνίας. Επίσης: ο ΣΥΡΙΖΑ που ψηφίζει και υλοποιεί Μνημόνια, έχει καταστρέψει ανεπιστρεπτί τους δεσμούς του με το μεγάλο λαϊκό ρεύμα που τον έσπρωξε στη διακυβέρνηση. Η φιλοδοξία της ηγεσίας του σήμερα φαίνεται να εξαντλείται στο να κατοχυρωθεί ως συστημική δύναμη, απαραίτητη στα όποια μελλοντικά σχήματα διακυβέρνησης. Αρα –εφόσον κλείσει η δεύτερη αξιολόγηση –το πιθανότερο είναι η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ να εξαντλήσει τα περιθώρια παραμονής στην κυβέρνηση, αναζητώντας ένα timing για εκλογές που να εξασφαλίζει παραμονή στο παιχνίδι της εξουσίας.

Πάμε στο τρίτο Μνημόνιο. Υπήρξατε στέλεχος της κυβέρνησης. Δεν ψηφίσατε το τρίτο Μνημόνιο. Παραμείνατε όμως όταν είχαμε τη συμφωνία της 20ής Φεβρουαρίου, που για πολλούς ήταν η πρώτη μεγάλη συνθηκολόγηση.

Ανάμεσα στη συμφωνία της 20ής Φεβρουαρίου και στο τρίτο Μνημόνιο υπάρχει άβυσσος. Η πρώτη ήταν συνθηκολόγηση για κέρδισμα χρόνου: για ν’ αποτραπούν νέα μέτρα εις βάρος της κοινωνίας, ενώ συνομολογείται μια συμφωνία συγκροτημένης απεμπλοκής από τα Μνημόνια. Το τρίτο Μνημόνιο, μ’ έναν καταιγισμό μέτρων λιτότητας, εκχώρησης των υπολειμμάτων κυριαρχίας και «απαλλοτρίωσης» του δημόσιου πλούτου αλλά και του ιδιωτικού των μεσαίων στρωμάτων, συνιστά παράδοση των όπλων. Σήμερα επιχειρείται η ταύτιση του εξαμήνου διακυβέρνησης της πρώτης κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ με μια «σκοτεινή εποχή». Τέτοια όμως είναι η «εποχή των Μνημονίων», που άνοιξε το 2010: μ’ ένα εξάμηνο φωτεινό διάλειμμα ελπίδας πέρυσι, τη μοναδική περίοδο κυβερνητικής αντίστασης σε έναν προδιαγεγραμμένο κοινωνικό Αρμαγεδδώνα. Υπηρέτησα την πρώτη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ μέχρι τη συμφωνία της 13ης Ιουλίου και –παρά τα λάθη μας, με σημαντικότερο το «σκούπισμα» των αποθεματικών προκειμένου να πληρώνονται οι δανειστές –είμαι περήφανη για τα λίγα πρώτα μέτρα ανακούφισης των πολιτών που προλάβαμε να πάρουμε και για την αίσθηση κοινωνικής ανάτασης που εμπνεύσαμε.

Η κυβέρνηση συνθηκολόγησε επειδή συνετρίβη από τους δανειστές ή με τη δική της στρατηγική βρέθηκε στον γκρεμό και συνθηκολόγησε;

Δεν ήταν μοιραία η συντριβή της πρώτης κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ. Εκεί οδηγήθηκε κυρίως λόγω αλλοίωσης της στρατηγικής της από την ηγετική ομάδα της. Ο ΣΥΡΙΖΑ έγινε κυβέρνηση με μια προγραμματική δέσμευση: συμφωνία απεμπλοκής από τα Μνημόνια στο πλαίσιο της ευρωζώνης –αν υπάρξει ωστόσο θέμα επιβίωσης του λαού, το ευρώ δεν είναι ταμπού. Μετά την εκλογή της νέας κυβέρνησης, χωρίς οποιαδήποτε συζήτηση το δεύτερο μέρος εξαφανίστηκε. Αυτό είχε ολέθριες συνέπειες. Μιλώντας για συμφωνία εντός ευρωζώνης με κάθε κόστος, δίνεις την ευκαιρία στους δανειστές να ακολουθήσουν παρελκυστική τακτική εξάντλησης της οικονομίας και της κοινωνίας. Πράγμα που κορυφώθηκε με τον «στραγγαλισμό ρευστότητας» από την ΕΚΤ. Ακόμη και τότε, η τεράστια δύναμη που έδωσε το συγκλονιστικό Οχι στο δημοψήφισμα πετάχτηκε κυριολεκτικά στα σκουπίδια.

Δεν έχει υπάρξει αποτίμηση του πρώτου επταμήνου της κυβέρνησης. Ισως επιχειρείτε την πρώτη. Αλήθεια, υπήρξε κάτι θετικό για τον λαό από την πρώτη φορά Αριστερά (στην οποία ήσασταν στέλεχος);

Πράγματι, στο βιβλίο «Η ανατροπή μιας ανατροπής» επιχειρώ αυτή την αποτίμηση τουλάχιστον ως προς τις δικές μου αρμοδιότητες –φορολογία και δημόσια περιουσία. Σας θυμίζω μια σειρά από «μονομερείς» ρυθμίσεις: τις 100 δόσεις, μέτρο στοιχειώδους ανακούφισης και ορθολογισμού, στο οποίο ανταποκρίθηκαν 1 εκατ. φορολογούμενοι ρυθμίζοντας 7,5 δισ. ευρώ. Αποτρέψαμε τα μέτρα υπερφορολόγησης των αγροτών, που προβλέπονταν από το δεύτερο Μνημόνιο και θα εφαρμόζονταν για πρώτη φορά, και υπήρξαν νέες ρυθμίσεις για τα χαμηλά εισοδήματα και τις τριγωνικές συναλλαγές. Αναρτήσαμε στη Διαύγεια νομοσχέδιο για εθελοντική δήλωση του μαύρου χρήματος, ακόμη σήμερα αντικείμενο διαπραγματεύσεων. Για το δεύτερο εξάμηνο ετοιμάζαμε ριζική αναδιάρθρωση της φορολογίας στην κατεύθυνση των προγραμματικών δηλώσεων της κυβέρνησης. Ως προς τη σύλληψη της μεγάλης φοροδιαφυγής, η δημιουργία ηλεκτρονικής βάσης αυτόματου συσχετισμού υπολοίπου καταθέσεων και εισοδήματος, που θα επιταχύνει αφάνταστα τους ελέγχους, ολοκληρώθηκε σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα (Σεπτέμβριος 2015) –αλλά μόλις τώρα παραλήφθηκε από το υπουργείο Οικονομικών. Μια σαφής πρόοδος με τα «παλιά μέσα» διακόπηκε βίαια από τη μνημονιακή διάλυση του ΣΔΟΕ –το κείμενο παραίτησης του τότε ειδικού γραμματέα του Παναγιώτη Δάνη στο βιβλίο τα «λέει όλα». Θεσπίσαμε Ταμείο Δημόσιας Περιουσίας, με ρητή ρύθμιση ότι τα έσοδα από την αξιοποίησή της θα κατευθύνονται στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, ώστε να τερματιστεί η κοπτοραπτική συντάξεων και εισφορών. Διόλου τυχαία, όλα τα παραπάνω κατήργησε το τρίτο Μνημόνιο.

Πώς περιγράφετε τη «δολοφονία χαρακτήρα» που υποστήκατε; Από ποιο κέντρο, αλήθεια;

Στο τρίτο μέρος του βιβλίου αναλύεται η σχετική «επιχείρηση» με βάση τα δεδομένα έναν χρόνο αργότερα, συμπεριλαμβανομένης της ανάκλησης του δημοσιεύματος από μεριάς «Πρώτου Θέματος» έπειτα από εξώδικό μου. Δημόσια έκφραση του κέντρου, στο οποίο αναφέρεστε, ήταν βουλευτής της ΝΔ, συνεπικουρούμενος από ένα ιδιότυπο «υπερκομματικό» σύστημα εξουσίας στη γενέτειρά μου, το Ηράκλειο, και από «πρόθυμα» ΜΜΕ. Η «τερατώδης κατασκευή», που συνελήφθη για να πλήξει την «ηθική αξιοπιστία» τής τότε κυβέρνησης και ως δεύτερο στόχο τη δική μου, δεν θ’ άντεχε κανονικά ούτε τα πρώτα εικοσιτετράωρα. Το καλοκαίρι του 2015, ωστόσο, διακυβεύονταν πολύ μεγάλα συμφέροντα. Ετσι έφθασε να γίνει πρωτοσέλιδο στην «Bild» και αντικείμενο «ανάλυσης» σε «FAZ», «Focus» και χιλιάδες ΜΜΕ στη Γερμανία και Ισπανία –αναπαράγοντας όλοι ένα δημοσίευμα, αυτό που ανακλήθηκε. Κρίσιμο ρόλο έπαιξε το «σιωπητήριο» μιας κυβέρνησης που μπορούσε, αν ήθελε, να ξεκαθαρίσει άμεσα τα πράγματα. Γιατί η περίφημη ανάληψη χρημάτων από τη μητέρα μου έγινε σε σημαντική απόσταση χρόνου από την απόφαση για δημοψήφισμα, που υποτίθεται ότι ήξερα ώστε να υπάρχει «εσωτερική πληροφόρηση», όταν μοναδικός γνώστης ήταν ο Πρωθυπουργός: αυτό η κυβέρνηση το ήξερε από την αρχή. Εγινε, επιπλέον, την εβδομάδα με το «ιστορικό υψηλό» εκροής καταθέσεων μεταξύ 2009-2015, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιοποίησε πρόσφατα ο Στουρνάρας: τόσες χιλιάδες Ελληνες είχαν «εσωτερική πληροφόρηση»! Η Εθνική Τράπεζα απάντησε, επιπλέον, γραπτά στη μητέρα μου ότι η σχετική Ενορκη Διοικητική Εξέταση κατάληξε ότι η ανάληψη έγινε με τις «συνήθεις διαδικασίες» –και καμιά από τις «μυθικές σκηνές» που περιγράφονταν στις «Ερωτήσεις» Αυγενάκη και στο «ρεπορτάζ» του «ΠΘ». Τελικά «ατύχησα» μάλλον επειδή είχα παραιτηθεί από την κυβέρνηση ένα εικοσιτετράωρο πριν από την πρώτη «Ερώτηση», χωρίς αυτό να έχει ανακοινωθεί ακόμη.

Η σημερινή κυβέρνηση είναι αριστερή;

Τυπικά, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει ακόμα ως στόχο τον σοσιαλισμό. Δεν έχει σημασία, όμως, τι ήσουν ή ποιος λες ότι είσαι. Αυτό που σε διαμορφώνει είναι η πολιτική που υπηρετείς. Και ο ΣΥΡΙΖΑ σήμερα υπηρετεί τρίτο Μνημόνιο, λιτότητα, στέρηση κυριαρχίας –μια άγρια νεοφιλελεύθερη, δεξιά πολιτική. Γι’ αυτό «κυβέρνηση αριστερών» δεν σημαίνει και «κυβέρνηση της Αριστεράς».

Ποια η εναλλακτική για τον λαό σήμερα; Η δραχμή μήπως;

Οι όποιες δυνατότητες απεμπλοκής από τα Μνημόνια εντός ευρωζώνης εξαερώθηκαν πέρυσι. Η οδυνηρή εμπειρία από τον «στραγγαλισμό» της οικονομίας, μέσω του οποίου οι δανειστές οδήγησαν στα capital controls, είναι αποκαλυπτική για τις συνέπειες απώλειας της νομισματικής κυριαρχίας. Το ερώτημα, πόσο συμβατή με τη νομισματική ένωση είναι η απεμπλοκή από τα Μνημόνια και τον βρόχο του χρέους, τίθεται σήμερα εκ των πραγμάτων. Το ζήτημα δεν είναι βέβαια η αντικατάσταση του φετιχισμού του ευρώ με έναν φετιχισμό της δραχμής, αλλά να πειστεί η ελληνική κοινωνία από την πείρα της ότι μ’ αυτήν τη νομισματική ένωση και αυτούς τους κανόνες είναι αδύνατο ν’ απεμπλακούμε από τα Μνημόνια και να υπάρξει ουσιαστικό πρόγραμμα παραγωγικής ανασυγκρότησης: θα συνεχίζεται εσαεί μια κοινωνική «πορεία θανάτου». Καθώς τα νερά είναι αχαρτογράφητα και η Ευρώπη σήμερα κλυδωνίζεται, απαιτείται η διερεύνηση όλων των δυνατών εκδοχών για συγκροτημένη πορεία απεμπλοκής από Μνημόνια, χρέος και ευρωζώνη.

Είστε με τη ΛΑΕ ή με την Πλεύση Ελευθερίας, αλήθεια; Πώς κινείστε πολιτικά σήμερα;