Είχε τη γοητεία νεκροθάφτη

Το όνομά του ήταν από τα πρώτα που αναγράφηκαν στους καταλόγους των μελών του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος. Τον Νοέμβριο του 1923 μπήκε σε εκείνη την μπιραρία του Μονάχου, μόλις ένα βήμα πίσω από τον Χίτλερ. Ηταν παρών στο Βερολίνο όταν το NSDAP ανήλθε στην εξουσία, ενορχήστρωσε τη λεηλασία χιλιάδων έργων τέχνης από όλη την Ευρώπη, ενώ έπεισε τον αρχηγό του ότι πίσω από την Οκτωβριανή Επανάσταση βρισκόταν μια παγκόσμια εβραϊκή συνωμοσία. Ως ιδεολογικός καθοδηγητής των Ναζί άφησε και συγγραφικό έργο: το βιβλίο του «Ο μύθος του 20ού αιώνα», μια φυλετική προσέγγιση της Ιστορίας, φέρεται να ήταν το δεύτερο πιο ευπώλητο στο Γ’ Ράιχ μετά το «Ο αγών μου». Η σημαντικότερη ωστόσο ιστοριογραφική πηγή που άφησε ο Αλφρεντ Ρόζενμπεργκ, «πνευματικός αρχιερέας της “κυρίαρχης φυλής”», υπουργός των κατεχόμενων ανατολικών εδαφών ή αρχισυντάκτης του προπαγανδιστικού «Λαϊκού παρατηρητή», ήταν το δερματόδετο ημερολόγιό του. Ενα τεκμήριο που πέρασε από μπόλικες περιπέτειες: αφού εμφανίστηκε στη Δίκη της Νυρεμβέργης, κατόπιν χάθηκε για χρόνια και μόνο πρόσφατα αναδύθηκε υποσχόμενο να φωτίσει κρυφούς μηχανισμούς του ναζιστικού καθεστώτος.

Η ιστορία της ανεύρεσής του είναι σχεδόν κινηματογραφική. Την άνοιξη του 1945 βρέθηκε από τις συμμαχικές δυνάμεις στην κρύπτη ενός βαυαρικού κάστρου, έπειτα από υπόδειξη ενός γερμανού αριστοκράτη που είχε περάσει τον πόλεμο καταληστεύοντας ιδιωτικές συλλογές και σπίτια Εβραίων. Χρησιμοποιήθηκε ως τεκμήριο στη Νυρεμβέργη, στη συνέχεια όμως κρατήθηκε από τον γερμανοεβραίο δικηγόρο και κατήγορο των Ναζί Ρόμπερτ Κέμπνερ. Για πολλά χρόνια ο Κέμπνερ αρνιόταν ότι το κατείχε, χωρίς πάντως να μειώσει την ένταση των νομικών αγώνων του: συμμετείχε στη δίκη του Αϊχμαν, ενώ εκπροσώπησε και τον πατέρα της Αννας Φρανκ, Οτο. Με τον θάνατό του το 1993 οι κληρονόμοι του παρέδωσαν το αρχείο του στο Μουσείο Ολοκαυτώματος στην Ουάσιγκτον, το ημερολόγιο του Ρόζενμπεργκ όμως έλειπε. Το 2012 ο προϊστάμενος των αρχείων του μουσείου, Χένρι Μέιερ, ζήτησε τη βοήθεια του Ρόμπερτ Ουίτμαν, απόστρατου πράκτορα του FBI και ιδρυτή της Ομάδας κατά των Πολιτισμικών Εγκλημάτων. Το μόνο στοιχείο τους ήταν μια πληροφορία από την αδελφή της γραμματέως του Κέμπνερ: είχε κρυφακούσει ότι το ημερολόγιο βρισκόταν σε έναν εκδοτικό οίκο στο Λιούιστον της Νέας Υόρκης. Ο εκδότης το αρνήθηκε. Οταν πληροφορήθηκε ότι, αν έλεγε ψέματα θα έμπαινε σε μεγάλους μπελάδες, έψαξε και το βρήκε.

Δίκη της Νυρεμβέργης

Το «Ημερολόγιο του διαβόλου» το οποίο ο Ρόμπερτ Ουίτμαν συνέγραψε με τη βοήθεια του βραβευμένου με Πούλιτζερ δημοσιογράφου Ντέιβιντ Κίνεϊ, παρακολουθεί την ιστορική διαδρομή του χειρογράφου του Αλφρεντ Ρόζενμπεργκ, τη ζωή του συγγραφέα του σε σχέση με τα ιστορικά γεγονότα της εποχής του, τη ζωή του γερμανού δικηγόρου που μετά τη Δίκη της Νυρεμβέργης το απέκρυψε και μόνο ένα μέρος από το περιεχόμενό του. Οι καταχωρίσεις του εκκινούν από το 1934 και διατρέχουν μια δεκαετή περίοδο της ζωής του ανθρώπου που φέρεται να επηρέαζε σε σημαντικό βαθμό τον Χίτλερ, αν και ήταν λιγότερο γνωστός από τον Χάινριχ Χίμλερ ή τον Γιόζεφ Γκέμπελς. Εστω κι έτσι, η λέξη «διάβολος» στον τίτλο, παρά τη μεταφυσική χροιά της, δεν μένει αδικαιολόγητη. Ο Ρόζενμπεργκ, με τα βαθουλωμένα μάτια του, τα μονίμως βλοσυρά χείλη και τα λεπτά, χτενισμένα προς τα πίσω μαλλιά του («είχε τη γοητεία νεκροθάφτη») εμφανίζεται να αντιπαθεί τα μεγάλα κεφάλια των Ναζί, να ανακαλεί διαλόγους του με τον φύρερ και να φέρεται ως άνθρωπος οξύθυμος, ματαιόδοξος και αδύναμος. Οχι ότι δεν έσταζε πηχτό μίσος για τους Εβραίους: μετά τη λήξη των Ολυμπιακών Αγώνων του Βερολίνου το 1936, όταν ο επόπτης της κατασκευής του ολυμπιακού χωριού Βόλφγκανγκ Φίρστνερ αυτοκτόνησε έχοντας ανακαλύψει ότι έχει εβραϊκό αίμα, ο Ρόζενμπεργκ εγκωμίασε την επιλογή του γράφοντας λίγες λέξεις: «Τα σέβη μου για τον θάνατό του».

Το πλιάτσικο των βιβλίων

Ενα κεφάλαιο καταπιάνεται και με το πλιάτσικο βιβλίων, αρχείων και φυσικά έργων τέχνης από μουσεία, ιδιωτικές συλλογές και εβραϊκά σπίτια όλης της Ευρώπης, στο οποίο ο Ρόζενμπεργκ διακρίθηκε και με το παραπάνω: η ομάδα του είχε συγκεντρώσει δεκάδες χιλιάδες κομμάτια, φιλοδοξώντας να στήσει ένα μουσείο με εκθέματα της εξαφανισμένης εβραϊκής φυλής. Κατά τα άλλα, το «Ημερολόγιο του διαβόλου» δεν φωτίζει και πολλά κλεμμένα μυστικά του Γ’ Ράιχ όπως υπόσχεται ο υπότιτλος: η έμφαση δίνεται στη ζωή του Ρόζενμπεργκ ή στη δηλητηριώδη σκέψη του καθώς και στα έργα και τις ημέρες του Ρόμπερτ Κέμπνερ, χωρίς κιόλας να αποδεικνύονται απολύτως χρήσιμες οι λεπτομέρειες για την προσωπική ζωή του τελευταίου. Ισως προτιμήθηκε η διαφύλαξη του περιεχομένου του ημερολογίου από το Μουσείο Ολοκαυτώματος, στην ιστοσελίδα του οποίου είναι διαθέσιμο στο σύνολό του. Και στο κάτω κάτω, αρκεί που οι απόψεις του Ρόζενμπεργκ για τους εχθρούς της άριας φυλής θυμίζουν, ακόμα μία φορά, τις αβαθείς αλλά επικίνδυνες πτυχές μιας ιδεολογίας γεμάτης μίσος. «Ξανά και ξανά με κυριεύει η οργή όταν σκέφτομαι τι έκαναν αυτά τα παράσιτα, οι Εβραίοι, στη Γερμανία» έγραφε κάπου. «Αλλά έχω τουλάχιστον μια ικανοποίηση: ότι έβαλα το λιθαράκι μου στην αποκάλυψη αυτής της προδοσίας».

Δηλητήριο

Ενστάλαξε την ιδέα στο μυαλό του Χίτλερ

Θεωρείται υπεύθυνος για τα ιδεολογικά θεμέλια του Ολοκαυτώματος. Από το 1919, μέσα από τις σελίδες του «Λαϊκού παρατηρητή» καθώς και με τον «Μύθο του 20ού αιώνα», ο Αλφρεντ Ρόζενμπεργκ διέδιδε τις δηλητηριώδεις ιδέες του, που πάντως δεν φαίνεται να οδηγούσαν σε κάποια συγκεκριμένη μορφή υλοποίησης. Το 1920 ενστάλαξε στο μυαλό του Χίτλερ την ιδέα ότι για την κομμουνιστική επανάσταση στη Σοβιετική Ενωση υπεύθυνη ήταν η περιβόητη παγκόσμια συνωμοσία των Εβραίων και δεν έπαψε να επαναλαμβάνει τον ισχυρισμό του. Υποσχόταν ότι ένας πόλεμος «θα εξόντωνε όλα τα φυλετικά μολυσματικά παράσιτα του εβραϊσμού και των επιμιξιών του», καλούσε μέσω ραδιοφωνικών ομιλιών σε «παγκόσμια επανάσταση βιολογικής κάθαρσης» και ισχυριζόταν ότι τα προβλήματα της Ευρώπης θα λυθούν «μόνο όταν ο τελευταίος Εβραίος εγκαταλείψει την ευρωπαϊκή ήπειρο». Οπως πάντως θα παρατηρούσε πρόσφατα κι ο ίδιος ο Ρόμπερτ Ουίτμαν σε συνέντευξή του, το ημερολόγιο, αν και βρίθει απόψεων και θεωριών που θα οδηγούσαν στο Ολοκαύτωμα, δεν περιλαμβάνει κάποιον σχεδιασμό του. Ισως δεν έχει και τόση σημασία: ο Ρούντολφ Ες, διοικητής του Αουσβιτς, θα δήλωνε ότι τα λόγια του Ρόζενμπεργκ ήταν από εκείνα που τον προετοίμασαν ψυχολογικά για την αποστολή του.

Robert K. Wittman, David Kinney

Το ημερολόγιο του διαβόλου

Μτφ. Γιάννα Σκαρβέλη

Εκδ. Πεδίο, 2016, σελ. 576

Τιμή: 20 ευρώ