Με την είσοδο στο νέο έτος και την κυριαρχία τής «μετά την αλήθεια πολιτικής» (post-truth politics) ή, όπως έγραψε ο Τ.G. Ash, της «μετά τα γεγονότα πολιτικής» (post-fact politics) αναλυτές, στοχαστές, μέσα επικοινωνίας προσπαθούν να επινοήσουν τις νέες λέξεις για να εκφράσουν τις νέες πραγματικότητες που έχουν ανακύψει ή να εντοπίσουν τις λέξεις εκείνες που, αν και όχι νέες, σφράγισαν τον χρόνο. Η δύναμη των λέξεων είναι εκρηκτική. Ο θαυμάσιος στίχος του Πολ Ελιάρ «… και με τη δύναμη μιας λέξης ξαναρχίζω τη ζωή μου» διατηρεί στο ακέραιο την επικαιρότητά του. Από την άλλη, η πολιτική ως «διαχείριση των συμβόλων» είναι πρωτίστως διαδικασία «διαχείρισης των λέξεων».
Οι «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» έχουν αφιερώσει τελευταία σειρά άρθρων για τις λέξεις που ταυτοποιούν τον χρόνο που πέρασε (2016). Ανάμεσά τους, βεβαίως, η λέξη Brexit η οποία άλλωστε έχει περάσει στο Λεξικό της Οξφόρδης (Oxford Dictionary) μαζί με τη λέξη google. Εμβληματική λέξη επίσης το επίθετο «αξιοθρήνητοι»/deplorables με το οποίο χαρακτήρισε προεκλογικά τους οπαδούς του Ντόναλντ Τραμπ η υποψήφια των Δημοκρατικών Χίλαρι Κλίντον, χαρακτηρισμός που φαίνεται ότι συνέβαλε καθοριστικά στην ήττα της. Στη Γερμανία το postfakishen («μετά τα γεγονότα») έχει ανακηρυχθεί η λέξη του περασμένου έτους. Παράλληλα έχουν επινοήσει και ένα νέο ρήμα από το όνομα της καγκελαρίου, το ρήμα «merkeln»-μερκελίζω που σημαίνει ότι «αναβάλλω συνεχώς μια σημαντική απόφαση προκειμένου να μελετήσω ενδελεχώς όλες τις πτυχές της», όπως συνηθίζει να κάνει η Ανγκελα Μέρκελ. Στην αγγλική γλώσσα έχει προταθεί επίσης το ρήμα «putinize» (και «putinism») από το όνομα του προέδρου της Ρωσίας, που σημαίνει ότι «οικοδομώ ένα αυταρχικό καθεστώς μέσα από φαινομενικά δημοκρατικές διαδικασίες» (βλέπε π.χ. το τεύχος του «Εκόνομιστ» στις 22 Οκτωβρίου 2016).
Ποιες λέξεις λοιπόν θα μπορούσαν να χαρακτηρίσουν την ελληνική πραγματικότητα του χρόνου που έφυγε; Δύσκολη επιλογή. Ιδιαίτερα καθώς ένα από τα φαινόμενα της «πρώτη φορά Αριστεράς» είναι ότι έχει προκαλέσει ευτελισμό, φθορά, ενοχοποίηση τόσων λέξεων, όπως «Αριστερά», «φιλελευθερισμός» και «νεοφιλελευθερισμός», «Μνημόνιο», «ιδιωτικοποίηση» κ.ά. Από μέσα επικοινωνίας, κατανόησης, εννοιολόγησης τείνουν να καταστούν ύβρεις. Εστω. Αλλά μέσα στο 2016 το «πάστε» (paste) έγραψε οπωσδήποτε ιστορία πολλαπλής ανάγνωσης. Ενώ η «αξιολόγηση», η «ελάφρυνση χρέους» και η «ποσωτική χαλάρωση» πέρασαν σε όλους τους καφενέδες της επικράτειας. Ολοι πλέον νομίζουν ότι γνωρίζουν περί τίνος πρόκειται ως εάν ήταν απόφοιτοι της LSE. Και βεβαίως η λέξη «Κεντροαριστερά» με τη δεινή χρήση ή, μάλλον, κατάχρησή της μέσα στο χρόνο.
Και η νέα λέξη που προκύπτει από τα δρώμενα/λεγόμενα του έτους; Ε, τότε το ρήμα «τσιπρίζω» (κατά το «μερκελίζω»-merkeln) μπορεί να αποτελέσει τη θεμιτή επιλογή με πολλαπλό περιεχόμενο και χρήσεις για τον εμπλουτισμό της ελληνικής γλώσσας και όχι μόνο ίσως. Ο καθένας μπορεί να το εννοιολογήσει όπως θέλει για να αποδώσει την ελληνική πραγματικότητα της «μετά την αλήθεια πολιτικής».
Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών
Τελευταία Νέα