Τα γεγονότα είναι γνωστά. Οι Βρετανοί ψήφισαν έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ενωση, οι Αμερικανοί εξέλεξαν πρόεδρο τον Τραμπ και οι Ιταλοί αποδοκίμασαν τον Ρέντσι. Και έπεται συνέχεια: οι Ολλανδοί μπορεί να βγάλουν πρώτο κόμμα τους εθνικιστές του Βίλντερς, οι Γάλλοι δεν θεωρούν πλέον αδύνατο η επόμενη πρόεδρός τους να είναι η Λεπέν και οι Γερμανοί γλυκοκοιτάζουν το ακροδεξιό AfD.
Κλείσαμε τα μάτια, ξορκίσαμε, αιφνιδιαστήκαμε, στενοχωρηθήκαμε, καταγγείλαμε. Ηρθε η ώρα της αυτοκριτικής. Κι αφού γίνει η αυτοκριτική, πρέπει να βρεθούν λύσεις. Και οι λύσεις θα βρεθούν από τους δημοκράτες, από αυτούς που ενώνουν και κτίζουν, όχι από τους λαϊκιστές, εκείνους που διχάζουν και γκρεμίζουν.
Οι ανοιχτές κοινωνίες βρίσκονται σε κρίση και διάφοροι τύποι κλειστών κοινωνιών βρίσκονται σε άνοδο, παρατηρεί ο διάσημος επενδυτής Τζορτζ Σόρος. Γιατί συνέβη αυτό; Επειδή οι εκλεγμένοι ηγέτες απέτυχαν να ικανοποιήσουν τις δίκαιες προσδοκίες και φιλοδοξίες των ψηφοφόρων. Επειδή οι ανισότητες αυξήθηκαν: το παραδέχεται στο άρθρο της και η ίδια η γενική διευθύντρια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου Κριστίν Λαγκάρντ. Και επειδή η Γερμανία δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις που έχει μια ηγεμονική δύναμη.
Ο οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτς είναι πιο σκληρός αλλά αυτό δεν αποτελεί έκπληξη. Εκείνος κατηγορεί τον Ομπάμα για το φαινόμενο Τραμπ. Καταλογίζει δηλαδή στον απερχόμενο πρόεδρο ότι μετά την κρίση του 2008 δεν έσωσε μόνο τις τράπεζες, αλλά και τους τραπεζίτες, τους μετόχους, τους ομολογιούχους, γεγονός που επιβεβαίωσε την υποψία εκατομμυρίων Αμερικανών ότι το σύστημα είναι στημένο. Είναι βέβαιο πως τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα. Και είναι εξίσου βέβαιο ότι ο νέος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών θα απογοητεύσει πολύ γρήγορα τους ψηφοφόρους του. Αλλά θα είναι πια αργά. Το 2017, καταλήγει ο Στίγκλιτς, μπορεί να μείνει στην ιστορία ως ένα έτος καμπής τόσο για τις ΗΠΑ όσο και για τον υπόλοιπο κόσμο. Εδώ θα είμαστε του χρόνου τέτοιες μέρες και θα το διαπιστώσουμε.
Αποφασιστικό ρόλο στην επέλαση του εθνικολαϊκισμού έχει παίξει χωρίς αμφιβολία η χειραγώγηση της πληροφόρησης από αυταρχικά καθεστώτα, με πρώτο εκείνο του Βλαντίμιρ Πούτιν. Σε αυτόν τον κόσμο των «μετα-δεδομένων», όπως τον αποκαλεί ο Φράνσις Φουκουγιάμα, όποιος φωνάζει πιο δυνατά κερδίζει, κι ας λέει τη μεγαλύτερη αρλούμπα. Τα τρολ είναι οι Γκέμπελς της εποχής μας. Πώς θα προστατευθούμε; Μα δείχνοντας εμπιστοσύνη σε εκείνους τους θεσμούς κι εκείνα τα μέσα ενημέρωσης που διαθέτουν ένα αυστηρό σύστημα εξακρίβωσης των πληροφοριών.
Εισερχόμαστε σε μια πολύ επικίνδυνη περίοδο για την πολιτική, παρατηρεί ο Τόνι Μπλερ. Και οι παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις εμφανίζονται ανίκανες να ανταποκριθούν στις προκλήσεις. Η Δεξιά τα βάζει με τη μετανάστευση. Η Αριστερά, με τις αγορές. Και το Κέντρο παραπαίει. Ο πρώην πρωθυπουργός της Βρετανίας δεν κρύβει τις προτιμήσεις του: μόνο από το προοδευτικό Κέντρο μπορεί να έρθει η λύση. Μόνο ένα ισχυρό και αναζωογονημένο Κέντρο μπορεί να ανακόψει το λαϊκιστικό κύμα. Για να συμβεί αυτό, όμως, πρέπει το Κέντρο να αναλάβει την πρωτοβουλία των κινήσεων, να προωθήσει λύσεις ριζοσπαστικές, αλλά με ευαισθησία.
Και σε κάθε περίπτωση, πρέπει να παραμείνουμε πιστοί στις αξίες μας. Οι αξίες της Ευρώπης, οι αξίες της Δύσης, είναι η καλύτερη άμυνά της, τονίζει ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ. Ο σημερινός κόσμος είναι γεμάτος βαρβάρους που έχουν βάλει στο στόχαστρο την ελευθερία και τον πολιτισμό. Δεν πρέπει να πέσουμε στο επίπεδό τους. Δεν πρέπει να υποκύψουμε στις πιέσεις ούτε να παραδοθούμε στις αδυναμίες μας. Σε αυτές τις ταραγμένες θάλασσες μόνο με αλληλεγγύη, αποφασιστικότητα και πίστη στα ανθρώπινα δικαιώματα μπορούμε να βγούμε σώοι στη στεριά.
