Το ερώτημα δεν ήταν αν αλλά πότε και πού. Ενας καλοντυμένος άντρας με μαύρο κοστούμι δείχνει το σήμα του για να μπει σε γκαλερί με έκθεση φωτογραφιών. Τραβά το πιστόλι του και σκοτώνει έναν πρεσβευτή στην καρδιά της διπλωματικής συνοικίας της Αγκυρας. Περίπου την ίδια ώρα στη σκιά μιας μεγάλης εκκλησίας στο Βερολίνο που φέρει ακόμα τις ζημιές που προκάλεσαν οι βόμβες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ένας άνδρας ρίχνει φορτηγό σε μια χριστουγεννιάτικη αγορά σκοτώνοντας δεκάδες ανθρώπους.
Οι δύο τρομοκρατικές επιθέσεις, μία στην καρδιά της Ευρώπης και μία στην περιφέρεια, σημειώθηκαν με διαφορά μερικών ωρών το βράδυ της Δευτέρας. Στο κλείσιμο μιας τρομακτικής χρονιάς, κατά την οποία είδαμε πολέμους της Μέσης Ανατολής να κάνουν μεταστάσεις σε όλη την Ευρώπη και πέραν αυτής και παρακολουθήσαμε την τρομοκρατία να εξαπλώνεται ανατρέποντας τις ζωές πολιτών και δίνοντας δυναμική σε ακροδεξιά πολιτικά κινήματα.
Η σύγχρονη Ευρώπη των ιδανικών, της ενοποίησης και της ευημερίας ποτέ δεν είχε δεχθεί τόσα πολλά πλήγματα σε μια χρονιά όσα φέτος. Οι πολίτες κοιτούν καχύποπτα στους δημόσιους χώρους, η συζήτηση ότι πρέπει να περιοριστούν ελευθερίες και δικαιώματα ώστε να υπάρχει μεγαλύτερη ασφάλεια φουντώνει, οι λαϊκιστές βρίσκουν πάτημα για μεγαλύτερη συντηρητική στροφή και η Γηραιά Ηπειρος –καταφύγιο κατατρεγμένων και λίκνο διανόησης και ανθρωπισμού –αλλάζει ρότα.
Οι επιθέσεις της Δευτέρας δεν θα μπορούσαν να είναι πιο διαφορετικές σε στυλ. Και οι δύο όμως ανέδειξαν, σχεδόν ταυτόχρονα, τη σύγχρονη εποχή της τρομοκρατίας που προήλθε από τα απόνερα των πολέμων στη Μέση Ανατολή, οι οποίοι αψηφούν οποιαδήποτε διεθνή ειρηνευτική προσπάθεια.
Για την Τουρκία, η δολοφονία του ρώσου πρεσβευτή ήταν το επιστέγασμα μιας από τις πιο ταραγμένες χρονιές στη σύγχρονη ιστορία της. Η απειλή των τρομοκρατικών επιθέσεων έγινε κομμάτι της καθημερινότητας. Το αποτυχημένο πραξικόπημα ακολούθησαν οι διώξεις στην κοινωνία των πολιτών. Ο πόλεμος εναντίον των Κούρδων αυτονομιστών ξετύλιξε ακόμα μεγαλύτερη ένταση της βίας.
Για τη Γερμανία, στην οποία μέχρι τη Δευτέρα δεν είχαν σημειωθεί τρομοκρατικές επιθέσεις ανάλογες με εκείνες που είδαμε σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Γαλλία και το Βέλγιο, η επίθεση δικαιολόγησε τους φόβους ότι εκείνη θα ήταν ο επόμενος στόχος. Το μέλλον διαγράφεται ζοφερό. Καθώς οι τρομοκρατικές απειλές γίνονται πραγματικότητα, αυξάνονται οι φόβοι ότι η Γερμανία, μια από τις χώρες που άνοιξε τις αγκάλες της στα μεγάλα προσφυγικά κύματα, μπορεί να δει την ανατροπή του πολιτικού της σκηνικού με την ενίσχυση του δικού της ακροδεξιού, λαϊκιστικού κινήματος.
Αλλωστε οι εκλογές φέτος σε όλη την Ευρώπη δημιουργούν ένα ανάλογο σκηνικό. Ολλανδία με τον ακροδεξιό Βίλντερς που έσπευσε να δημοσιεύσει φωτογραφία της Ανγκελα Μέρκελ γεμάτη αίματα, Γαλλία με τη Μαρίν Λεπέν και το Εθνικό Μέτωπο να δείχνει ενισχυμένο και πιθανώς Ιταλία με το λαϊκιστικό Κίνημα Πέντε Αστέρων να ετοιμάζει αντεπίθεση ενόψει πιθανών εκλογών και την ξενοφοβική Λίγκα του Βορρά να υιοθετεί ρατσιστικές πολιτικές.
Οι εξτρεμιστές ισλαμιστές είχαν στον στόχο τους τα σύμβολα των χριστιανικών γιορτών τουλάχιστον από το 2000, όταν οι γαλλικές και γερμανικές Αρχές απέτρεψαν επίθεση που σχεδιαζόταν για χριστουγεννιάτικη αγορά στο Στρασβούργο.
Η διαφορά σήμερα είναι η πολιτική. Αν αποδειχθεί ότι ο άνδρας που οδήγησε το φορτηγό στο Βερολίνο είναι μουσουλμάνος και ακόμα περισσότερο εισήλθε στην Ευρώπη με το κύμα των προσφύγων από τη Συρία, εκείνοι που θα επωφεληθούν θα είναι οι εθνικιστές σε όλες τις χώρες. Οι ακροδεξιές δυνάμεις ενισχύονται από την αδυναμία της ενωμένης Ευρώπης να αντιμετωπίσει την οικονομική κρίση και να παρέχει τα απαραίτητα στους πολίτες της.
Οι τρομοκρατικές επιθέσεις στην Ευρώπη άρχισαν φέτος τον Μάρτιο με τις βόμβες στις Βρυξέλλες, που άφησαν πίσω τους 35 νεκρούς και περισσότερους από 300 τραυματίες. Ακολούθησαν η επίθεση με μαχαίρι ενός άνδρα στο Μόναχο τον Μάιο, η επίθεση σε δύο αστυνομικούς στη Γαλλία τον Ιούνιο και η επίθεση με φορτηγό στην παραλιακή της Νίκαιας τον Ιούλιο: 87 άτομα σκοτώθηκαν και 434 τραυματίστηκαν. Στη Νίκαια ο οδηγός ήταν Τυνήσιος, σε μια επίθεση την οποία φαίνεται ότι αντέγραψε τώρα ο δράστης στο Βερολίνο. Ακολούθησαν και άλλες επιθέσεις με λιγότερα θύματα, αρκετές για να συμβάλουν στο να απλωθεί πέπλο φόβου πάνω από την Ευρώπη, που έγινε πιο έντονος μετά τις πρόσφατες απειλές του Ισλαμικού Κράτους ότι θα γίνουν επιθέσεις κατά τη διάρκεια των γιορτών.
Δεν είναι όμως μόνο ο αριθμός των τρομοκρατικών πράξεων που αυξάνεται, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο γίνονται. Η δολοφονία του ρώσου πρεσβευτή στην Τουρκία ήταν μια σχεδόν χορογραφημένη επίδειξη ακριβείας, που απαθανατίστηκε σε βίντεο. Η κομψότητα του χώρου –λευκοί τοίχοι, πολύχρωμες καλλιτεχνικές φωτογραφίες –έδωσε στο επεισόδιο την αίσθηση σουρεαλιστικής περφόρμανς, με τον δολοφόνο να κραδαίνει το όπλο πάνω από το πτώμα και να μιλά για εκδίκηση στους ρωσικούς βομβαρδισμούς στο Χαλέπι.
Οι Ευρωπαίοι, διαπιστώνουν οι αναλυτές, συνειδητοποιούν ότι η τρομοκρατία είναι μια νέα παράμετρος στη ζωή τους, που ήρθε για να μείνει. Οι ευρωπαϊκές κοινωνίες δεν είναι έτοιμες γι’ αυτό. Μέχρι τώρα βλέπαμε τις μεγάλες αγορές στην Κωνσταντινούπολη να έχουν αδειάσει από κόσμο, καθώς όλοι φοβούνται πού θα γίνει το επόμενο χτύπημα. Σιγά σιγά οι ευρωπαϊκές πόλεις, προβλέπουν κάποιοι, μπορεί να αρχίσουν να μοιάζουν με την Κωνσταντινούπολη, με τους ανθρώπους να αποφεύγουν τα μεγάλα πλήθη, να παρατηρούν καχύποπτα όσους κινούνται γύρω τους καθώς και το τι κρατούν στα χέρια. Χθες, δύο ημέρες μετά την επίθεση στη χριστουγεννιάτικη αγορά στο Βερολίνο, τα παζάρια σε άλλες πόλεις της Γερμανίας ήταν άδεια, παρά τις διαβεβαιώσεις της κυβέρνησης ότι λαμβάνονται όλα τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας. Το 2016 ξεκίνησε με τον τρόμο από τον απόηχο των επιθέσεων στο Παρίσι και ολοκληρώνεται –αν δεν υπάρξουν άλλες εκπλήξεις –με τον τρόμο από το Βερολίνο και την Κωνσταντινούπολη. Το 2017 θα έρθει σε μια Ευρώπη που αλλάζει άρδην και όχι πάντα με εμφανή τρόπο.
