«Ο λυρισμός των Σονέτων μπορεί να σε πνίξει»

Με τα πολλά, το «Ετος Σαίξπηρ» (λόγω της συμπλήρωσης 400 ετών από τον θάνατο του Βάρδου) έληξε. Τόσο δυναμικό ήταν όμως που τα σχετικά εγχειρήματα καλά κρατούν. Στο πλαίσιο του αφιερώματος «Τα Σονέτα του Σαίξπηρ στη Νέα Σκηνή», το Θέατρο της Οδού Κυκλάδων – Λευτέρης Βογιατζής παρουσιάζει σονέτα και σκηνές του ελισαβετιανού δραματουργού, υπό τον γενικό τίτλο «AmorS». Η Στεφανία Γουλιώτη και ο Αργύρης Πανταζάρας πρωταγωνιστούν αλλά δεν είναι μόνοι τους: την επιμέλεια της κίνησης έχουν αναλάβει οι Rootless Root.

Θυµάστε την πρώτη σας επαφή µε τα Σονέτα;

Ειδικά με τα Σονέτα δεν είχα επαφή προτού χρειαστεί. Το «AmorS» είναι μια παράσταση που μας ανατέθηκε από το θέατρο της Οδού Κυκλάδων –δεν είναι κακό αυτό, έτσι γνωρίζεις καινούργια πράγματα. Οταν έπρεπε να γίνει επιλογή τους, διαπίστωσα ότι ήταν χαοτικά. Η πρώτη σχέση μας ήταν κάπως τρομακτική. Δεν τα διάβασα σαν μια ερωτευμένη που αναζητά υλικό για να τροφοδοτήσει τον έρωτά της.

Με ποιο κριτήριο έγινε η επιλογή;

Στο σύνολό τους είναι κατά κάποιο τρόπο δυσνόητα. Παρά τις καλές μεταφράσεις τους, χρειάζεται μια προσπάθεια για να κάνεις ανάγλυφες τις εικόνες. Συχνά μοιάζουν σαν άθροισμα τοποθετημένων λέξεων, από τη συνοχή των οποίων κάτι σε διαπερνάει. Για να γίνουν λοιπόν παράσταση και όχι αναλόγιο, έπρεπε να κάνουμε με τον Αργύρη μια επιλογή που προσφέρει μια δραματουργική διαδρομή. Μια σκηνική δράση, όσο είναι δυνατόν. Τα Σονέτα είναι γραμμένα για να διαβαστούν, όχι να παιχτούν, έπρεπε επομένως να βρούμε εκείνα που μπορούν να μεταμορφωθούν σε μια κατάσταση σκηνική. Που είναι πιο χειροπιαστά, που το νόημά τους είναι πιο πυκνό και δεν χάνεται σε παρομοιώσεις, μεταφορές, ποιητικούς παροξυσμούς.

Τα Σονέτα υποδεικνύουν έναν λυρικό ποιητή, αλλά υπονοούν και βιογραφικά στοιχεία του. Είναι φιλολογικά ζητήµατα αυτά ή επηρεάζουν έναν ηθοποιό;

Δεν μπορείς να αγνοήσεις το βιογραφικό κομμάτι. Τα διαβάζεις και βλέπεις ότι από κάτι μαγεύτηκε αυτός ο άνθρωπος, ότι έτσι πήρε φωτιά το χέρι του και έγραψε όσα έγραψε. Του συνέβη κάτι τρομερά μεγάλο, που μεγεθύνεται μέσα μου και αναζητώ αντιστοιχίες. Πρέπει να τα αναπαραστήσω, όχι όμως σαν να έχω πάθει κάτι λιγότερο από ό,τι εκείνος –ακόμα κι αν εγώ δεν είμαι εντός κάποιας φωτιάς αυτή τη στιγμή. Τον λυρισμό από την άλλη, μόνο ως δυσκολία τον βλέπω. Μπορεί να σε βυθίσει σε βάθη από τα οποία δεν ξαναβγαίνεις. Μπορεί να πνιγείς. Είναι τόσο ωραίος που ίσως πέσεις στην παγίδα του και κοπεί η επικοινωνία με το κοινό. Νομίζω ότι απαιτεί κάποια αντίσταση.

Στο δελτίο Τύπου διαβάζουµε για την προσπάθεια να δοθεί αναπνοή «στην πιο δυσνόητη και δύσβατη περιοχή της ανθρώπινης φύσης, τον έρωτα». Τι µπορεί να κάνει το θέατρο γι’ αυτό;

Οταν παρακολουθείς στη σκηνή τη διαδρομή ενός ανθρώπου που πήρε την ίδια φωτιά μ’ εσένα (αλλά δεν καταλαβαίνεις γιατί), συνδέεσαι με ένα συλλογικό ασυνείδητο, νιώθεις μέρος ενός συνόλου. Η δική μου τοποθέτηση, αυτό που παλεύω εδώ και χρόνια, χωρίς να το καταφέρνω, γιατί πρόκειται για κάτι δύσκολο και γιατί έχω την ανάγκη να εντυπωσιάζω, είναι να απουσιάζω από τα κείμενα. Το θέμα είναι να αφήνεις χώρο στο κοινό να συνομιλήσει μαζί τους. Εγώ είμαι απλώς ένας αγωγός. Οταν ο θεατής αντιλαμβάνεται ότι υπάρχει μια διαδρομή να διανύσει, από το κάθισμά του μέχρι το κείμενο, τότε μετακινείται και από τα βιώματά του. Συμβαίνει σπάνια, γιατί ενίοτε υπεισέρχεται η διάθεση για εντυπωσιασμό του σκηνοθέτη ή του ηθοποιού, οι προθέσεις τους σε πηγαίνουν αλλού. Επιθυμώ όμως, αυτή τη διαδρομή που κάνει ο θεατής, να την κάνω κι εγώ. Δεν είναι ακατόρθωτο.

Πίσω στο «AmorS»: την επιμέλεια της κίνησης έχουν οι Rootless Root. Ποιο στοιχείο των Σονέτων τονίζει αυτή η πτυχή;

Η βασική σκέψη ήταν να τα σωματοποιήσουμε. Να αποκτήσουν μια αντίθεση σκηνική, γιατί τότε αρχίζεις να παρακολουθείς: όταν δυο κόσμοι συγκρούονται και συμβαίνει ένα «ατύχημα». Επιλέξαμε την έμφαση στην κίνηση και έτσι προέκυψε ένα concept με το σώμα να βρίσκεται εκτός βάρους. Οταν συμβαίνει αυτό σε ένα σώμα, τότε το άλλο δέχεται πίεση. Προσπαθήσαμε να εντάξουμε αυτή τη συνθήκη σε μια διαδοχή δυναμικών θέσεων, διάρκειας ενός 40λέπτου, που μοιάζει με ένα μεγάλο μονοπλάνο. Περνάμε διαρκώς από ισορροπίες σε ελλείψεις βάρους, γιατί δεν υπάρχει ακριβώς έργο, αλλά ποιήματα. Ετσι τα κάνουμε πιο ανάγλυφα. Οταν τα διαβάζεις, μοιάζει σαν κάτι να μην είναι αρκετό. Σαν να χρειάζεται ένα σώμα.

Υπάρχει δραµατουργική παραγωγή στο σύγχρονο ελληνικό θέατρο ή κυριαρχεί η παραγωγή διαφορετικών προσεγγίσεων σε παλιότερα έργα;

Υπάρχει μια τάση προς τη νέα δραματουργία. Με εντυπωσιάζει πολύ γιατί το θεωρώ τρομερά δύσκολο και γιατί ίσως είναι πιο δημιουργικό από μια τάση στη σκηνοθεσία ή την υποκριτική. Ο Μαρμαρινός, ο Αζάς και ο Τσινικόρης, η Μαυραγάνη και άλλοι είναι μερικές περιπτώσεις. Νομίζω όμως ότι η κατάσταση είναι κάπως εμβρυακή. Τα παραδείγματα ακόμα απαριθμούνται.

Αισθάνεστε κάποια αστάθεια στους πολιτιστικούς θεσµούς ή ζούµε απλώς µια µεταβατική εποχή;

Οι θεσμοί γενικά, πολιτικοί ή πολιτιστικοί, έχουν δυστυχώς μικρύνει πολύ στα μάτια μου. Από μικρή πίστευα ότι πρέπει να είσαι σπουδαίος άνθρωπος για να αναλάβεις ένα πολιτικό καθήκον. Με φοβίζει λοιπόν που προτάθηκε σε μένα να κατέβω για ευρωβουλευτής. Οχι παιδιά, δεν μπορώ, δεν το ξέρω. Πρέπει να τα γνωρίζεις αυτά, να τα έχεις σπουδάσει, κάτι τέλος πάντων. Υπάρχει κάτι βαθιά φθαρμένο στο σύστημα αν το σύστημα προτείνει εμένα για ευρωβουλευτή.

Για ποιο πράγµα ζηλεύετε και για ποιο όχι τους συναδέλφους σας, ας πούµε στη χώρα του Σαίξπηρ;