Κουίζ προχριστουγεννιάτικης… κατάνυξης, για δυνατούς λύτες: Ποιο πρώην μέλος διοικητικού συμβουλίου δημόσιου πολιτιστικού θεσμού, παρότι ξηλώθηκε, εξακολουθεί, επίμονα και άνευ λόγου, να περιδιαβάζει τους διαδρόμους του οργανισμού, κρατώντας μάλιστα ακλόνητους στο Δημόσιο τους προσωπικούς του γραμματείς; Οι ευρόντες θα λάβουν – δημόσιο – μποναμά (για το καλό).
«Πολιτικά μετριάσματα και πολιτογραφίες». Και όταν μιλάμε για πολιτικό και για το Βυζάντιο, μιλάμε για την ευρύτερη έννοια του όρου. Αυτά είναι τα Πτωχοπροδρομικά, ποιήματα του –βυζαντινού –12ου αιώνα που μιλούν για την πείνα, την ανέχεια. Την κρίση, αν θέλετε, όπως και σήμερα. Μόνον που εκεί είχαν να απευθυνθούν στον Αυτοκράτορα (τον Μανουήλ Κομνηνό), σε μια εποχή που ο ελέω Θεού μονάρχης κατέβαινε από τον θρόνο και γινόταν πιο προσιτός. Τα έμμετρα σατιρικά ποιήματα του Θεόδωρου Πρόδρομου (1115-1166), ή Πτωχοπρόδρομου, βγήκαν από τα –ακαδημαϊκά –συρτάρια. Και πήραν «ζωή», χάρη σε μια εξαιρετικά γοητευτική συνεργασία του Εθνικού Θεάτρου με το Μουσείο Μπενάκη, που έχει προκαλέσει απανωτά sold-out των παραστάσεων, μέσα στο μουσείο (στην Κουμπάρη 1) με τους υποβλητικούς φωτισμούς και τα πολύτιμα εκθέματα (μέχρι και Ελ Γκρέκο). Η δεύτερη κοινή δράση στο πλαίσιο του προγράμματος «Από τη σιωπή της προθήκης στο θεατρικό λόγο» (ξεκίνησε με τις παραστάσεις «Νεοπτολέμου Μύησις», με άξονα τον «Φιλοκτήτη» του Σοφοκλή, που θα επαναληφθεί στις 15 Ιανουαρίου) γοήτευσε χάρη στη λεπτοδουλειά του υπευθύνου Στρατή Πανούριου. Απέδωσε δε το «Σκόρδα κεφάλια δώδεκα, κρομμύδια δεκαπέντε» (συνταγή για το δύσοσμο «αγιοζούμι» που… έτρωγαν οι μοναχοί με την προσθήκη ελαιολάδου), μια καθηλωτική παράσταση –μάλλον μια πρωτόγνωρη θεατρική εμπειρία –και δη στη «δύσβατη» γλώσσα του Βυζαντίου. Γοητευτική όμως ήταν και η αρχική «ξενάγηση» στα Πτωχοπροδρομικά και την εποχή από την εξίσου καθηλωτική δρα Αναστασία Δανδάκη, επιμελήτρια της Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Συλλογής του Μουσείου Μπενάκη, που εισάγει στην παράσταση, με άξονα τον πίνακα «Η φιλοξενία του Αβραάμ» (με τρεις κοκκινοντυμένους Αγγέλους), απόκτημα του ίδιου του ιδρυτή Ιωάννη Μπενάκη και σκεύη από το βυζαντινό –αριστοκρατικό –τραπέζι. Ηρωες των ποιημάτων που «ξαναζούν» ο μοναχός Ιλαρίων (Στρατής Πανούριος), ένας πεινασμένος από το εμπάργκο της γυναίκας του σύζυγος (Ελενα Μαρσίδου), ένας λόγιος που ζηλεύει τους γείτονές του επειδή έχουν να φάνε (Νίκος Γιαλελής) και ένας οικογενειάρχης που πασχίζει να θρέψει 13 στόματα (Νέστορας Κοψιδάς).
«Μη φάγω και τα ακίνητα και πέσω να αποθάνω». Ετσι εκφράζει ο οικογενειάρχης του Πτωχοπρόδρομου, σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο, την απελπισία του. Απευθυνόμενος στον αυτοκράτορά του με ένα κείμενο που «είναι σαν να έχει γραφτεί για το σήμερα», όπως μου είπε ο Στρατής Πανούριος. Προσθέτοντας πόσο μεγάλο ρίσκο –και εμπειρία –είναι να αποστηθίζεις ένα τέτοιο κείμενο, που ουσιαστικά αποστηθίζοντας το αναπνέεις. Ετσι, «ο θεατής παίρνει μέρος σε μια εμπειρία ζωής» και μάλιστα σε έναν χώρο μουσειακό, όπου είναι σαν να ξαναγεννιέται το θέατρο. Με όπλο του μια γλώσσα «λαϊκή δημώδη», κατά τη δρα Αναστασία Δανδάκη, που όμως παραπέμπει και στον αριστοφανικό λόγο, τον οποίο επανανακάλυπτε το Βυζάντιο του 12ου αιώνα, σε κείμενα που «τα συνέχει το γουργουρητό της κοιλιάς των ηρώων». Το γοητευτικό ταξίδι της δράσης Εθνικού – Μπενάκη και του Στρατή Πανούριου με τους ηθοποιούς δεν θα τελειώσει με το «Σκόρδα κεφάλια δώδεκα…». Θα συνεχιστεί από τη νέα χρονιά, στον πρώτο όροφο του μουσείου, με το «Ερωφίλης κέντημα» και άξονα αφενός το κείμενο του Γεωργίου Χορτάτζη, αφετέρου ένα πολυκέντητο φόρεμα / έκθεμα. Και από τον Μάρτιο, στον τρίτο όροφο των κειμηλίων του Αγώνα, με το «Τι είπε ο Γέρος» Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Να ελπίσουμε και σε συνέχεια;
Ο δρόμος έχει το δικό του μιούζικαλ. Για την ακρίβεια οι μουσικοί δρόμου της Ευρώπης, την οποία «αλώνισε» (από τη Νορβηγία ώς την Ιταλία), χρόνια τώρα, ο Remi (φωτογραφία) –κατά κόσμον Αγγελος Κυπριανός –από τότε που αποφάσισε, από τις Σπέτσες όπου μεγάλωσε, σε μια άδεια από τον στρατό να παίξει σε κοινό, στον δρόμο, όχι για λεφτά, αλλά από κέφι. Γράφοντας με την ομάδα του, ως Remi and the road, φολκ, κάντρι, ροκ εντ ρολ τραγούδια (κυκλοφορεί οσονούπω τον πέμπτο δίσκο του «100 lives»), αποφάσισε να οργανωθεί σε… μιούζικαλ: επτά μουσικοί, 4 χορευτές σουίνγκ και ροκ (The Dazzlers), και οι ηθοποιοί Ειρήνη Παππά και Μανώλης Μακρυγιάννης παραδίδουν στο Χυτήριο την επιτυχημένη «Legenda». Οπου οι ηθοποιοί, όπως μου εξηγεί, υποδύονται ο ένας τον ήρωα μουσικό δρόμου και ο άλλος τα εμπόδια, τον αστυνομικό, το μεγάλο ξενοδοχείο, τις μεγάλες αποστάσεις. Ενδιαφέρον στοιχείο: οι παραστάσεις δεν έχουν μόνιμες ημέρες, αλλά ανακοινώνονται λίγες ημέρες πριν. On the road…
