Ενα γεγονός από τη χρονιά που φεύγει

Γιώργος Κουμεντάκης

Συνθέτης

Το σπιράλ κακών ειδήσεων που χαρακτήρισε το 2016 δεν αφήνει περιθώρια για αισιόδοξους απολογισμούς. Τα πράγματα που με ταρακούνησαν ήταν πολλά και, δυστυχώς, τα περισσότερα αρνητικά. Ανάμεσά τους, η τραγική ιστορία του Χαλεπίου με συγκλόνισε, όχι μόνο λόγω του μεγέθους της καταστροφής, την οποία όλοι παρακολουθούσαμε άναυδοι καθημερινά, αλλά και του μεγέθους της αδυναμίας μου να δράσω. Είναι ίσως η πιο ανάγλυφη αποτύπωση της κατάστασής μας, ως μελών μιας δυστοπικής κοινωνίας του θεάματος, αναγκασμένων να υπομένουμε παθητικά τον παράλογο πόνο των άλλων, με τον φόβο για τα επερχόμενα κακά να μας παραλύει. Το Χαλέπι βρίσκεται καρφωμένο στη μνήμη μου γιατί το είχα επισκεφτεί πριν από μερικά χρόνια. Το 2016 ήταν και η χρονιά που ένα όραμα ετών άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά. Η Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ, που θα στεγαστεί στο νέο κτίριο του οργανισμού στο ΚΠΙΣΝ, έκανε την πρώτη της εμφάνιση με δύο έργα του σπουδαίου συνθέτη Γιάννη Χρήστου, που αναμένει ακόμη την αναγνώριση που του αξίζει. Οι παραστάσεις αυτές ήταν για μένα πολύτιμα βιώματα, που με έπεισαν για τη δυνατότητα της τέχνης, εν μέσω μιας τόσο δύσκολης παγκόσμιας συνθήκης, να μας επαναφέρει στην ουσία των πραγμάτων. Ηταν και μια υπόσχεση για το εγχείρημα της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ, για το οποίο εργάστηκα σκληρά εδώ και δύο χρόνια με τους άξιους συνεργάτες μου, δίνοντας όλη μου την ενεργητικότητα.

Ανδρέας Μήτσου

Συγγραφέας

Το πρόσωπο του φασισμού

«Ω, Τέχνη εσύ, ωχρή από την κούραση, να υψώνεσαι

στον ουρανό και ν’ αγναντεύεις τη γη». Σέλεϊ

Μέρες Χριστουγέννων και το αεροπλάνο το οποίο μετέφερε στην εμπόλεμη ζώνη της Συρίας τη θρυλική Χορωδία Αλεξαντρόφ τινάζεται στον αέρα. Παίρνει μαζί του, στον βυθό της Μαύρης Θάλασσας, τους εξαίρετους μουσικούς. Το γεγονός αποκτά ακόμα μεγαλύτερη συμβολική σημασία καθώς το απαίσιο πρόσωπο του φασισμού χασκογελά χαιρέκακα, ο Τραμπ αναγορεύεται ηγέτης του κόσμου κι ο Μπομπ Ντίλαν, κατά ειρωνική συμπαιγνία, βραβεύεται με το Νομπέλ Λογοτεχνίας. Παρηγοριέμαι, όμως, αφού ένας τενόρος έμεινε πίσω και σώθηκε, επειδή τις ίδιες μέρες γεννήθηκε το παιδί του. Τον φαντάζομαι να του τραγουδά και να το νανουρίζει.

Στο νανούρισμα του πατέρα, πλάι στο νεογέννητο, σ’ αυτό μπορούμε να ελπίζουμε. Το βρέφος ξεκίνησε ήδη από τα σπάργανα την αντίσταση για μια αντιστροφή της πορείας προς τη βαρβαρότητα.

Στη μουσική εναποθέτουμε, στην τέχνη, η οποία δημιουργεί έναν καινούργιο κόσμο, αφ’ εαυτής και υπερβαίνοντας τις προθέσεις τις ανίδεης εξουσίας. Γιατί αφυπνίζει τη νοσταλγία της αυθεντικής φύσης, υπενθυμίζει τον ξεχασμένο ατομικό ρυθμό, ανασκαλεύει την προσωπική μνήμη. Γαλουχεί έτσι τον αντιστασιακό άνθρωπο. Σαν φοβέρα προς τους κυβερνήτες του κόσμου φτάνει επομένως το παλιό, δικό μας, νανούρισμα: «Μην πατάτε, μη βροντάτε, το παιδάκι μου κοιμάται. Θα σ’κωθεί και θα σας δείρει. Απ’ τη σκάλα θα σας ρίξει».

Αργύρης Ξάφης

Ηθοποιός

Η μισαλλοδοξία ως στυλ

Στο θέατρο ονομάζουμε γεγονός αυτό που συμβαίνει και αλλάζει την κατεύθυνση της ιστορίας. Οσο δυσάρεστα, αναπάντεχα, όσο κοσμογονικά και να φαίνονται αυτά που έγιναν, μου μοιάζουν όλα αποτέλεσμα της ίδιας στραβής πορείας, της ίδιας ανεγκέφαλης και ιστορικά ξεχασιάρας πολιτικής. Αποτέλεσμα ενός δρόμου που ξανα-οδηγεί τον κόσμο σε διχόνοια, εκθειάζει την μισαλλοδοξία ως στυλ, την αγάπη προς τον πλησίον ως αδυναμία, την απολυτότητα ως ένδειξη χαρακτήρα, την ανάγκη ως άλλοθι για ακόμα μεγαλύτερα λάθη. Πάνω σε αυτό τον δρόμο, πώς να φανεί ως γεγονός η εκλογή του Τραμπ ή το Brexit ή κάποια τρομοκρατική ενέργεια, αφού σχεδόν μοιάζουν αναμενόμενα και αναπόφευκτα όσο διαλύουμε τον –ήδη ισχνό –κοινωνικό ιστό εις τα εξ ων συνετέθη. Ξανά και ξανά εύχομαι να σταματήσουμε να είμαστε τόσο γεγονοτο-λάγνοι ή τουλάχιστον να δώσουμε αξία σε ένα θετικό γεγονός ή να το επιδιώξουμε κιόλας. Ευχές. Αλλά προσωπικά έχω κουραστεί με την άπραγη λογοτεχνίζουσα γκρίνια και δεν θα πάψω ποτέ να πιστεύω στον άνθρωπο και στη μοναδικότητα της ζωής.

Γιώργος Σκαμπαρδώνης

Συγγραφέας

Επειδή όλα είναι σχετικά και συμβολικά και επειδή «από ένα τίποτε γίνεται ο Παράδεισος» κατά Ελύτη, θα μπορούσε να πει κανείς πως μοιραίο γεγονός του παριππεύοντος έτους είναι ο διορισμός Καρανίκα στην Ομάδα Στρατηγικού Σχεδιασμού. Εκτοτε καρανικάμε παντού. Διότι μικρά ζύμη όλο το φύραμα ζυμοί. Οι αντίπαλοι προφήται ητόνησαν, ο νους των ταξικών εχθρών τετραυμάτισται, το σώμα μεμαλάκισται, νοσεί το πνεύμα. Ο λόγος ησθένησεν, ο βίος των δανειστών νενέκρωται, το τέλος Σόιμπλε επί θύραις. Καρανίκα στρατηγεύοντος, εμπνεόμενου και οιστρηλατούμενου από την Γοργοεπήκοο Ελένη (Μενεγ.), άλλαξε όλος ο προσανατολισμός της ηγετικής ομάδας. Με ταξική-κυκλωτική κίνηση μεταβάλλεται επιτέλους όλη η Ευρώπη επί το δημοκρατικότερον, αλλάζουν οι συσχετισμοί και καταρρέουν οι αυταπάτες της συντηρητικής Γερμανίας. Γινήκαμε ήδη η Ευρώπη των λαών. Ενας νέος κόσμος είναι πλέον –ευρύτερα –εφικτός. Μέχρι και το Ασφαλιστικό λύθηκε διά της γεροκτονίας, με το σύστημα της 13ης σύνταξης – Μπριμέρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη. Κατόπιν αυτών και ενόψει νέου δημοψηφίσματος, δόθηκε εντολή άνωθεν για την καρανικοποίηση όλης της χώρας.

Μύρων Μιχαηλίδης

Kαλλιτεχνικός διευθυντής Εθνικής Λυρικής Σκηνής

Η μετεγκατάσταση στο Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος

Αυτό που μένει χαραγμένο στη μνήμη μου από το 2016 και θα με ακολουθεί για πολλά χρόνια είναι η μεγάλη προσπάθεια που κάναμε εδώ στην Εθνική Λυρική Σκηνή, για να οργανώσουμε το μεγάλο έργο της μετεγκατάστασης του οργανισμού μας στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Με πνεύμα ομαδικότητας και αίσθημα ευθύνης το σύνολο των εργαζομένων της Εθνικής Λυρικής Σκηνής παρουσιάζει ένα γιγαντιαίο έργο, που θα οδηγήσει σε μια νέα εποχή όχι μόνο για την όπερα και το μπαλέτο αλλά και για τον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό γενικότερα.

Μαρίνα Φωκίδη

Διευθύντρια του καλλιτεχνικού γραφείου στην Αθήνα της Documenta 14

Ο Ερντογάν και η Λωζάννη

Μου έκανε πολύ μεγάλη εντύπωση όταν αποφασίστηκε όλοι οι πρόσφυγες που είχαν περάσει παράνομα στην Ελλάδα να επιστρέψουν στην Τουρκία. Μου θύμισε τη Συνθήκη της Λωζάννης, την ανταλλαγή πληθυσμών. Ετυχε εκείνη την ημέρα να είμαι στον Πειραιά, σε έναν από τους μεγάλους ανεπίσημους καταυλισμούς και όταν το άκουσαν οι άνθρωποι έπαθαν μεγάλο σοκ, λιποθυμούσαν ή έπεφταν στη θάλασσα. Επειδή προέρχομαι από παππούδες πρόσφυγες που μου έχουν εξηγήσει την ανταλλαγή πληθυσμών, όταν κατάλαβα ότι τους έβλεπαν απλώς σαν νούμερα θεώρησα πως η Ιστορία επαναλαμβάνεται. Δεν πέρασαν έξι μήνες και ο Ερντογάν μίλησε για τη Συνθήκη της Λωζάννης σε άλλο πλαίσιο, αλλά είναι φανερό ότι τελικά η πολιτική δεν λειτουργεί ποτέ με το συναίσθημα. Εκεί θυμήθηκα μια ομιλία του Δημήτρη Δημητριάδη για την πόλη, όπου έλεγε ότι μόνο όταν η πολιτική γίνει πονετική θα υπάρχει ελπίδα γι’ αυτό τον κόσμο.

Σημαντική ήταν επίσης η εκλογή του Τραμπ που σχεδόν μοιάζει με αστείο, πολύ σοβαρό και απόμακρο. Αλλά δεν είναι αστείο επειδή το γεγονός ότι τόσο πολλοί άνθρωποι εμπιστεύονται μια τόσο ακραία αντισυστημική εκλογή σημαίνει ότι πολύ γρήγορα θα ζήσουμε την απόλυτη σήψη. Σημαίνει πόλεμος. Με όποια έννοια μπορεί να λάβει μέσα στο 2017. Ηταν σαν το τελείωμα των καλών ελπίδων. Πριν από λίγο καιρό στο ινστιτούτο Art Space στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης είχαν μια ομιλία για τον αντιαποικιοκρατισμό και οι ομιλητές που ήταν πολύ γνωστοί γκέι ακτιβιστές κατά την έξοδό τους ξυλοκοπήθηκαν άγρια από ανθρώπους, που φώναζαν πως είναι υποστηρικτές του Τραμπ.

Τελευταία είδα και την είδηση με την εκκένωση του Χαλεπίου, όπου ένα παιδάκι πολύ μικρό στην ηλικία έχασε τους δικούς του και οι ψυχολόγοι έλεγαν ότι δεν μπορούσε να κλάψει.

Η πιο θετική εικόνα που μπορώ να έχω από τη χρονιά είναι πριν από έξι μήνες όταν βρέθηκα στο Σάο Πάολο της Βραζιλίας και κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων για τα πολιτικά σκάνδαλα της χώρας, αντί για θυμό, μολότοφ, βία, άνθρωποι αγκαλιασμένοι τραγουδούσαν. Είχα την αίσθηση ότι αυτή η χώρα θα σωθεί. Οπως και από τους ιδιωτικούς καταυλισμούς προσφύγων στο Λαύριο, όπου οι άνθρωποι έχουν τόσο πολύ βολέψει τα προς το ζην που παίζουν μουσική, κάνουν τζάμινγκ και δημιουργούν γκρουπ μουσικής.

Δημήτρης Τηλιακός

Bαρύτονος

Η γενοκτονία στο Χαλέπι

Tο ολοκαύτωμα στο Χαλέπι είναι αδιαμφισβήτητα αυτό που μένει, οι εικόνες φρίκης ενός λαού που δοκιμάζεται με βάναυσο τρόπο, των παιδιών που ζουν τον εφιάλτη στην πιο τρυφερή ηλικία και των γονιών τους που εκλιπαρούν για βοήθεια μπροστά στις κάμερες με στιγματίζουν βαθιά. Μένει όμως και η δική μας ανοχή μπροστά σε αυτή τη γενοκτονία, η συνήθεια πλέον να βλέπουμε τη δυστυχία και να την προσπερνάμε διαδικτυακά όπως έχουμε μάθει να προσπερνάμε ό,τι μας προκαλεί πόνο και στην αληθινή ζωή. Αυτό πρέπει να αρχίσει να μας απασχολεί, γιατί η παθητική στάση μας έδωσε χώρο στη δημαγωγία και στον πολιτικό λαϊκισμό και επέτρεψε στην Ακροδεξιά να γιγαντωθεί επικίνδυνα σε όλη την Ευρώπη και προσφάτως στις ΗΠΑ. Η παθητική στάση μας θα έχει όλο και πιο καταστροφικές συνέπειες από όσες μπορούμε να φανταστούμε, σε όλα τα επίπεδα της ζωής μας.

Σία Κοσιώνη

Δημοσιογράφος

Οι ελίτ που εθελοτυφλούν

Το 2016 σήμανε το τέλος των ψευδαισθήσεων. Γεγονότα όπως το Brexit και η εκλογή Τραμπ ήταν η επισφράγιση της ανατολής ενός νέου κόσμου ή το τέλος του κόσμου όπως τον γνωρίζαμε. Η αυγή μιας νέας πραγματικότητας που χτυπούσε με δύναμη το τζάμι, αλλά το «σύστημα» έκλεινε αλαζονικά την κουρτίνα. Γνήσια απότοκα της παρακμής τους, τα δύο αυτά γεγονότα ήρθαν να βάλουν τέλος στην αυτιστική εθελοτυφλία των ελίτ και των ηγεσιών της Δύσης που πλέον με βίαιο τρόπο συνειδητοποιούν πως πρέπει να βρουν απαντήσεις μπροστά σε λαούς που σκέφτονται αλλιώς, αντιδρούν απρόβλεπτα, φοβούνται λιγότερο και ρισκάρουν περισσότερο.

Στάθης Λιβαθινός

Καλλιτεχνικός διευθυντής Εθνικού Θεάτρου

Ο θρίαμβος του «Οιδίποδα» στη Μόσχα

Δεν μπορώ εύκολα να επιλέγω σπουδαίες στιγμές επειδή για εμένα σπουδαιότητα έχουν και κάποιες πολύ μικρές ή πολύ προσωπικές στιγμές, που δύσκολα τις μοιράζομαι. Ενα από τα τελευταία γεγονότα που ήταν πολύ ιδιαίτερα ήταν η επίσκεψη με τη Λυδία Κονιόρδου στη Μόσχα, η συνάντηση με το Ρέιφ Φάινς στον Πούτιν και ο θρίαμβος του «Οιδίποδα», σε συμπαραγωγή του Εθνικού Θεάτρου και του Βαχτάνγκοφ.

Μαρία Ναυπλιώτου

Ηθοποιός

Η αδράνεια του ΟΗΕ

Οι εικόνες καταστροφής στο Χαλέπι είναι από τα γεγονότα του χρόνου που πέρασε τα οποία έχουν χαραχθεί στη μνήμη μου. Δεν μπορείς να προσπεράσεις τη σκληρότητα του πολέμου που αφήνει πίσω του βομβαρδισμένες πόλεις, ξεριζωμό, χιλιάδες νεκρούς και πρόσφυγες, παιδιά που εκλιπαρούν για βοήθεια και τον ατελείωτο κύκλο αιματοχυσίας. Εκείνο που σοκάρει περισσότερο είναι η αδράνεια του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών μπροστά στην αδυσώπητη και απροκάλυπτη καταστροφή αυτής της σύρραξης.

Αναρωτιέται κανείς τι άλλο θα μπορούσε να συμβεί για να ενεργοποιήσει την ευαισθησία και τη συμπαράσταση κυρίως εκείνων που έχουν τη δύναμη να δώσουν λύση. Αραγε πώς είναι εφικτό να αναχαιτιστεί αυτή η αγριότητα που συντελείται στο πλαίσιο των οργανωμένων συμφερόντων;

Αντώνης Φωνιαδάκης

Διευθυντής Μπαλέτου Εθνικής Λυρικής Σκηνής

Από το 2016 κρατάω στη μνήμη μου: το δέος από την κίνηση των προσφύγων προς την Ευρώπη, αλλά και το σοκ από τον θάνατο χιλιάδων από αυτούς στην προσπάθειά τους να περάσουν τη Μεσόγειο! Τον τρόμο που έζησα από τις τρομοκρατικές επιθέσεις στη Γαλλία. Τη χαρά τού να ταξιδεύω ως χορογράφος και να δημιουργώ σε διαφορετικές ομάδες. Την τιμή αλλά και την ευθύνη από την ανάληψη της διεύθυνσης του Μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Την ανησυχία μου για τις πολιτικές εξελίξεις. Τη λύπη μου για τον θάνατο εμβληματικών καλλιτεχνών της μουσικής αυτή τη χρονιά όπως οι Ντέιβιντ Μπάουι, Λέοναρντ Κοέν, Πρινς κ.ά.

Αλεξάνδρα Αϊδίνη

Ηθοποιός

Μέσα Οκτωβρίου 2016, Αθήνα. Αναπάντεχα, ο χρόνος μοιάζει να σταματά, να πυκνώνει, να χάνει τη γνώριμή του διάσταση, συμπεριλαμβάνοντας όλα όσα έχουν προηγηθεί εντός του, ενώ προεκτείνεται σε αυτό που μέλλει να ακολουθήσει. Το καινούργιο «σκαρί» του Μπράιαν Ινο αγκυροβολεί στον εκθεσιακό χώρο της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών για είκοσι ημέρες και ανοίγει ελεύθερα την είσοδό του σε όποιον επιθυμεί να εισέλθει σε αυτή την ιδιαίτερη μηχανή του χρόνου, σε αυτήν τη φιλόξενη μήτρα συγκινήσεων, σαν σε τόπο προσευχής που όλους και όλα μπορεί να τα χωρέσει και να τα ενώσει μέσα στην πολυμορφία και τη διαφορετικότητά τους. «The ship», μια άψογα σχεδιασμένη ακουστική εγκατάσταση που κάνει τον ήχο τρισδιάστατο και απτό μέσα από πολλαπλές πηγές, συνδέοντας τη μνήμη με την καινοτομία. Μια σημαδιακή, για μένα, συναισθησιακή εμπειρία που λειτούργησε ιαματικά και ήθελα να μοιραστώ με όσους αγαπώ. Ισως λόγω του περιεχομένου του έργου που αποτελούνταν από την παραδοχή της ελλιπούς, αυτοκαταστροφικής διαδρομής του ανθρώπινου γένους αλλά και του αντικτύπου που έφερε, δικαιώνοντας την ίδια αυτή ύπαρξη, μέσω της ομορφιάς και της αναγκαιότητας της τέχνης και της σύγχρονης δημιουργίας.

Θέμελης Γλυνάτσης

Σκηνοθέτης

Η εκδικητική αγανάκτηση των ψηφοφόρων

Ημουν από αυτούς που δεν περίμεναν το αποτέλεσμα. Για ακόμα μία φορά τα τελευταία χρόνια, το εκλογικό σώμα εκδικείται το νεοφιλελεύθερο, ελιτίστικο, σνομπ πολιτικό κατεστημένο με την ανάδειξη αρχηγών που τους χαρακτηρίζουν η μετριότητα, η βία και η μισαλλοδοξία. Για ακόμα μία φορά μέσα στα τελευταία χρόνια επιβεβαιώνεται η πλήρης απαξίωση του πολιτικού λόγου και, κατ’ επέκταση, οποιασδήποτε έννοιας συνειδητής εκλογικής απόφασης. Η κάλπη έχει μεταμορφωθεί παγκοσμίως σε μια πλατφόρμα εκδικητικής αγανάκτησης, πέραν πολιτικών πεποιθήσεων. Το εκλογικό σώμα ψάχνει έναν σταυροφόρο που θα φέρει την κάθαρση. Ο Τραμπ δεν χρειάστηκε να πείσει κανέναν πως έχει σαφείς πολιτικούς στόχους –το κοινό του χρειαζόταν μια παράσταση φόβου, μίσους, ρατσισμού και μισογυνισμού. Μια παράσταση βίαιης δύναμης και πυγμής που κατασκευάζει «αδύναμους», τους οποίους ευθύς αμέσως εξοστρακίζει. Η ψηφοφορία Τραμπ είναι η νίκη του α-λόγου, του α-πολιτικού, του α-ήθους και του αντι-αισθητικού. Αυτό είναι που κερδίζει τις κάλπες στην Αμερική και στην Ευρώπη: το στερητικό «α», ο μηδενισμός και η τυφλή αρνητικότητα που βαραίνει όλους αυτούς (και είναι πολλοί) που απρόσεκτα συνέτριψαν, άμεσα ή έμμεσα, την έννοια και την ιδέα του δίκαιου και δημοκρατικού κράτους.

Γιώργος Τζιρτζιλάκης

Αρχιτέκτονας

Η δι-αφάνεια της αμηχανίας

Στο γύρισμα του χρόνου, μια εικόνα έργου τέχνης που κρατώ είναι ο «Σχιζοφρενής» του Γιάννη Τσαρούχη, λάδι σε καπλαμά του 1968, από την έκθεση του καλλιτέχνη στο Μουσείο Μπενάκη. Δεν είναι ο τίτλος που σκανδαλίζει, αλλά η απειλητική απάθεια και η σχιζοειδής αμηχανία του εικονιζομένου. Η αδυναμία του να εισέλθει στο νόημα του κόσμου από το βλέμμα-άνοιγμα που χάσκει εκτεθειμένο. Αν, λοιπόν, μπορώ να μοιραστώ μαζί σας μια λέξη για το 2016, αυτή είναι η αλήθεια της αμηχανίας χωρίς συνοδευτικά ευχετήρια. Ο «Σχιζοφρενής» του Τσαρούχη δεν είναι άγνωστος αλλά οικείος. Ζει στη δι-αφάνεια της αμηχανίας του όπως όλοι μας.

Σάκης Σερέφας

Συγγραφέας

Μαυραγορίτες εντόπιοι

Πέντε χιλιάδες πνιγμένοι, πνιγμένες και πνιγμένα μέσα στο 2016 προσπαθώντας να φτάσουν διά θαλάσσης στις ακτές της Ευρώπης. Σαν να εξαφανίστηκαν από τον χάρτη του πλανήτη σύσσωμα και σύψυχα η Εκάλη, το Αλιβέρι, η Κάρυστος, η Νιγρίτα, ο Πολύγυρος, η Σιάτιστα ή το Ρίο. Διαλέγετε και παίρνετε.

Ο πρόεδρος της Τσεχίας προτείνει να εγκατασταθούν πρόσφυγες σε ακατοίκητα ελληνικά νησιά με αντάλλαγμα ένα γερό σκόντο στο ελληνικό χρέος.

Μαυραγορίτες εντόπιοι χρεώνουν δύο με πέντε ευρώ τη φόρτιση κινητού ή το μπουκάλι νερό. Η Δανία ψηφίζει νόμο για κατάχρηση χρημάτων ή τιμαλφών άνω των 1.300 ευρώ που τυχόν έχουν πάνω τους οι πρόσφυγες. Εξαιρούνται οι βέρες.

Ευτυχές το νέο έτος.

Μανώλης Φάμελλος

Τραγουδοποιός

Η ρωγμή του Λέοναρντ Κοέν

Θα έλεγε κανείς πως το 2016 ήταν ένα γεγονός ή έτος ορόσημο από μόνο του. Είδαμε την ανθρωπότητα σε πάρα πολλές εκφράσεις της να ενεργεί σαν πληγωμένο θηρίο (πληγωμένο βέβαια, τελικά, από τον ίδιο του τον εαυτό). Είδαμε το κενό που βρίσκεται χτισμένο στο κέντρο της ύπαρξής μας να αντεπιτίθεται παντού θέλοντας να μας παρασύρει όλους στο τίποτα. Και να κερδίζει, τουλάχιστον στα σημεία. Ανάμεσα σε πολλούς άλλους το 2016 χάθηκε ο Λέοναρντ Κοέν, ένας άνθρωπος που ύψωσε την τέχνη μας στους ουρανούς όσο κανείς άλλος κατά τη γνώμη μου. Ανελήφθη λοιπόν κάποιος που αναμετρήθηκε με το θηρίο, τον ρούφηξε κυριολεκτικά το σκοτάδι, αλλά βγήκε ζωντανός και ολόλαμπρος σαν τον Ιωνά από την κοιλιά του κήτους. Το 2016 άνοιξε μια ρωγμή στον κόσμο, αλλά όπως λέει ο ποιητής: «There is a crack in everything, that’s how the light gets in».

Μόνικα

Mουσικός

Η έξοδος του Μπάουι

Ημουν στο πάρτι γενεθλίων της κολλητής μου όταν έμαθα ότι πέθανε ο Ντέιβιντ Μπάουι. Θα θυμάμαι πάντα πώς ένιωσα εκείνη τη στιγμή. Σαν να «αποκόπηκα» απότομα από κάπου. Για μένα ήταν το απόλυτο είδωλο, όχι μόνο για τη μουσική του αλλά και για τον τρόπο με τον οποίο ζούσε. Εχει σημαδέψει την εφηβεία μου, έχει επηρεάσει τη μουσική μου και τον τρόπο που σκέπτομαι πάνω σ’ αυτή. Τολμούσε να αλλάζει συνεχώς και να μεταμορφώνεται. Ηταν ο απόλυτος σταρ πάνω στη σκηνή, σεμνός και προσγειωμένος στη ζωή του. Θα νιώθω πάντα την ίδια ανατριχίλα όταν ακούω το «Αbsolute beginners».