Τα μεγάλα νέα του τελευταίου μέρους μιας ακόμα χαμένης για την Ελλάδα χρονιάς δεν είναι ότι δεν θα τα καταφέρουμε σε κανέναν από τους οικονομικούς μας στόχους: ούτε η αξιολόγηση θα κλείσει ομαλά, ούτε νέα μέτρα θα γλιτώσουμε, ούτε το χρέος θα μειωθεί, ούτε οι βάσεις για μεταρρυθμίσεις θα μπουν, ούτε η αξιοπιστία μας θα βελτιωθεί. Το πραγματικά σημαντικό είναι ότι, εξαιτίας της οικονομικής κρίσης αλλά όχι μόνο λόγω αυτής, η διάβρωση του κοινωνικού ιστού έφτασε στο ύστατο σημείο της. Το αμέσως επόμενο στάδιο είναι η διάρρηξή του.
Τα αντικειμενικά στοιχεία, καθώς και οι συνέπειές τους, δεν προέρχονται από έναν προκατειλημμένο εχθρό της Ελλάδας ή της κυβέρνησής της. Δημοσιοποιήθηκαν με αντικειμενικό τρόπο, που ταιριάζει εξάλλου στις παραστάσεις όσων ζούμε σε αυτή τη χώρα, εντός της ετήσιας έκθεσης της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την κοινωνική δικαιοσύνη. Η Ελλάδα όχι μόνο έρχεται τελευταία στις 28 χώρες, όχι μόνο αυξήθηκε η διαφορά της με τον δεύτερο χειρότερο, τη Ρουμανία, αλλά τα προβλήματα αποκτούν πλέον δομικό, δηλαδή μη ανατάξιμο, χαρακτήρα: η ανέχεια χτυπάει τη μία στις τρεις οικογένειες, η πρόσβαση του μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού στις υπηρεσίες υγείας και δικαιοσύνης είναι απολύτως ανεπαρκής, η κατάσταση στην αγορά εργασίας είναι δραματική. Πρόκειται, χωρίς φιοριτούρες αλλά και χωρίς αμφισβήτηση, για τη φωτογραφία μιας χώρας σε κοινωνικό μαρασμό.
Το χειρότερο είναι ότι η κατάσταση όχι μόνο δεν βελτιώνεται καθώς περνούν τα χρόνια της κρίσης, αλλά διαρκώς επιδεινώνεται. Η ευθύνη όλων των κυβερνήσεων είναι προφανής, αλλά είναι ακόμα μεγαλύτερη, και πολιτικά πιο καταθλιπτική, για την παρούσα κυβέρνηση. Πρώτον, γιατί παρέλαβε μια χώρα που δεν είχε ανακάμψει ακριβώς, αλλά βάδιζε ύστερα από πολύ καιρό, πολλά λάθη και πολλές θυσίες προς τα κουτσομπροστά, και κατάφερε, γιατί περί κατορθώματος πρόκειται, να μας βάλει σε νέο φαύλο κύκλο Μνημονίου – λιτότητας – κοινωνικής υποβάθμισης. Και δεύτερον, γιατί ισχυριζόταν ότι θα ήταν μια αριστερή κυβέρνηση με πρώτο μέλημα ακριβώς αυτό που μετράει η έκθεση της Ευρωπαϊκής Ενωσης, την κοινωνική δικαιοσύνη. Αντί γι’ αυτό, έλαβε χώρα ένα νέο κύμα περικοπών, με εμβληματικά πιο άδικες τις περικοπές στις συντάξεις, και μια αβυσσαλέα υποβάθμιση όλων των δημοσίων υπηρεσιών, με πρώτες τις υπηρεσίες υγείας. Εκεί οδήγησαν ένας απόλυτος, και επιπλέον ενδεδυμένος με διάφορα παρωχημένα ιδεολογικά σχήματα, ερασιτεχνισμός, η πλήρης έλλειψη σχεδίου και η άγνοια του πώς μπορούν να συντελεστούν αλλαγές προς όφελος των πολλών σε συνθήκες πραγματικής ζωής και όχι με όρους φοιτητικού αμφιθεάτρου.
Παρότι η έκθεση αφήνει λίγες ελπίδες, γιατί το βάθος της διάβρωσης είναι πια πολύ μεγάλο, πιστεύω ότι υπάρχουν ακόμα δυνατότητες να αρχίσουν να εξισορροπούνται τα πράγματα. Η πρώτη προϋπόθεση είναι βέβαια να υπάρξει οικονομική δραστηριότητα, ώστε να ξαναρχίσουν να γίνονται τα αυτονόητα και να ξαναρχίσουν να λειτουργούν τα απαραίτητα. Μετά, με αιχμές την υγεία και την παιδεία, που αποτελούν τον πυρήνα της δημοκρατίας, χρειάζεται, από μια άλλη κυβέρνηση, ένα ρεαλιστικό σχέδιο χωρίς μεγαλοστομίες και σε συνεργασία, επιτέλους, με ευρωπαίους εταίρους που αρκεί να έχουν διαβάσει την ίδια τους την έκθεση για να κάνουν την αυτοκριτική τους. Γιατί μπορεί η Ελλάδα να είναι ο πιο αδύναμος κρίκος, αλλά η κοινωνική έκπτωση είναι πανευρωπαϊκό φαινόμενο.
Ο Κώστας Μποτόπουλος είναι συνταγματολόγος
