Ο κατακλυσμός των ζοφερών ειδήσεων προϊδεάζει για επικείμενο Αρμαγεδδώνα. Η ψυχρή αποτύπωση των στατιστικών στοιχείων, όμως, δείχνει ότι κάθε μορφής βία στον πλανήτη παρουσιάζει πτωτική τάση. Από τη διακρατική ώς την ενδοοικογενειακή βία. Αυτό, όμως, που γεννάει φόβο και αβεβαιότητα, πέρα από τον βομβαρδισμό των αρνητικών ειδήσεων, είναι η αστάθεια της μεταβατικής περιόδου. Και σε πλανητικό επίπεδο βρισκόμαστε σε μία μεταβατική περίοδο.
Από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και μετά, το διεθνές σύστημα δεν έχει ισορροπήσει. Η μονοκρατορική παρένθεση της Αμερικής μετά την κατάρρευση του διπολισμού ήταν βραχύβια. Το ίδιο και η ψευδαίσθηση της δημιουργίας μιας παγκόσμιας κοινωνίας. Η ευφορία, δηλαδή, ότι ο νικηφόρος φιλελευθερισμός, με τη βοήθεια των τεχνολογικών εξελίξεων, θα μετέτρεπε τον πλανήτη σε μια τεράστια αγορά κι ένα τεράστιο κράτος. Με την αρχή της ισότητας να μεταφράζεται σε ευημερία για όλους. Αντίθετα, η παγκοσμιοποίηση χαρακτηρίστηκε από ανισότητες και ανισομέρειες. Παραδοσιακές μεγάλες δυνάμεις, όπως η Ρωσία και η Κίνα, χρησιμοποίησαν την οικονομική ανάπτυξη για να εδραιώσουν ολιγαρχικά πολιτικά καθεστώτα. Και ανέκαμψαν στη διεθνή αρένα χρησιμοποιώντας την απειλή ή τη χρήση βίας για να προωθήσουν τα συμφέροντά τους. Από την άλλη πλευρά, η Αμερική συνεχίζει να αισθάνεται τα απόνερα του κραχ του 2008 σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο. Η προεδρία του Τραμπ θα δοκιμάσει τις ισορροπίες του αμερικανικού πολιτικού συστήματος, αλλά και του διεθνούς. Γιατί οι απόψεις του για τους θεσμούς, τους κανόνες και τις συμβάσεις που διέπουν τις διεθνείς σχέσεις είναι τουλάχιστον εικονοκλαστικές. Η αντιμετώπιση της Ρωσίας και της Κίνας, πριν ακόμη εγκατασταθεί στον Λευκό Οίκο, είναι μη συμβατή με την παραδοσιακή αμερικανική πολιτική. Και οι δηλώσεις του δείχνουν ότι η Αμερική θα επανεξετάσει τον ρόλο του υπερπόντιου εξισορροπιστή στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή.
Διαμορφώνεται, έτσι, ένα σύστημα ισορροπίας των μεγάλων δυνάμεων όπου η Ρωσία και η Κίνα δεν είναι ικανές να ηγεμονεύσουν πλανητικά και η Αμερική εμφανίζεται απρόθυμη να το κάνει. Τουλάχιστον στον βαθμό και με την ένταση του παρελθόντος.
Αυτή η συστημική αστάθεια τροφοδοτεί και τροφοδοτείται από τις εξελίξεις σε περιφερειακό επίπεδο. Σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη περίοδο, δεν υπάρχει πολιτική σε περιφερειακό επίπεδο χωρίς πλανητικές επιπτώσεις. Με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τη Μέση Ανατολή. Ενδογενή αίτια και εξωτερικοί παράγοντες μετέτρεψαν την Αραβική Ανοιξη σε εκκολαπτήριο αστάθειας και βίας. Και το Προσφυγικό – Μεταναστευτικό, αλλά και τα ασύμμετρα χτυπήματα στην καρδιά των δυτικών πόλεων κλιμακώνουν μια διαλεκτική αντιπαράθεσης χωρίς ορατό τέλος.
Σε αυτές τις μεταβατικές και δυσχερείς συνθήκες της σημερινής πλανητικής συγκυρίας η παρακμιακή μας πορεία, η ανυπαρξία μακρόπνοης εθνικής πολιτικής και ο επαρχιωτισμός της κυβερνώσας ομάδας αυξάνουν την αβεβαιότητα και τον φόβο.
Ο Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος είναι καθηγητής πανεπιστημίου και πρώην υπουργός.
