9+1 αλλαγές στην καθημερινότητά μας φέρνει το πλαστικό χρήμα

Λένε ότι το καλό πράγμα, αργεί. Στην περίπτωση του νομοσχεδίου για το πλαστικό χρήμα, οι ζυμώσεις κυβέρνησης – δανειστών διήρκεσαν περίπου έναν χρόνο.

Η βασικότερη εστία διαφωνιών αφορούσε την πρόθεση της κυβέρνησης να καθιερώσει έναν ειδικό ακατάσχετο επαγγελματικό λογαριασμό στον οποίο θα έμπαιναν όλες οι εισπράξεις από πλαστικό χρήμα.

Από αυτόν τον λογαριασμό το Δημόσιο θα εισέπραττε απευθείας τον ΦΠΑ και με πάγια εντολή θα πληρώνονταν οι τρέχουσες φορολογικές και ασφαλιστικές υποχρεώσεις. Το δέλεαρ για τις επιχειρήσεις θα ήταν η προστασία του συγκεκριμένου λογαριασμού από κατασχέσεις για τρέχουσες έως σήμερα ληξιπρόθεσμες οφειλές.

Ο ακατάσχετος λογαριασμός πήγε περίπατο. Εμεινε στο νομοσχέδιο μόνο η υποχρέωση όλων των επιχειρήσεων και επαγγελματιών να δημιουργήσουν – αν δεν έχουν ήδη – έναν επαγγελματικό τραπεζικό λογαριασμό, στον οποίο θα μπαίνουν οι εισπράξεις από πλαστικό χρήμα. Το εάν στη συνέχεια σε αυτόν το λογαριασμό θα έχει πρόσβαση το Δημόσιο για να εισπράττει απευθείας τουλάχιστον τον ΦΠΑ, δεν είναι ξεκάθαρο. Επί του παρόντος πάντως, κάτι τέτοιο δεν προβλέπεται.

Αυτό το οποίο ξεκάθαρα προβλέπεται είναι ότι από την 1η Ιανουαρίου 2017 όλοι θα πρέπει να αρχίσουμε να εξοικειωνόμαστε με τη χρήση πλαστικού χρήματος. Στην αντίθετη περίπτωση, μπορεί να κοστίσει ακριβά. Αν δεν συγκεντρωθεί το απαιτούμενο όριο πληρωμών με πλαστικό χρήμα, καραδοκεί έξτρα φόρος με συντελεστή 22%, στον λογαριασμό της εκκαθάρισης των φορολογικών δηλώσεων του 2017, σε περίπου ενάμιση χρόνο από σήμερα.

1. POS παντού

Η μετάβαση θα είναι σταδιακή. Καταληκτικός στόχος του νομοσχεδίου είναι η καθιέρωση της αποδοχής μέσων πληρωμής με κάρτα στο σύνολο των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην ελληνική επικράτεια. Μετά την ψήφιση του νομοσχεδίου, με απόφαση των υπουργών Οικονομικών και Ανάπτυξης θα οριστούν οι επαγγελματικοί κλάδοι από τους οποίους θα ξεκινήσει η υποχρεωτική αποδοχή πληρωμών με πλαστικό χρήμα εντός συγκεκριμένης προθεσμίας. Στην απόφαση αυτή θα περιγράφονται και οι κυρώσεις στην περίπτωση των επαγγελματιών και επιχειρήσεων που θα αποφασίσουν να κινηθούν σε αντίθετη κατεύθυνση. Η αρχική υποχρέωση πάντως για όλες τις επιχειρήσεις είναι να ενημερώνουν τους καταναλωτές «ευκρινώς στην είσοδο του καταστήματος και στο ταμείο» για την αποδοχή καρτών πληρωμών. Σε αντίθετη περίπτωση επιβάλλεται πρόστιμο 1.000 ευρώ, το οποίο περιορίζεται στα 500 ευρώ αν καταβληθεί εντός 30 ημερών.

2. Στοπ σε μετρητά άνω των 500 ευρώ

Το 2010 είχε καθιερωθεί όριο πληρωμής με μετρητά έως 1.500 ευρώ. Πρακτικά, το όριο αυτό σήμερα καταστρατηγείται. Ιδίως μετά τα capital controls, όπως αναφέρουν στελέχη της αγοράς, τα μετρητά γίνονται αποδεκτά (δεδομένου ότι ο έλεγχος είναι ανύπαρκτος) χωρίς δεύτερη σκέψη, ιδίως αν υπερβαίνουν τα 1.500 ευρώ.

Με τις διατάξεις του νομοσχεδίου ο πήχης επιχειρείται να κατέβει στα 500 ευρώ, ενώ το «σπάσιμο» των συναλλαγών σε 500άρικα δεν επιτρέπεται.

Στο νομοσχέδιο ορίζεται ότι τα φορολογικά στοιχεία συνολικής αξίας 500 ευρώ και πάνω που εκδίδονται κατά την πώληση αγαθών ή παροχή υπηρεσιών σε ιδιώτες εξοφλούνται από τους καταναλωτές αποκλειστικά με κάρτες ή άλλα ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής όπως (ενδεικτικά αλλά όχι περιοριστικά) τραπεζικό έμβασμα, μέσω λογαριασμού πληρωμών, με χρήση ηλεκτρονικού πορτοφολιού. Αν εκδίδονται φορολογικά στοιχεία, είναι άλλη υπόθεση.

3. Αφορολόγητο μόνο με πλαστικό χρήμα

Από το 2017 οι φορολογούμενοι, προκειμένου να κατοχυρώσουν το αφορολόγητο όριο εισοδήματος από 8.636 έως και 9.545 ευρώ, ανάλογα με την οικογενειακή κατάσταση, με βάση τα σημερινά δεδομένα) θα πρέπει να έχουν καταναλώσει ένα μέρος του εισοδήματός υποχρεωτικά μέσω πλαστικού χρήματος. Εφόσον το εισόδημα είναι έως 10.000 ευρώ, απαιτείται ποσοστό δαπανών 10% με πλαστικό χρήμα. Για εισόδημα 9.000 ευρώ, απαιτούνται e-αποδείξεις 900 ευρώ, στα 10.000 ευρώ αυξάνονται σε 1.000 ευρώ. Για μεγαλύτερα εισοδήματα ακολουθούν δύο ακόμα συντελεστές. Στο κλιμάκιο εισοδήματος από 10.001 έως και 30.000 ευρώ ο συντελεστής είναι 15%, ενώ στο κλιμάκιο εισοδήματος άνω των 30.000 ευρώ ο συντελεστής είναι 20% (με μέγιστο όριο απαιτούμενων πληρωμών τα 30.000 ευρώ).

4. Φόρος αν δεν μάθω να πληρώνω με κάρτες

Τα αρχικά ποσοστά υποχρεωτικών δαπανών με πλαστικό χρήμα σε σχέση με το εισόδημα είναι σχετικά χαμηλά. Η ποινή όμως αν δεν καλυφθεί το απαιτούμενο όριο δαπανών είναι υψηλή. Αν δεν καλύπτεται το ελάχιστο απαιτούμενο ποσό, τότε ο φόρος εισοδήματος προσαυξάνεται κατά το ποσό που προκύπτει από τη θετική διαφορά μεταξύ του απαιτούμενου και του δηλωθέντος ποσού, πολλαπλασιαζόμενης με συντελεστή 22%. Ο έξτρα φόρος πρακτικά προκύπτει από την απώλεια μέρους του αφορολογήτου δεδομένου ότι ο συντελεστής 22% είναι ο πρώτος συντελεστής της ισχύουσας φορολογικής κλίμακας. Ας δούμε ένα παράδειγμα. Ο φορολογούμενος με το εισόδημα των 12.000 ευρώ πραγματοποιεί το 2017 πληρωμές με πλαστικό χρήμα 500 ευρώ, αντί των απαιτούμενων ύψους 1.300 ευρώ. Στη διαφορά των 800 ευρώ επιβάλλεται συντελεστής 22% και προκύπτει επιπλέον φόρος 176 ευρώ.

5. Ποιες αποδείξεις θα μετράνε για το χτίσιμο του αφορολογήτου

Το τοπίο θα ξεκαθαρίσει, μετά την ψήφιση του νόμου, με την έκδοση σχετικής απόφασης από τον υπουργό Οικονομικών. Μια πρώτη πρόταση, η οποία είχε υποβληθεί από υπηρεσιακούς παράγοντες και παραμένει άγνωστο αν θα προχωρήσει, ενέτασσε στις δαπάνες που θα «μετράνε»: αγορές από σουπερμάρκετ, πολυκαταστήματα, καύσιμα, αγορές ηλεκτρικών, ηλεκτρονικών συσκευών, έπιπλα, είδη οικιακής χρήσης, ξενοδοχεία, παροχή υπηρεσιών από υδραυλικούς, ηλεκτρολόγους, λογιστές, ψυχολόγους, εστιατόρια, ταβέρνες, μπαρ και κέντρα διασκέδασης.

Στις εξαιρούμενες εξετάζεται να είναι λογαριασμοί για φως, νερό, τηλέφωνο, δόσεις δανείων, ενοίκια, κοινόχρηστα, ασφάλιστρα και διόδια.

Υπό εξέταση παραμένει το ενδεχόμενο η πληρωμή δαπανών με πλαστικό χρήμα για παροχή υπηρεσιών από επαγγελματικούς κλάδους με υψηλή ροπή προς φοροδιαφυγή να οδηγεί σε μια μορφή μπόνους για τους καταναλωτές.

6. Ιατρικές δαπάνες

Ανεξάρτητα από την υποχρέωση πληρωμών με πλαστικό χρήμα για την κατοχύρωση του αφορολογήτου, όλες οι ιατρικές δαπάνες οι οποίες σήμερα μειώνουν τον φόρο, από το 2017 προκειμένου να αναγνωρίζονται από την Εφορία θα πρέπει να έχουν πραγματοποιηθεί με πλαστικό χρήμα. Οι χάρτινες αποδείξεις από τον γιατρό, αν η δαπάνη έχει πληρωθεί με μετρητά, δεν θα αναγνωρίζονται. Με βάση τις ισχύουσες διατάξεις, οι ιατρικές δαπάνες οδηγούν σε μείωση φόρου 10% εφόσον υπερβαίνουν το 5% του εισοδήματος. Για παράδειγμα σε εισόδημα 12.000 ευρώ, προκειμένου να υπάρξει έκπτωση φόρου οι ιατρικές δαπάνες θα πρέπει να υπερβαίνουν τα 600 ευρώ. Αν ανέρχονται για παράδειγμα σε 1.000 ευρώ, μόνο εφόσον έχουν πληρωθεί με πλαστικό χρήμα θα κερδίζεται η έκπτωση φόρου των 100 ευρώ.

7. Λοταρία

Δεν γνωρίζουμε ακόμα – θα καθοριστεί στη συνέχεια με υπουργική απόφαση – ούτε πόσο συχνά θα γίνονται οι κληρώσεις ούτε τα δώρα που θα κερδίζουν οι τυχερές αποδείξεις. Το νομοσχέδιο ορίζει ότι οι συναλλαγές που γίνονται με πλαστικό χρήμα, θα μπαίνουν σε κληρωτίδα και οι τυχεροί θα επιβραβεύονται με χρηματικά έπαθλα ή έπαθλα σε είδος. Συνολικά σε ετήσια βάση, οι κληρώσεις αυτές μπορεί να κοστίζουν έως και 12 εκατ. ευρώ στον προϋπολογισμό. Με απόφαση του υπουργού Οικονομικών θα καθοριστούν οι λεπτομέρειες για τη διεξαγωγή κληρώσεων, όπως η συχνότητα των κληρώσεων, η διαδικασία συμμετοχής, τα μέσα καταχώρισης των συναλλαγών που θα μετέχουν καθώς βέβαια και τα έπαθλα. Παράλληλα σχεδιάζονται επιπλέον κίνητρα για φορολογουμένους οι οποίοι υπερβαίνουν τα προβλεπόμενα ποσοστά ελάχιστης δαπάνης.

8. Με ονοματεπώνυμο

Κάρτες, ηλεκτρονικά πορτοφόλια, κουπόνια, voucher, e-banking και γενικότερα μέσα πληρωμής πλην μετρητών θα πρέπει να είναι καταγεγραμμένα με το ονοματεπώνυμο των κατόχων τους. Η ονομαστικοποίηση κάθε ηλεκτρονικού μέσου πληρωμής είναι υποχρεωτική κατά τη διάρκεια του επόμενου έτους – με διαδικασίες οι οποίες μένει να προσδιοριστούν – ώστε να μπορεί στη συνέχεια η Γενική Γραμματεία Δημοσίων Εσόδων να κάνει τον λογαριασμό των δαπανών με πλαστικό χρήμα για κάθε φορολογούμενο και να διαπιστώνει αν πληρούνται οι όροι για την κατοχύρωση του αφορολογήτου.

Παράλληλα, η ΓΓΔΕ σχεδιάζει – όπως προβλέπεται στο νομοσχέδιο – την επέκταση του σημερινού Συστήματος Μητρώου Τήρησης Τραπεζικών Λογαριασμών (ο ελεγκτικός μηχανισμός έχει πρόσβαση σε όλα τα στοιχεία τραπεζικών λογαριασμών) και σε λογαριασμούς Πληρωμών ώστε να αποκτήσει ένα ηλεκτρονικό μάτι στις πληρωμές με πλαστικό χρήμα σε Ελλάδα και εξωτερικό.

9. Εξαιρέσεις

Αρχικά εξαιρούνται από την υποχρέωση προσκόμισης αποδεικτικών ηλεκτρονικών συναλλαγών μόνο οι υπάλληλοι του υπουργείου Εξωτερικών, οι στρατιωτικοί εφόσον υπηρετούν στην αλλοδαπή, οι υπηρετούντες στη Μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία της ΕΕ καθώς και όσοι διαμένουν σε οίκο ευγηρίας, σε ψυχιατρικό κατάστημα ή είναι φυλακισμένοι. Στη συνέχεια, με απόφαση του υπουργού Οικονομικών θα καθοριστούν και άλλες κατηγορίες φορολογουμένων που εξαιρούνται από την υποχρέωση πραγματοποίησης δαπανών με ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής. Εξετάζεται για παράδειγμα το ενδεχόμενο, τα όρια των δαπανών με πλαστικό χρήμα να μην αγγίξουν τους ηλικιωμένους ή κατοίκους απομακρυσμένων περιοχών όπου τα POS παραμένουν – και μάλλον θα παραμείνουν για καιρό ακόμα – άγνωστη έννοια.

10. Το χαρτοβασίλειο

Ενα ερώτημα το οποίο απασχολεί πολλούς φορολογουμένους είναι αν θα υπάρχει υποχρέωση φύλαξης των χάρτινων αποδείξεων, οι οποίες θα συνεχίσουν να εκδίδονται ασχέτως αν η δαπάνη γίνεται με μετρητά ή με πλαστικό χρήμα. Η αρμόδια υφυπουργός Οικονομικών Κατερίνα Παπανάτσιου – εκφράζοντας την προσωπική της άποψη χωρίς να απορρέει σχετική υποχρέωση από το νομοσχέδιο – συνιστά, καλού κακού το πρώτο διάστημα να φυλάσσονται και οι χάρτινες αποδείξεις. Οσοι φορολογούμενοι εξαιρεθούν τελικά από την υποχρέωση πληρωμών με πλαστικό χρήμα, θα συνεχίσουν να ταλαιπωρούνται με τις γνωστές σακούλες χάρτινων αποδείξεων, οι οποίες συνεχίζουν να κοσμούν πολλά σπίτια φορολογουμένων. Η σύνδεση του αφορολογήτου με αποδείξεις – η οποία δεν ίσχυσε για τα εισοδήματα του 2015 – επανέρχεται από το 2017 είτε για δαπάνες με πλαστικό χρήμα είτε με τα – αγαπημένα πολλών – μετρητά.