«Ντρέπομαι που είμαι Δανός»

Το «Κοινόβιο» προβλήθηκε τον περασμένο Φεβρουάριο στο Φεστιβάλ του Βερολίνου και, επιτέλους, αύριο προβάλλεται στις ελληνικές αίθουσες το εξαιρετικά ενδιαφέρον φιλμ του κυρίου Βίντερμπεργκ, «τρομερού» παιδιού του δανέζικου σινεμά με οπαδούς και στη χώρα μας. Εκεί, στο Βερολίνο, είναι που τον συναντήσαμε

Διαβάζω πως η ταινία βασίζεται σε προσωπικές σας εμπειρίες. Δηλαδή;

Λοιπόν, η ταινία ξεκινά από μια δική μου βιωματική εμπειρία: μεγάλωσα σε κοινόβιο. Από παιδί δηλαδή. Και ξέρεις, κάθε φορά που κάποιος με ρωτούσε για τα παιδικά μου χρόνια και του απαντούσα πως εγώ μεγάλωσα με αυτό τον τρόπο, οι ερωτήσεις που ακολουθούσαν ήταν πολύ μακριά από την πραγματικότητα. Ακούγεται σίγουρα ειδυλλιακό και ρομαντικό σε κάποιους, πολλοί μου έκαναν και διάφορες, ας πούμε «πιπεράτες» ερωτήσεις, είχαν μάλλον αρκετές σεξουαλικές φαντασιώσεις σε χίπικο καμβά (γέλια). Ετσι αποφάσισα να κάνω αρχικά ένα θεατρικό έργο γι’ αυτό, για να ικανοποιήσω την περιέργειά τους. Το έγραψα, το σκηνοθέτησα και πήγε πολύ καλά. Ξέρετε, η «Οικογενειακή γιορτή» μεταφέρθηκε στο πάλκο με μεγάλη επιτυχία και κάποιος είχε την ευστροφία να μου πει, «Τόμας, γιατί δεν δοκιμάζεις το ανάποδο;». Κοπίασα αρκετά, κατόρθωσα όμως να γράψω ένα σενάριο που θα μπορούσε να λειτουργήσει κινηματογραφικά. Το αποτέλεσμα το είδατε.

Αισθάνομαι πως είδα το αντίστροφο της «Οικογενειακής γιορτής». Σε εκείνη την ταινία, είναι το ψέμα που δρα καταστροφικά στις ανθρώπινες σχέσεις. Εδώ, το πρόβλημα ξεκινά από την αδυσώπητη ειλικρίνεια των χαρακτήρων.

Α, εξαιρετικά εύστοχη παρατήρηση, αυτό ακριβώς συμβαίνει. Κάποιοι βρήκαν νοσταλγικό τον τόνο της ταινίας, και εν μέρει ισχύει, αλλά έπρεπε να μιλήσω και για τον «ελέφαντα στο δωμάτιο». Με άλλα λόγια, για τις σκληρές αλήθειες που αντιμετωπίζουμε και που αφορούν τη φθορά, τον επικείμενο θάνατό μας. Υπήρχε αλκοόλ παντού εκείνες τις ημέρες και αυτό έκανε τους ανθρώπους πιο δεκτικούς, αν μου επιτρέπεται, πιο καλόκαρδους. Τουλάχιστον εκείνα τα χρόνια. Και μιας και το ανέφερα, η επόμενη ταινία μου θα είναι ένας ύμνος στο αλκοόλ!

Αντιλαμβάνεστε πως υπάρχει και η αντίθετη όψη.

Ναι, φυσικά, για πολλούς το αλκοόλ είναι μια ασθένεια, αλλά με γοητεύει. Σκεφτείτε πόσο έχει ωφεληθεί η λογοτεχνία από αυτό! Ο Τσόρτσιλ έμεινε στην Ιστορία ως ένας από τους μεγάλους νικητές του Πολέμου και ήταν γενναίος πότης! Από τη μια, είναι «κοινωνικώς αποδεκτό» και, από την άλλη, ο κόσμος το κοιτάζει με περιφρόνηση. Αλλά ας επιστρέψουμε στο «Κοινόβιο».

Μιλήσατε για νοσταλγία και υπάρχει μια έντονη αίσθηση τρυφεράδας στην αφήγησή σας.

Την ίδια στιγμή συμβαίνουν και πολλά δραματικά γεγονότα, κάποιοι χωρίζουν, κάποιοι πεθαίνουν. Αλλά, ναι, ισχύει. Υπήρχε μια εποχή συλλογικότητας και ομόνοιας ανάμεσα στους ανθρώπους. Και μου λείπει. Ο χρόνος περνά, όλα αλλάζουν και δε μπορώ να καταλάβω το γιατί. Ετσι, κάνω ταινίες.

Τι το ιδιαίτερο υπήρχε σε αυτή τη γενιά λοιπόν; Οι σεξουαλικές σχέσεις ήταν ελεύθερες. Είναι κάτι που σας βρίσκει σύμφωνο;

Ε, τι να σας πω, παντρεμένος με παιδιά είμαι. Δεν νομίζω πως θα μπορούσα να χειριστώ κάτι τέτοιο. Αλλά δεν είναι τόσο αυτό που θαυμάζω σε εκείνη τη γενιά όσο την πρόθεσή τους να δοκιμάσουν και κάτι διαφορετικό, να τεστάρουν τα όρια της επιβεβλημένης κοινωνικής συνοχής. Σίγουρα εγώ ως παιδί αισθάνθηκα μια βαριά ευθύνη στους ώμους μου.

Γιατί το λέτε αυτό;

Μα, μας μεταχειρίστηκαν ως ενηλίκους. Οι σχέσεις ήταν ισότιμες. Ηταν ζόρικο για μας τα παιδιά, αλλά τουλάχιστον προσπάθησαν κάτι διαφορετικό. Και είχε αξία. Προσπαθούσαν να σκεφτούν τρόπους να αποφύγουμε τις λεγόμενες κοινωνικές παγίδες –πώς να μη θαυμάσεις αυτό το θάρρος; Φυσικά έπρεπε να κάνουν θυσίες, φυσικά δεν ήταν όλες οι επιλογές τους σωστές, αλλά είχαν αναλάβει μια γενναία αποστολή. Δε με ενδιαφέρει να δώσω όλες τις απαντήσεις, ξέρετε.

Αρα θέτετε ερωτήματα.

Οταν η αφετηρία σου είναι η πολιτική ορθότητα, τότε δεν υπάρχουν απορίες. Μου αρέσει η «περιέργεια». Υπάρχει σήμερα ένας «πόλεμος» ανάμεσα στα φύλα, αλλά εγώ βλέπω μονάχα ανθρώπους και τους εξετάζω ως ίσους. Κάποιες γυναίκες που ξέρω είναι πολύ πιο άνδρες από άλλους και κάποιοι άνδρες, πάλι, έχουν πολύ πιο ανεπτυγμένη τη θηλυκή τους πλευρά από πολλές γυναίκες. Ας μη χάνουμε την μπάλα, έτσι είναι τα πράγματα. Και αυτούς τους πολύπλευρους ανθρώπους θέλω να εξερευνήσω.

Πριν από λίγες εβδομάδες εγκρίθηκε από τη Βουλή της Δανίας ο νόμος για την κατάσχεση των χρημάτων και όσων τιμαλφών έχουν στην κατοχή τους οι μετανάστες που ζητούν άσυλο στη χώρα. Εσείς παρουσιάζετε μια ταινία που πατά στο ζήτημα της αποδοχής.

Τι να σας πω, ντρέπομαι που είμαι Δανός. Ντρέπομαι πραγματικά, δεν το λέω για να προκαλέσω αίσθηση. Εγώ βασίζομαι στη γενναιοδωρία των ανθρώπων, είναι τόσο ξένα αυτά που συμβαίνουν από τη δική μου ματιά. Είμαι σχεδόν άπληστος σε ό,τι αφορά την αγάπη και την κατανόηση των άλλων. Πολλές φορές φτάνω στο σετ και λέω στους ηθοποιούς μου, «το ξέρω πως αυτή η σκηνή που έχω γράψει είναι ένα μάτσο χάλια, μπορούμε όμως να φτιάξουμε κάτι γύρω από αυτή την ατάκα που νομίζω ότι λειτουργεί;». Κάπως έτσι θα έπρεπε να είναι η ζωή.

Γυρίσατε δύο αγγλόφωνες ταινίες, το «It’s all about love» με τους Γιόακιν Φίνιξ και Σον Πεν και το «Dear Wendy» με τον Μπιλ Πούλμαν και τον Τζέιμι Μπελ. Και οι δυο θάφτηκαν από την κριτική, αλλά την πρώτη την αγαπώ πολύ.