Τι πρέπει να ξέρουμε για το σύνδρομο που μελανιάζει τα δάχτυλα

Για πολλούς ανθρώπους η έκφραση «κρύα χέρια, ζεστή καρδιά» θα ήταν πιο ακριβής εάν συμπεριελάμβανε και τα «κρύα πόδια». Οι άνθρωποι αυτοί κάθε χειμώνα αναζητούν απεγνωσμένα τρόπο να ζεστάνουν τα άκρα τους τα οποία πρώτα τα βλέπουν να ασπρίζουν, ύστερα να γίνονται ωχρά και τελικά να μελανιάζουν.

Οι εναλλαγές αυτές μπορεί να υποκρύπτουν το σύνδρομο ή φαινόμενο Raynaud (προφέρεται «Ρεϊνό»), κατά το οποίο περιορίζεται ή διακόπτεται ξαφνικά η κυκλοφορία του αίματος στα άκρα (συνήθως στα δάχτυλα των χεριών ή των ποδιών) εξαιτίας σπασμού των μικρών αρτηριών τους, με συνέπεια να αλλάζει το χρώμα τους και να αναπτύσσεται μούδιασμα και πόνος. Μερικές φορές, το ίδιο μπορεί να συμβεί και στις άκρες της μύτης και των αφτιών.

Οταν ένας άνθρωπος εκτίθεται στο κρύο, είναι φυσιολογικό να ωθείται το αίμα μακριά από τα άκρα και προς τα ζωτικά όργανα για να περιοριστούν οι απώλειες θερμότητας, αλλά η αντίδραση αυτή είναι ακραία στα άκρα των πασχόντων από το συγκεκριμένο σύνδρομο, αναφέρει η εφημερίδα «Νιου Γιορκ Τάιμς».

Επιπλέον, δεν χρειάζεται να έχει παγωνιά για να συμβεί αυτό: μερικές φορές η ίδια αντίδραση εμφανίζεται το καλοκαίρι όταν ο πάσχων μπει ξαφνικά σε έναν κρύο από το κλιματιστικό χώρο ή ακόμα και όταν βρίσκεται υπό συνθήκες έντονου στρες.

Πρωτοπαθές και δευτεροπαθές

Σε πρόσφατο άρθρο τους για το σύνδρομο που δημοσιεύθηκε στην Ιατρική Επιθεώρηση της Νέας Αγγλίας (NEJM), οι καθηγητές Φρέντρικ Μ. Γουίγκλι και Νίκολας Α. Φλέιβαχαν, από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς, έγραψαν ότι προσβάλλει ποσοστό 3% έως 5% του γενικού πληθυσμού και ότι εκδηλώνεται με δύο μορφές.

Η πρώτη είναι η πρωτοπαθής, η οποία είναι συχνότερη και δεν έχει γνωστή υποκείμενη αιτία, ενώ η δεύτερη είναι η δευτεροπαθής, η οποία σχετίζεται με κάποια άλλη διαταραχή, συνήθως με ένα νόσημα του συνδετικού ιστού ή μια αυτοάνοση διαταραχή, όπως το σκληρόδερμα, η ρευματοειδής αρθρίτιδα ή το σύνδρομο Sjogren. Οσοι εργάζονται με ορισμένα χημικά όπως το χλωριούχο βινύλιο, καθώς και όσοι εργάζονται με εργαλεία κραδασμού όπως τα κομπρεσέρ και τα τρυπάνια, επίσης είναι ευάλωτοι στο δευτεροπαθές Raynaud.

Το πρωτοπαθές Raynaud συνήθως αρχίζει σχετικά νωρίς στη ζωή (μεταξύ των ηλικιών 15 και 30 ετών), με τους μισούς πάσχοντες να έχουν έναν συγγενή πρώτου βαθμού (γονιός, αδελφός ή παιδί) που επίσης πάσχει. Οι γυναίκες προσβάλλονται συχνότερα απ’ όσο οι άνδρες.

Οσο δυσάρεστο κι αν είναι, γεγονός παραμένει πως το πρωτοπαθές σύνδρομο Raynaud δεν είναι απειλητικό για τη ζωή ούτε τόσο σοβαρό όσο το δευτεροπαθές, το οποίο αρχίζει αργότερα στη ζωή (συνήθως μετά τα 35-40 έτη). Σε σπάνιες, σοβαρές περιπτώσεις το δευτεροπαθές σύνδρομο προκαλείται από χρόνια σοβαρή μείωση της κυκλοφορίας του αίματος, με συνέπεια να οδηγεί σε έλκη (πληγές) στο δέρμα ή ακόμα και γάγγραινα που απαιτεί χειρουργική αντιμετώπιση.

Ο γιατρός μπορεί με ειδικές εξετάσεις να εξακριβώσει για ποιο από τα δύο είδη πρόκειται και να προτείνει την κατάλληλη αγωγή. Αν είναι δευτεροπαθές, η αντιμετώπιση της υποκείμενης αιτίας μπορεί να βοηθήσει σημαντικά.

Τι να κάνετε

Σε κάθε περίπτωση, υπάρχουν ορισμένα καλά τεκμηριωμένα μέτρα που μπορούν να περιορίσουν στο ελάχιστο τις συνέπειές του.

Το πιο σημαντικό από αυτά είναι να διατηρήστε ζεστοί. Σε αυτό μπορεί να σας βοηθήσει η ένδυση με στοιβάδες, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι θα φοράτε διπλά ζευγάρια γάντια ή κάλτσες. Ένα καπέλο, ένα κασκόλ λαιμού και ένα αντιανεμικό εξωτερικό ρούχο επίσης μπορούν να βοηθήσουν.

Στο σπίτι, δοκιμάστε ό,τι μπορεί να σας βοηθήσει, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι θα κοιμάστε με κάλτσες, ότι θα χρησιμοποιείτε γάντια για να πιάσετε ένα τρόφιμο από το ψυγείο ή την κατάψυξη, ή ότι θα θερμαίνετε πρώτα τις κάλτσες ή τα παπούτσια σας στο καλοριφέρ πριν τα φορέσετε.

Αν καπνίζετε, πρέπει να το κόψετε διότι η νικοτίνη επιδεινώνει την κατάστασή σας. Αν παίρνετε φάρμακα, όπως οι βήτα-αναστολείς, σκευάσματα για το κρυολόγημα (ιδίως όσα περιέχουν ψευδοεφεδρίνη), φάρμακα για την ημικρανία ή φάρμακα για την υπέρταση, συμβουλευθείτε τον γιατρό σας διότι μπορεί να σας προκαλούν κρίσεις του συνδρόμου.

Αν το στρες είναι υπεύθυνο για τις κρίσεις σας, πρέπει να μάθετε να αποφεύγετε τις στρεσογόνες καταστάσεις και να εφαρμόζεται τεχνικές καταπολέμησης του στρες, όπως ο διαλογισμός.

Η συστηματική άσκηση είναι ιδιαιτέρως ωφέλιμη για όσους πάσχουν από πρωτοπαθές σύνδρομο Raynaud διότι επιταχύνει την κυκλοφορία του αίματος (και) στα άκρα.

Ο γιατρός, τέλος, μπορεί να σας χορηγήσει κάποια φαρμακευτική αγωγή που διαστέλλει τα μικρά αιμοφόρα αγγεία, ώστε να διευκολύνει την κυκλοφορία του αίματος.