«Ο Καβάφης γράφει γι’ αυτό που φοβόμαστε ν’ αγγίξουμε»

Για τα δεδομένα της ομάδας παραστατικών τεχνών προΤΑΣΗ, το εγχείρημα μοιάζει σχεδόν αναμενόμενο. Τα μέλη της έχουν ήδη καταπιαστεί με τις «Κορφιάτικες ιστορίες» του Θεοτόκη, την «Οδύνη του έρωτα» του Ρίλκε ή τα «Χριστουγεννιάτικα διηγήματα» του Παπαδιαμάντη. Αυτή τη φορά ανεβάζουν στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων το «Εις το φως της ημέρας»: ένα διήγημα μυστηρίου του Καβάφη με φόντο την Αλεξάνδρεια, γραμμένο μάλλον τον χειμώνα του 1895-96, όπου μια συζήτηση περί χρημάτων μεταξύ φίλων μετατρέπεται στην εξιστόρηση ενός ασυνήθιστου, μεταφυσικού περιστατικού, βιωμένου πριν από την αγγλική εισβολή στην πόλη το 1882. Τα όνειρα και οι αφηγήσεις του πρωταγωνιστή, επαυξημένα κατά δύο ποιήματα (τα «Απολείπειν ο θεός Αντώνιον» και «Η Πόλις»), διατρέχουν διαφορετικές εποχές της Αλεξάνδρειας αλλά και διαφορετικές πτυχές του έλληνα ποιητή της. Τουλάχιστον στην προσέγγιση του σκηνοθέτη Δημήτρη Φοινίτση, που ασχολήθηκε με το κείμενο γιατί συνιστά έναν οδικό χάρτη, μια περιδιάβαση σε μια πόλη μυθική.

Πρόκειται για διήγημα μεταφυσικού μυστηρίου; Ή το επίκεντρο βρίσκεται στα όνειρα, στη μνήμη, στην επιρροή τους πάνω στις επιθυμίες μας;

Νομίζω στο τελευταίο. Στο τι κουβαλάει καθένας μέσα του, στο τι είναι αυτό που τον καταδιώκει. Στα φαντάσματά μας. Σε αυτό που φοβόμαστε να αγγίξουμε, αλλά μας καταδιώκει μέχρι να αναμετρηθούμε μαζί του. Στην άλλη πλευρά του εαυτού μας.

Ο Καβάφης πάντως αποδεικνύεται ικανός αφηγητής ιστοριών με σασπένς. Ακόμα και το φινάλε λ.χ. είναι δουλεμένο ώστε το μυστήριο να παραμείνει άλυτο.

Ναι, κι αυτό είναι ενδιαφέρον στοιχείο. Στην ανάγνωσή μας, ωστόσο, σημασία έχει η αναμέτρηση με τον εαυτό. Ο κεντρικός ήρωας είναι κατακερματισμένος σε διάφορα κομμάτια. Υπάρχουν κάτοπτρα που στέκονται απέναντί του κι όλη η παράσταση είναι φωτισμένη από ένα βίντεο, όπου βλέπουμε τον αφηγητή και τον πρωταγωνιστή να συνομιλούν με τους υπόλοιπους συνδαιτυμόνες γύρω από το τραπέζι ενός καζίνου. Στην ουσία όμως πρόκειται για το ίδιο πρόσωπο και τα πολλαπλά είδωλά του.

Εξού και τα «προσωπεία» για τα οποία διαβάζουμε στο δελτίο Τύπου;

Είναι τα προσωπεία που καλύπτουν το ίδιο πρόσωπο. Είναι το ίδιο άτομο, με διαφορετικά προσωπεία-κάτοπτρα. Είναι ο ίδιος ο ποιητής, σε διάφορες ηλικίες: από την άγουρη νιότη ώς τη βαθιά ωριμότητα, από το ξεκίνημά του στη γενέθλια πόλη μέχρι την εκπλήρωση της ζωής του στον ίδιο τόπο.

Στο φόντο του διηγήματος υπάρχουν πλατείες, καφενεία, ξενοδοχεία, γερμανικές οικογένειες εκ Καΐρου, εκκεντρικοί ερευνητές της μαγείας, ένα ολόκληρο σύμπαν. Είναι κατά κάποιον τρόπο ο Καβάφης και καλός σκηνοθέτης;

Με σημερινούς όρους, θα λέγαμε ότι είναι ένας έξοχος tourist guide της Αλεξάνδρειας της εποχής, με ιδιαίτερες λεπτομέρειες και με φοβερή ατμόσφαιρα όπως πάντα –το μεγαλύτερο νομίζω πλεονέκτημά του. Η παράσταση πάντως είναι λογοκεντρική. Δεν έκοψα ούτε μισή λέξη. Λάμπει ο καβαφικός λόγος. Συνδυάζεται βέβαια με μια υπερρεαλιστική απόδοση: το τραπέζι έχει στηθεί σε μια αμμουδιά που ατενίζει τη Μεσόγειο. Είναι η θάλασσα που μας ενώνει με την Αλεξάνδρεια.

Ποιο το νήμα που συνδέει τα «Απολείπειν ο θεός Αντώνιον» και «Η Πόλις» με το διήγημα;

Ο άξονας της πόλεως. Το αστικό τοπίο που διατρέχει το «Εις το φως της ημέρας» και βέβαια όλη την ποίηση του Καβάφη, όχι μόνο τη φιλοσοφική και την ιστορική, αλλά και την ηδονική. Αντανακλώνται κι εδώ κομμάτια του, στιγμές από τη ζωή του. Διάφορες εποχές της Αλεξάνδρειας, η οποία είναι μια πόλη που μεταβάλλεται. Αλλάζει ριζικά μετά την εισβολή των Αγγλων το 1882. Είναι κάτι που ξεχνάμε. Οι Αγγλοι πραγματικά κατέστρεψαν την πόλη για να καπηλευτούν μια ολόκληρη δυτική παρουσία εκεί, μεταξύ της οποίας βέβαια και πολλοί Ελληνες, σε περίοπτες θέσεις.

Επειτα από τόσα χρόνια οικονομικής κρίσης, ποιος είναι τελικά ο αντίκτυπός της στο θέατρο; Επιβεβαιώνεται η άποψη ότι θα τροφοδοτήσει τη δημιουργία;

Το πιστεύω. Από την άλλη, δεν είδα σε εμάς να αλλάζει κάτι εις βάρος της προσέλευσης –όπου και αν στήσαμε μια δουλειά, ανταποκρίθηκε ένα κοινό ανήσυχο, όχι η πλατιά μάζα που ήρθε για την αναγνωρισιμότητα του πρωταγωνιστή. Ισως λοιπόν θα έπρεπε να απαντήσει κάποιος που κινείται με γνώμονα το ταμείο. Μια ομάδα με αλλιώτικο δρόμο, πάντα έχει κοινό να την ακολουθεί. Ή δημιουργεί νέο εκεί όπου βρίσκεται: τη συγκεκριμένη δουλειά την ξεκινήσαμε από την Κρήτη και τώρα έρχεται στην Αθήνα. Αν απευθύνεσαι λοιπόν σε ένα ανήσυχο κοινό, ξέρεις ότι θα είναι συγκεκριμένο. Ειδικά στην περιφέρεια όπου οι προσλαμβάνουσες της τηλεοπτικής ανοησίας παίζουν τεράστιο ρόλο.

Εργάζεστε και ως καθηγητής Θεατρικής Αγωγής στο δημόσιο σχολείο. Είναι κάτι που ενδιαφέρει τα παιδιά αλλά όχι το υπουργείο ή το ανάποδο;